Sh. Sh. Shodmonov

Sey ayniyati va qonuni. 
Pulning miqdoriy nazariyasi takror ishlab 
chiqarish klassik modeliga uyg‘unlik bilan kirishib ketadi. U mukammal 
raqobat va to ‘liq narx elastikligi sharoitlarida bozorlarda avtomatik 
ravishda tashqaridan hech qanday aralashuvlarsiz barcha ishlab chiqarish 
resurslaridan to ‘liq foydalangan holda muvozanatlashadi. Bu tasawurlar 
J.B. Sey nazariyasini amalga oshirishda o‘z aksini topgan. U tovar 
bozorlarida talab va taklifning to ‘liq mos kelish tamoyilini bildiradi.
Biroq bu qonun turlicha tanqidlarga uchradi: ayniyatdan Sey qonu- 
nigacha Sey ayniyatini algebraik ko'rinishda ifodalash mumkin:
1 ^ = 0
/--I
bunda: 
X f d — X
tovarga ortiqcha talab.
Klassik yo'nalishning zamonaviy izdoshlari talab va taklif faqat yakuniy 
hisobda mos keladi degan farazga amal qiladilar. Bu bozoming permanent 
holati emas, balki uning yakuniy muvozanat sharoiti xolos. Bunday talqinda 
vaqtinchalik muvozanatsizlik, ortiqcha talab yoki taklif imkoniyati paydo 
, bo‘ladi. Biroq bu nomutanosibliklar qisqa muddatli xarakterga ega bo‘lib, 
erkin bozor xo‘jaligi pirovardida muvozanatga erishadi.
Siyosiy iqtisod matematik maktabining yirik vakili, xalqaro iqtisodiy 
jamiyat asoschilaridan biri va uning birinchi prezidenti (1931—1933) 
Irving
Fisher 
(1867-1947) pullarning miqdoriy nazariyasini zamonaviylashtirishga 
katta hissa qo‘shdi. U «Pullarning xarid qilish kuchi. Uning belgilanishi 
va kredit, foizlar va tanazzullarga munosabati» asarida (1911) pullar 
massasi bilan tovarlar narxlari darajasi o'rtasidagi bog‘liqlikni formallash- 
tirishga harakat qilgan. Tovarlar uchun to‘langan pullar soni va sotilgan 
tovarlar narxlari summasi teng bo'lgani uchun buni I. Fisher tarozi 
bilan o‘xshatmoqchi bo'ladi.
Ayirboshlash tenglamasini matematik ko‘rinishida ifodalash mumkin: