narx miqyosi funksiya- sini bajaradi. Dj. Billers va N. Barbon (ingl.) pul bu — faqat shartli belgi
bo‘lib, tovar bilan hech qanday umumiylikka ega emas deb hisoblaganlar.
Xuddi shunday qarashlarni subyektiv idealizm tarafdori bo‘lgan ingliz
olimi Dj. Berkli ham rivojlantirgan. U pulni moddiy qimmatga ega
bo‘lmagan, abstrakt qiymat munosabatlari sifatida ко‘rib chiqqan. Boshqa
olimlar bu holni tanqid qilib, bir bosh qandni o‘lchov birligi qilib olingan
og‘irlikka ega bo'lgan tosh yordamidagina o'lchash mumkin. Pullar ham
o'zining mustaqil qiymatiga ega bo‘lgani holda tovarlar qiymatini o'lchay
oladi, deb yozadilar.1 Demak, nominalistlar pullarni texnik almashuv
quroli sifatida o‘rganib, uning qiymat tabiatini to‘liq inkor qilishgan.
Avstriyalik iqtisodchi F. Bendiksen bu nazariyaning iqtisodiy varian-
tini asoslab bergan. Uning fikricha, pul bu — qiymatning shartli belgisi
boMib, hisob-kitob vositasining yordamchi rolini o'ynagan va almashinish
proporsiyalarini ifodalagan. K. Elsterning (Germaniya) ishlarida valuta
kurslariga davlatning ta’sir ko‘rsatish usullariga alohida e’tibor qaratilgan.
Valuta kurslarini samarali tartibga solish uchun davlatlar o ‘rtasida
«shartnoma pariteti»ni qo'llab-quwatlash haqidagi bitim talab qilinadi.
Nominalizmning mohiyati nemis iqtisodchisi G. Knappning pul
nazariyasida («Davlat pul nazariyasi», 1905-y.) yanada yaqqol namoyon
b o ‘ldi. Uning asosiy qoidalari quyidagilardan iborat: pul-davlat
huquqining mahsuli, davlat hokimiyatining uydirmasi; pul-davlat
tomonidan to'lov kuchiga ega bo‘lgan belgilardir; pulning asosiy vazifasi
to ‘lov vositasi vazifasidir.
Knapp pulning mohiyati belgilar materialida emas, balki ularni
qo'llashni tartibga soluvchi huquqiy qoidalarda mujassamlashgan, deb
1 Жукова Е.Ф. Общая теория денег. — М.: «Банки и биржи», Ю НИТИ,
