ÖĞretiM İlke ve yöntemleri
Yüklə 2,8 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Beden eğitimi Öğretmeni Emre Beyin, öğrencisine gol vuruşu yapmayı öğretmek için kullandığı teknik aşağıdakilerden hangisidir (2004 KPSS-39)
- EĞİTİM AÇISINDAN SKİNNERİN GÖRÜŞLERİ
- 1. Gizli, (örtük) öğrenme
- Deneme yanılma
- Sönme
- Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir (2002 KPSS-94)
- SOSYAL ÖĞRENME KURAMI (Bandura)
- Sosyal öğrenme kuramına göre eğitimde göz önünde bulundurulması gereken noktalar
- Öğretmenin bu tutumu, aşağıdaki öğrenme yaklaşımlarından hangisini benimsemiş olduğunu gösterir (2001 KPSS-10)
- Aşağıdakilerden hangisi öğrencinin ger-çekleştirdiği öğrenmeye örnektir (2002 KPSS-96)
- Bilişsel yaklaşımın dayandığı temel ilkeler
- Davranışçı öğrenme yaklaşımı ile bilişsel öğrenme yaklaşımları arasındaki temel farklılıkiar
54 öğrenme Psikolojisl   124. Gürsel öğretmen her sabah uyandığında kapısının önüne bırakılmış olan gazetesini almaktadır. Gürsel öğretmenin her sabah kapının önüne bakma davranışı aşağıdaki pekiştirme türlerinden hangisine Örnek olabilir? (2004 KPSS-33)
E) Değişken oranlı pekiştireçler içsel pekiştireçlerden daha önemlidir.
125. Beden eğitimi Öğretmeni Emre Bey, okula yeni başlayan bir öğrencisine gol vuruşu yapmayı öğ-retmek amacıyla, ilk başlarda, topa yaptığı her düzgün vuruştan sonra onu ödüllendirmiş; daha sonra sadece kalenin yakınından geçen vuruşlarını, en sonunda da sadece kaleye isabet eden vuruş-larını ödüllendirmeye başlamıştır. Beden eğitimi Öğretmeni Emre Bey'in, öğrencisine gol vuruşu yapmayı öğretmek için kullandığı teknik aşağıdakilerden hangisidir? (2004 KPSS-39)
E) Aralıklı pekiştirme EĞİTİM AÇISINDAN SKİNNER'İN GÖRÜŞLERİ
İŞARET-ÖĞRENME (Tolman) Tolman'ın kuramı amaçlı davranışçılık, işaret gestaltya da beklenti kuramı olarak da bilinir. Tolmana göre öğrenme, çevreyi keşfetme sürecidir. Bu keşfetme sürecinde organizma bazı olayların başka olaylara yol açtığını ya da bir işaretin diğer bir işarete götürdüğünü öğrenir ve bunları kullanarak amacına ulaşır. Tolmana göre organizma çevreden birçok şey öğrenir ancak tüm öğrenmeleri etkinlik olarak göstermez. Organizmanın gereksinim duyuluncaya kadar göstermediği öğrenmeler örtük öğrenmelerdir. s Amaçtı davranış Ona göre davranış, basit bir U-T değil, amaca yöneliktir. Davranış ulaşılacak amaç doğrultusunda çevre koşullarına göre değiştirilebilir, uyum sağlayabilir bir özelliğe sahiptir. örneğin; Her gün arabasıyla iş yerine giden kişinin arabası bozulursa otobüs, taksi, bir arkadaşının arabasıyla gitme gibi davranışlara dönüşebilir. s Bütüncü davranış Tolman'a göre davranış amaçlıdır. Davranışı küçük parçalara, elementlere ayırarak çalışmak davranışın anlamını kaybettirmektedir. İşe arabayla gitme, yemek pişirme, çamaşır yıkama, sınavda cevapları yazma bütüncül davranışlardır. Özetle Davranışlar;
Toiman'a göre öğrenme için güdüienme gerekii değildir. Bu noktada Guthrie ile aynı, Thorndike, Skinner ve Hull ile farklı görüştedir. Çünkü güdülenme sadece "algısal vurgulayıcıdır."Dikkatin nereye yöneleceğini belirler. Öğrenme Psikolojisl 55   s Beklenti
