Sh. N. Zaynutdinov, R. I. Nurimbetov
10.3. Korxona (firma)ning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash
Yüklə 8,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 199
10.3. Korxona (firma)ning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlash Korxona xavfsizligini ta’minlash uchun xo‘jalik faoliyati- ning sifat va miqdor ko‘rsatkichlarini tahlil qilish yo‘li bilan uning turli tahdidlarga barqarorligi hamda xavfsizlik darajasi baholanadi. Ushbu tahlil quyidagilami o ‘z ichiga oladi: — iqtisodiy manfaatlarga tahdidlar bo‘yicha korxonaning zaif tomonlari, tahdidlaming salbiy ta’siri baholanadi; — iqtisodiy tahdidlaming salbiy ta’sirini bartaraf etish bo‘yicha shu damgacha ko‘rilgan chora-tadbirlami xo‘jalik subyektlarining boshqarish elementlari faoliyati bilan bog‘liq ravishda qayta ko‘rib chiqish; — xo‘jalik subyektini boshqarishning funksional ele mentlari tahdidning salbiy ta’sirini bartaraf etishdagi rolini miqdor hamda sifat jihatdan tavsiflash va baholash; — iqtisodiy xavfsizlik darajasini integral baholashni shakllantirish; — xavfsizlik darajasini baholashning joriy natijalarini ilgarigi davrda olingan natijalar bilan taqqoslash; — iqtisodiy manfaatlarga tahdidlami bartaraf etish yoki neytrallashtirish bo‘yicha ko‘rilgan chora- tadbirlaming yetarli darajada natijalar bermaganligining sabablarini aniqlash; — iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashda xo‘jalik subyektini boshqarishning funksional elementlari faoliyatini yaxshilash bo‘yicha qo‘shimcha tavsiyalar tayyorlash. Ushbu boshqarishning funksional elementlarini moliya- viy, intellektual, kadr, texnika-texnologik, siyosiy-huquqiy, iqtisodiy, axborot, kuch elementlari tashkil etadi. Iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashning korxona xo‘jalik - moliyaviy faoliyati bilan bog‘liq jihatlarini aktivlarni bosh qarish, kapital qo‘yilmalar tarkibini nazorat qilish, moliya viy portfel qismlarining risk va daromadlilik bo‘yicha nisbatlari, rentabellikning o ‘sishi, marketing tizimining rivojlanishi, korxonaning qimmatli qog‘ozlar bozorini shakllantirish va 200 tartibga solish, boshqarishning tashkiliy tuzilishini tako- millashitrish hisobiga xarajatlarni kamaytirish, shuningdek, raqobatchi korxona faoliyati va tovarlar bozoridagi ahvolni chuqur tahlil qilish tashkil etadi. Iqtisodiy xavfsizlikning intellektual va kadrlar bilan personal ishlash, xodimlami o‘qitish va mehnat motivatsiyasini rivojlantirish intellektual salohiyatini saqlash va rivojlantirishga yo‘naltirilgan. Bunda kadrlar malakasining yetishmasligi, ulaming korxonaga naf keltirishga qodir emasliklari yoki buni istamasliklari, korxonaning turli bo‘linmalari mehnat unum dorligi va ish sifatining pasayishi iqtisodiy xavfsizlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashda ishlab chiqarishning texnik darajasi, sotilayotgan va xarid qilinayotgan lisenziyalar, ishlab chiqarilayotgan mahsulot va qo‘llanilayotgan texno- logiyaning jahonning eng yaxshi andozalariga mosligi, mahsulotning ilm talabligi va innovatsiya darajasi muhim hisoblanadi. Xavfsizlikni ta ’m inlashning siyosiy-huquqiy jihatlari faoliyatning huquqiy jihatdan ta’minlanishi, mehnat jamoasi- dagi ishbilarmonlik kayfiyati va ijtimoiy muhitni qo‘llab- quwalash bo‘yicha ko‘rilgan chora-tadbirlami baholashni o ‘z ichiga oladi. Axborotlardan oqilona va samarali foydalanish hamda uni himoya qilish korxona uchun iqtisodiy jihatdan mu- vaffaqiyat keltiradi. Jismoniy shaxslarning salomatligi va hayotiga yetkazi- ladigan moddiy hamda ma’naviy zararlardan himoya qilish iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashning elementlari hisoblanadi. Iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashda — xo‘jalik subyektining moliyaviy barqarorligini tahlil qilishda quyidagi hisobot ko‘rsatkichlaridan foydalaniladi: — korxonaning o ‘z m ablag‘lari bilan ta ’m inlanish koeffisienti, o ‘zining aylanma aktivlarining umumiy aktivlar summasiga nisbati; 201 — joriy likvidlik ko‘rsatkichi; — o‘z kapitalining rentabelligi; — umumiy to ‘lovga qodirlik ko‘rsatkichi, aktivlar bozor qiymatining xo‘jalik subyektining barcha majburiyatlariga nisbati; — kapitallashtirish koeffisienti, o ‘z kapitalini bozor qiymatining qarz mablag‘larini balans qiymatiga nisbati; — menejment koeffisienti, sotishdan olingan pul tushu- mining joriy majburiyatlar miqdoriga nisbati. Shuni aytib o ‘tish joizki, bugungi bozor iqtisodiyotiga o ‘tish davrida korxonalar o ‘zining iqtisodiy xavfsizligini ko‘proq o‘zi ta’minlashga majbur bo‘lmoqdalar. Korxona xavf sizligini ta’minlash uchun huquqiy, tashkiliy, texnik chora- tadbirlar majmuasini ishlab chiqish lozim. Bunda xavfsizlikni ta’minlashning asosiy tamoyillari quyidagilardan iborat bo‘ladi: qonuniylik, shaxsiy va korxona manfaatlarining uyg‘unligi; personal va rahbarlarning o ‘zaro birgalikdagi mas’uliyati; davlat xavfsizlik va huquq-tartibot organlari bilan hamkorlik qilish. Shundan kelib chiqib, iqtisodiy xavfsizlikni ta’minlashning yagona tizimini yaratish quyidagi tamoyillar asosida amalga oshiriladiki, ular hayotiy muhim manfaatlami himoya qilish va tadbirkorlik faoliyatini muvaffaqiyatli hal etish bo‘yicha tadbirlar ishlab chiqish hamda amalga oshirishning muhim talablari hisoblanadi: Yüklə 8,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|