Samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Mustaqil nazorat qilish uchun topshiriq va savollar:
1.
Milliy iqtisodiyotni rivojlantirishda turistik resurslarni o’rni qanday?
2. Turistik resurslardan samarali foydalanishda xususiy tadbirkorlik o’rnini 
tushuntiring.
3.
O’zbekistonda turizm infrastrukturasi holati va uni yaxshilash chora – tadbirlari 
nimalardan iborat?
4. Turistik mahsulotlariga bo’lgan talabning mavsumiyligini optimallashtirish 
yo’llarini tushuntiring.
70

---

X.Mavzu. Rekreatsiya resurslaridan foydalanishning ekologik – 
iqtisodiy xususiyatlari
Reja:
10.1.
Rekreatsiya resurslari tushunchasi.
10.2.
O’zbekistonning rekreatsiya resurslariga boy mintaqalari.
10.3.
Rekreatsiya resurslaridan foydalanishning iqtisodiy xususiyatlari.
10.4.
Noyob tabiat yodgorliklaridan foydalanish va muhofaza qilish.
10.1. Rekreatsiya resurslari tushunchasi.
Rekreatsiya deb, insonlar sog’ligini va mehnatga qobiliyatini dam olish 
obyektlarida qayta tiklashi, sayyohlik yo’li bilan tabiatning turli maskanlariga 
borishi, arxitektura va tarixiy yodgorliklarni borib ko’rishiga aytiladi. Rekreatsiya 
sohalari bir qancha bo’lib, ularga kurort – sanatoriya va boshqa salomatlik 
obyektlarida sog’likni tiklash, sayyohlik yo’li bilan tabiatning go’zal go’shalariga 
(daryo, ko’l, o’rmon, tog’, g’orlar, sharshara va b.) borish, sport bilan shug’ullanish, 
hamda noyob tarixiy va arxitektura yodgorliklari bilan tanishishlari kiradi. 
Rekreatsiya va davolash sog’lomlashtirish zonalarida ularning resurslaridan oqilona 
foydalanish va atrof-muhit muxofazasi katta ahamiyatga ega. Rekreatsiya zonalariga 
aholining tashkil etilgan va ommaviy dam olishi va turizmga mo’ljallangan yer va 
suv muhitining tabiiy yoki madaniy hududlari kiradi. Shunday zonalar tarkibiga 
71

---

shaharning ayrim hududlari, shahar atrofi va yashil zonalar, o’rmonlar, parklar, 
milliy, tabiiy parklar (bog’lar), botanika, zoologiya bog’lari, dendrologik parklar, 
turistik marshrutlar, dam olish uylari va bazalari hududlari, qo’riqxona va 
buyutmalarning aholi borib ko’rishi uchun ajratilgan ma’lum joylari kiradi. 
Rekreatsiyaga mo’ljallangan yerlar tabiat muhofazasi yerlarining alohida turi bo’lib, 
ularga tabiat muhofazasi, sog’lomlashtirish, tarixiy - madaniy maqsadlarga 
mo’ljallangan yerlar ajratiladi. O’rmonlar ham rekreasiya uchun katta ahamiyatga 
ega. Davolash-sog’lomlashtirish zonalariga fuqoralarni davolash va salomatligini 
tiklashga mo’ljallangan yer va suv muhitlari hududlari, ularga kurort va sanatoriya 
zonalari kiradi.
Rekreatsiya faoliyati bevosita rekreatsiya resurslari asosida shakllanadi. 
Rekreasiya resurslari tabiiy va madaniy, iqtisodiy, tarixiy resurslarning bir 
qismlaridan iborat bo’lib, kelib chiqishi va foydalanish xususiyatlariga ko’ra 
rekreasiya resurslari ikki guruhga ajratiladi: tabiiy va antropogen rekreasiya 
resurslari.
Tabiiy rekreasiya resurslarga, hududiy tabiiy komponentlar birikmasidan iborat, 
go’zal tabiat go’sha(landshaft)lari kiradi. Ular daryo, ko’l, dengiz bo’ylari, tog’ 
etaklaridagi o’simlik dunyosi, xilma – xil manzarali joylar, mineral suvli shifobaxsh 
maskanlar bo’lishi mumkin. Undan tashqari aholining dam olishi, sport bilan 
shug’ullanishi, ov qilishi imkoniyatlari uchun keng hududlar, shahar atrofidagi yashil 
mintaqalar, park va bog’lar yoki qo’riqxona va milliy bog’lar ham tabiiy rekreasiya 
resurslaridir. Turli davrlarda inson aql – zakovati bilan yaratilgan tarixiy, arxeologik 
va san’at obidalari, yodgorliklar, muzeylar hamda rekreasiya maqsadida foydalish 
mumkin bo’lgan ijtimoiy obyektlar, antropogen rekreasiya resurslariga kiradi.
Rekreasiya faoliyati dunyoning ko’p mamlakatlarida daromat manbaiga 
aylangan iqtisodiyot sohasi hisoblanadi. Mmlakatimiz ham rekreasiya resurslariga 
boy hisoblanib, nafaqat dam olish, sayyohlik, sog’likni tiklash, shuningdek chet el 
sayyohlarini qabul qilish imkoniyatlariga ega.