Tolman'a göre kuramın temel sayıltısı şudur; Organizma bilgiyi, çevresel olaylara dikkat etme ve onları keşfetmesinin bir sonucu olarak kazanılmaktadır. Bunun için ödül gerekli değildir. Amaca yönelik I. Uyarıcı, I. Tepki ve II. Uyarıcı sırasıyla gelirse beklenti güçlenir. Örnek; Kapı zili, zile basma, zil sesi. Tolman'ın kuramının temelinde diğer davranışçılardan farklı olarak; öğrenmeyi davranış kuramlarında olduğu gibi küçük birimlerle değil bütüncül olarak ele almasıdır. Ona göre her davranışın bir amacı vardır. Diğer kuramcılar davranışı küçük birimler incelemişler bütünü gözden kaçırışlardır. Tolman'a göre öğrenme çevreyi keşfetme sürecidir. Organizma araştırarak bazı olayların belirli başka olaylara yol açtığını keşfeder. Böylece amaca ulaşılır. Bir işaretin başka bir işarete organizmayı götürdüğünü ifade etmiştir. Bilişsel harita kavramından bahsetmiştir. Bu nedenle öğrenme uyarıcı-tepki değil, uyarıcı-uyarıcı ilişkisidir. Gece saat 12.00 olduğunda yatma zamanına işaret eder. Kuramı davranışçı-gestalt birleşimidir. Öğrenci öğrenme sürecine amaçlı, niyetli ve planlı olarak katılır. Davranış amaca yöneliktir, bütüncüldür, planlıdır. Organizma amaca ulaştıracak en uygun davranışı seçer. Örnek; su içmek, ekmek almak, işe gitmek, ticaret yapmak, pazara gitmek İki öğrenme kavramı geliştirmiştir. Bu kavramlar daha sonra gestalt yaklaşımda da görülecektir. 1. Gizli, (örtük) öğrenme Kişinin farkında olmadan öğrenmesidir. Kendi içinde ikiye ayrıhr; a. Bilişsel harita Yer öğrenmesidir. Çevremizle ilgili zihnimizde oluşturduğumuz haritadır. Örnek; maymun deneyi, bilmediğimiz bir şehre gittiğimizde yaşadığımız durum b. Bilişsel senaryo Uzun süreli bellekteki işlemsel hafıza bilgilerine denir. Bir olayın nasıl gerçekleştiği ile ilgili senaryo vardır. 2. Yer (işaret) öğrenme Amaca ulaşmak için çevre hakkında bilgi toplanır. İpuçları ve ihtiyaç kaynakları kullanılarak öğrenilir. Amacımız neyse zihnimiz bilinçsizce bizi o amaca götürecek kayıtlı tüm şemaları harekete geçirir. Böylece amaca ulaştırır. Örnek: Farelerin yer öğrenmesi deneyi 
B s Bütüncü Davranış Diğer kuramcılar davranışı kas hareketlerine indirgeyerek çalışmışlarıdır. Oysaki bir farenin labirentte yiyecek araması sırasında bir çok farklı davranış vardır. Davranış tek bir kas hareketinden değil bir çok kas hareketinin bileşimden olaşabilir. s En az çaba ilkesi Organizma zihninde oluşturduğu haritalar ile kendisini amaca ulaştıracak olan en kısa yolu seçmektedir. Örneğin bir matematik problemi bir çok değişik yoldan çözülebilir organizma bunların hepsini öğrenmiş olabilir ancak organizma en kısa olan yolu seçecektir. s Deneme yanılma Eğer organizma bir amaç için bir çözüm üretecekse. Kısa çözüm yollan için alternatifler arar. Bunu deneme-yanılma ile gerçekleştirir. s Performans Tolaman'a göre öğrenilenlerin gerek duyulduğunda gözlenebilir davranışa dönüştürülmesine denir. Örneğin A avukatının bürosunu bilebiliriz ancak avukata ihtiyacımız olan kadar bu bilgiyi bellekte saklarız. İhtiyaç ortaya çıkınca avukatın bürosuna gideriz. s Sönme organizmanın beklentilerine uygun durum oluşmazsa sönme gerçekleşir. Önceden pekiştirilen davranışlar pekiştirilmez ise örtük sönme gerçekleşir. 126. Annesinin boş (ip) makaralarıyla oynamayı, çeşitli şekillerde birleştirmeyi çok seven bir çocuk, kendisine verilen aynı renk ve şekildeki makaralardan üzerinde farklı bir marka yazılı olan makarayı "bu farkh" diyerek kabul etmemiştir. Bu durum aşağıdakilerden hangisi ile açıklanabilir? (2002 KPSS-94)
