Өзбекстан Республикасы жоқары ҳәм орта арнаўлы билимлендириў министирлиги

dádá, al qıpshaq tilles qaraqalpaq, qazaq, noǵay h.b. xalıqlarında ata dep júritiledi. 
Sońǵılıqta bul kitap hár qıylı tariyxıy hám subyektiv sebeplerge bola túrkiy 
mádeniy ortalıqtan joǵalıp, Evropa ilimiy ortalıǵına túsedi. Ilimde «Qorqıt ata 
kitabı»nıń eki nusqası belgili: Drezden kitapxanasındaǵı (Germaniya) hám Vatikan 
(Italiya) nusqaları. «Kitap» XIX ásirdiń birinshi shereginen baslap ilimiy aynalısqa 

---

17 
túse basladı. Nemec orientalist (shıǵıstı izertlewshi) alımı Dic «Qorqıt ata 
kitabı»nıń bir bólegin nemec tiline awdarıp baspadan shıǵaradı.
Sońǵılıqta bul mádeniy miyrastı rus sovet alımları V.V.Bartold, 
V.M.Jirmunskiy, A.Yu.Yakubovskiy h.b. tariyxıy-filologiyalıq aspektte izertlep, 
onıń tariyxıy hám kórkem-estetikalıq áhmiyetlerin anıqladı. Sonday-aq, 
Azerbayjan, Túrkiya, Túrkmenistan alımları da bul miyrastı izertlewge úles qostı. 
Qaraqalpaq ilimpazlarınan A.Karimov, H.Hamidov, K.Mámbetov, S.Bahadırovalar 
«Qorqıt ata kitabı»nıń tariyxıy negizlerin izertlep, onıń qaraqalpaq tiline hám 
ádebiyatına qatnaslı táreplerin ashıp berdi. Házirgi waqıtta «Qorqıt ata kitabı» 
qaraqalpaq xalqınıń mádeniy miyrası hám qaraqalpaq jazba ádebiyatınıń saǵaları 
retinde orta mekteplerde, akademiyalıq liceylerde hám joqarı oqıw orınlarında 
úyreniledi.
2. Qorqıt ata tuwralı ańızlar. «Qorqıt ata kitabı»ndaǵı waqıyalar, naqıl 
sózler, epikalıq (ańızlıq) jıraw Qorqıt ata tárepinen jırlanadı, yaǵnıy ol usı kitaptıń 
bayanlawshısı, shártli avtorı bolıp kórinedi. Qorqıt tuwralı ańızlar túrkmenler, 
osmanlı túrkler, azerbayjanlar, qaraqalpaqlar, qazaqlar arasında keń tarqalǵan. 
Ańızlardıń aytıwına qaraǵanda Qorqıt ata muzıka ásbabı qobızdı oylap tapqan hám 
onı shertiwdi, qobız namasına dawıs qosıp jırlawdı úyrengen birinshi jıraw, barlıq 
jırawlardıń túp babası, piri. Sonlıqtan, qaraqalpaq jırawları «Qorqıttan qalǵan 
qobızım» dep jırlaydı. Qobız jasawdı hám jırlawdı shaytanlardıń otırıspasın 
bildirmey ańlıp, shaytanlardan úyrengen. Qorqıt ata barlıq túrkiy qáwimlerdi aralap 
ómirinshe aqıl-násiyat sózlerdi, batırlıq islerdi jırlap ótken. Ańız sózlerge 
qaraǵanda Qorqıt ata qobızın arqalap ájelden qashıp júrgen. Dúnyanıń júzinde 
barmaǵan jeri, shıqpaǵan tawı qalmaǵan. Eń sońında Sırdáryanıń ayaǵına kelip, 
suwǵa gilem salıp, suw ústinde júz jıl jırlaǵan. Bári bir ájel onıń qolayın tawıp, 
qalǵıp kózi ilinip ketkende janın alǵan. Adamlar súyikli jırawın húrmetlep, aq 
jawıp, arıw kepinlep jerlegen. Sońǵılıqta Qorqıt atanıń mazarı kiyeli dep esaplanıp, 
xalıqtıń zıyaratlaytuǵın ornına aynalǵan.