E) Edimsel (operant) koşullanma 56 öğrenme Psikolojisl  SOSYAL ÖĞRENME KURAMI (Bandura)
Bandura'nın kuramı model alma, taklit, gözlem yoluyla öğrenme kuramı olarak da bilinir. Bandura'ya göre davranış bilişsel, davranışsal ve çevre etkileşimi ile olur. Davranışların büyük çoğunluğu diğer insanlarla etkileşim yoluyla olur. ilgili davranışı gösteren biri model alınarak öğrenilir. Temel olan bireyin başkalarını gözleyerek öğrenmesidir. Yemek yeme, moda, eğlence vb. Zihni tamamen devre dışı bırakarak bütün öğrenmeleri açıklayamayız. Sosyal hayatta karşılaştığımız birçok öğrenme durumları sadece koşullanma teorileriyle açıklanamaz. Sosyal hayatta öğrenilenlerin çoğu klasik koşullanma teorileriyle açıklanamaz. Yemek, giyim, halk oyunları, eğlence, ulusal ve hatta ekonomik davranışlar ne tam olarak koşullanma ile ne de bilişsel teorilerle tam olarak açıklanamaz. Bebekler konuşmayı, çevresinde bulunan kişileri taklit ederek öğrenir. Cinsiyet rolleri, anne baba ve kardeşlerden öğrenilir. Gençler, ilgi duydukları alanlarda ünlü kişileri model alarak davranış oluşturur ve geliştirirler. Insanlarm, birçok karmaşık davranışı, uzun pekiştirmeler olmadan sadece gözleyerek öğrendikleri görülmektedir. Örneğin yemek yeme, parmak kaldırarak söz isteme, öğretmen geldiği zaman sessiz durma, oyun oynama gibi... Bandura'ya göre öğrenme ile performans birbirinden farklıdır. Gözlem yoluyla öğrenilenler güdüleninceye kadar ya da ihtiyaç duyuluncaya kadar performansa dönüştürülmezler. Giyimde, teknolojik gelişmelerin yayılmasında, iyi ve kötü davranışların yaygınlaşmasmda en önemli etken, insanlardaki taklit etme güdüsüdür. Sosyologlar, insan davranışlarının tamamen sosyal olarak oluştuğunu; toplumsal kurumların ve kültürün bir kalıp gibi bütün insan davranışlarını şekillendirdiğini iddia ederler. Çocuklar, çevrelerindeki kişilerin davranışlarını ve bu davranışların sonucunu sürekli gözlerler. Gözledikleri davranışlardan pekiştirilenleri taklit ederken, sonucu olumlu olmayan davranışları taklit etmezler. Bu nedenle modeli taklit etme de bir tür edimsel koşullanmadır. Koşullu öğrenmede birey kendi tecrübelerine dayandığı halde, sosyal öğrenmede başkalarının tecrübelerinden yararlanarak öğrenir. Bir davranışın öğrenilmesi için, bireyin bu davranışın sonucunu yaşayarak öğrenmesi gerekmez. örneğin köpek tarafından ısırılan ya da salıncaktan düşen bir çocuğu gözleyen biri, köpek ve salıncaktan korkabilir. Günlük yaşantımızda gözleyerek öğrendiğimiz pek çok davranış vardır. Bandura, insanların çevrelerindeki kişüerin davranışlarını gözlediklerini, buradan bazı sonuçlar çıkararak kendileri için yararlı olan davranışı yaptıklarını öne sürmüştür. örneğin, önündeki arabanın bir çukura ya da kasise girerek sarsıldığını gözleyen sürücü, arabasına zarar vermemek için gözlediği davranışı taklit etmez. Bandura'ya göre model alınan, gözlenen davranışların bireyin belleğine kodlanması ve gerektiği zaman hatırlanması gerekir. Bu özelliklerinden ötürü gözlem yoluyla öğrenmenin bilişsel boyutu da vardır. Öğrenme sürecinin 4 temel aşaması 1. Dikkat Model alınan davranışın doğru taklit edilebilmesi için öncelikle model alınan davranışa dikkat edilmesi gerekir. Kişi, duygularıyla beraber tüm dikkatini beğendiği ve taklit etmek istediği davranışa yöneltir. Statüsü ve çekiciliği yüksek modellere dikkat edilir. 2. Hatırlama Gerektiğinde taklit etmek içinü modelin tüm davranışlarını belleğe kodlamak gerekir. Çünkü gözlenen davranış genellikle gözlemden hemen sonra taklit edilmeyebilir. Birey gözlediği davranışı yeri geldiği zaman da kullanabilir. Davranış belleğe görsel, sözel ya da sembolik olarak kodlanabilir. 3. Yeniden Üretme (uygulama) Model alınan davranışın gösterilmesi için bireyin gözlemlerini kendi davranışına dönüştürebilmesi gerekir. Bu bazen tam taklit olmayabilir: çevre şartları, bireyin fiziksel gücü ve imkanları, zaman vs model alınan davranışın biraz farklı üretilmesine neden olur. 4. Pekiştireç Taklit edilen davranış çevrede beğenildiysö tekrar edilir, beğenilmediyse tekrar edilmez ve zamanla söner. Temel Kavramlar Dolaylı pekiştireç Seçilen modelin yaptığı davranışların ödüllendirilmesi o davranışın taklit edilmesini güçlendirir Öğrenme Psikolojisİ 57  Dolaylı duygusallık
Birey başkalarının yaşantılarını gözieyerek dolaylı olarak korku, kaygı gibi duygular geliştirebilir. Örnek; fareden korkma Dolayh ceza Seçilen modelin yaptığı davramşların cezalandırılması bireyin o davranışları yapma eğilimini azaltır. Trafik kazası, kopya çeken öğrenciye ceza verilmesi. Özyeterlik Kişinin kendi kapasitesinin farkında olmasıdır. Bireyin karşılaşacağı problemi ne derece çözebileceğine ilişkin kendisine olan inancı ve yargısıdır. özyeterliği etkileyen unsurlar: Yaşantı, dolaylı yaşantı, sözel ikna, psikolojik durum
Öğretmenler, öğrencilerin dikkatini gerçek hayattan, roman ve film kahramanlarından model alabilecekleri kişilere çekmelidir. Araştırmalar çocuklarrn özellikle safdırgan davranışları daha çok taklit ettiklerini göstermektedir. Bu nedenle çocuklann izledikleri filmler dikkatle seçilmeli, çocuklara kötü model oluşturacak filmler gösterilmemeüdir. Öğretmen en çok model alınan kişilerden biridir. Bu nedenle öğretmenin sınıfta ve sınıf dışında öğrencilere çok iyi bir model oluşturması gerekir. Öğrencilerde istendik davranışlar oluşturmak için, doğru davranan öğrenciler pekiştirilerek, bu öğrencilerin diğer öğrencüer tarafından model alınması sağlanmalıdır. Sınıf disiplinini sağlamada, el becerilerinin öğretilmesinde bu teoriden yararlanılmahdır. Burada öğrencilerin geiişimsel hazır o!ma durumlanna da dikkat etmelidir. Model alma yoluyla kazanılan ürünler;
5. Duygulan açma, etkili iletişim kurma gibi beceriler kazanıîabilir 127. Bir öğretmenin sınıf içindeki davranışlarıyla öğrencilere olumlu örnekler oluşturmaya çalışması ve yeri geldikçe bu davranışlarının nedenlerini de açıklaması... Öğretmenin bu tutumu, aşağıdaki öğrenme yaklaşımlarından hangisini benimsemiş olduğunu gösterir? (2001 KPSS-10)
E) Bireyin, davranışlarını tepkisel koşullanma yoluyla kazandığını savunan klasik (tepkisel) koşullanma yaklaşımı 128. Sınıfta parmak kaldırmadan söz alan öğrencilerini bu alışkanlıktan vazgeçirmek isteyen bir öğretmenin izleyebileceği en uygun yol aşağrdakilerden hangisidir? (2001 KPSS-79)
E) Parmak kaldırarak söz isteyen öğrencilere söz verme, diğerlerini görmezlikten gelme 129. ilköğretim altıncı sınıftaki bir öğrenci kitaplarını çantada taşımak yerine çok sevdiği üniversite öğrencisi olan bir ablası gibi kucaklayarak taşımaya başlamıştır. Aşağıdakilerden hangisi öğrencinin ger-çekleştirdiği öğrenmeye örnektir? (2002 KPSS-96)
E) Klasik (tepkisei) koşullanma 58 öğrenme Psikolojisl  130. Modelden öğrenen bireyin davranışlarının sıklaşmasını aşağıdakilerden hangisi sağlar? (2002 KPSS-98)
E) öğrencinin birini örnek aldığının çevresi tarafından fark edilmesi 131. İki kız kardeşten küçük olan Serpil sürekli olarak ablasını model almakta ve onun davranışlarını taklit etmektedir. Ancak ablasının çok aşırı makyaj yapması sonucu cilt sorunları yaşadığını gözlemlemesi nedeni ile makyaj yapmamaktadır. Aşağıdakilerden hangisi Serpil'in makyaj yapmamasının nedenidir? (2003 KPSS-73)
E) İstenmeyen bir durumla sonuçlandığı görülen bir davranışın taklit edilme olasılığı azalır 133. Sosyal öğrenme kuramlarına bir çocuğun gözlediği modellerin davranışlarını taklit etme olasılığını artıran ya da azaltan bazı etkenler vardır. Aşağıdaki örneklerden hangisin, de bu etkenlerden herhangi birine vurgu yapılmamaktadır? (2004 KPSS-42)
E) Bir arkadaşmın gitar çaldığı için popüler olduğuna tanık olan bir genç, gitar dersi almaya başlar. 132. Bir Türkçe öğretmeni veli toplantısında "eğer çocuklarınızın kitap okuma alışkanlığı kazanmasını istiyorsanız, evde kitap okuyarak çocuklarınıza ömek olunuz." önerisinde bulunmuştur. Türkçe öğretmeninin bu önerisi aşağıdaki kuramlardan hangisi ile açıklanabilir? (2003 KPSS-74) A. Edimsel koşullanma B. Klasik koşullanma C. Bilişsel öğrenme D. Sosyal öğrenme kuramı E. Bilgiyi işleme kuramı
Öğrenme Psikolojisİ 59  BİLİŞSEL YAKLAŞIMLAR
Öğrenmeye bakışı aşağıdaki formülle açıklanmaktadır. Uyarıcı -» Organizma (bilişsel süreçler) -> Davranış / Tepki
Öncüleri Gestalt yaklaşımdır. Bilişsel Süreçler;
Bilişsel yaklaşımın dayandığı temel ilkeler
Bilişsel yaklaşımlar insanın dünyayı anlamada kullandığı zihinse! süreçleri incelerler. Bilişsel yaklaşıma göre öğrenme; zihinsel yapıdaki değişmedir. Önemli olan zihinde ne olup bittiğidir. Bilişsel yaklaşım içinde temel olarak gestalt yaklaşım ve bilgiyi işleme kuramı incelenecektir. Davranışçı öğrenme yaklaşımı ile bilişsel öğrenme yaklaşımları arasındaki temel farklılıkiar
yaptığı davranışın doğruluğu hakkında dönüt sağlar. Davranışçı yaklaşımda öğrenen, uyarıcılarla etkileşimde bulunmak ve pekiştireç almak için aktif olmalıdır. Bilişsel yaklaşımda ise öğrenen, dikkatini kontrol ederek, uyarıcıları seçerek, onları anlamlı hale getirip kodlayarak öğrenme sürecine aktif olarak katılır. Davranışçı kuramlar, çoğunlukla hayvanlar üzerinde araştırmalar yaparak öğrenmeyi açıklayan genel kuralları bulmaya çalışmışlardır. Bilişsel kuramcılar ise insanların doğal çevre içinde değişik durumlarda nasıl öğrendikleri üzerinde araştırmalara ağırlık vermektedirler. Birey belli bir zaman ve yerde öğrendiği bilgiyi, istediği yer ve zamanda uygulama yetisine sahiptir. Bu durum bireyin öğrenilen bilgileri belli bir yerde depolama kapasitesine sahip olduğunu göstermektedir. Yüklə 2,8 Mb. Dostları ilə paylaş:
|