Sinfdan tashqari tarbiyaviy ish tushunchasi, uning mohiyati va informatika o‘qituvchisi faoliyatidagi o‘ziga xosligi

Informatika fanidan sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarda zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning ilmiy-uslubiy jihatlari.


.1 Axborot va kommunikatsiya tushunchasi texnologiyalar, ularning umumiy xususiyatlari

Ta’lim amaliyotiga zamonaviy texnologiyalarning kirib kelishi yangi imkoniyatlar ochmoqda.

Ayni paytda ta’lim jarayonini tashkil etishda zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalangan holda yangicha yondashuvlar va samarali usullarni joriy etish jadal izlanmoqda. Ular bir vaqtning o'zida o'quvchi shaxsini har tomonlama rivojlantirish va ijodiy va faol o'sishiga, uning bilim darajasi va kommunikativ madaniyatini, shuningdek, ichki ma'naviy madaniyatning yuqori darajasini shakllantirishga hissa qo'shadi.
Zamonaviy ta'lim eng yangi axborot texnologiyalari sohasida jadal sur'atlar bilan rivojlanmoqda. Kompyuterlashtirish talabalar tomonidan turli fanlar bo'yicha ma'lum bilimlarni olishning asosiy yo'nalishlaridan biriga aylandi. Aynan kompyuter tizimlari va multimedia qurilmalari bugungi kunda nafaqat katta yordam ko'rsatishi, balki fan o'qituvchisiga bolalarni estetik tarbiyalash va tarbiyalash bilan bog'liq eng muhim vazifalarni ham dars paytida, ham darsdan tashqari vaqtda hal qilishda yordam berishi mumkin [23, p. . 121].
"Texnologiya" atamasi nimani anglatadi? Bu atama juda ko'p talqinlarga ega. Keng ma'noda texnologiya deganda moddiy ne'matlarni ishlab chiqarish qonuniyatlari haqidagi fan tushuniladi, unga uchta asosiy qism kiradi: mafkura, ya'ni ishlab chiqarish tamoyillari; mehnat qurollari, ya'ni mashinalar, mashina birliklari; kasbiy mahoratga ega kadrlar [16, p. 28]. Ushbu komponentlar mos ravishda axborot, instrumental va ijtimoiy deb ataladi.
Muayyan ishlab chiqarish uchun texnologiya deganda tor ma'noda ishlab chiqarish jarayonini amalga oshirish bo'yicha harakatlar ketma-ketligini belgilovchi texnika va usullar majmui tushuniladi. Texnika darajasi jamiyatning ilmiy-texnikaviy taraqqiyoti bilan bog‘liq bo‘lib, uning ijtimoiy tuzilishi, madaniyati va mafkurasiga ta’sir ko‘rsatadi. Har qanday texnologiya uchun maqsad, mavzu va vositalarni aniqlash mumkin. Sanoat ishlab chiqarishida texnologiyaning maqsadi mahsulot sifatini oshirish, ishlab chiqarish vaqtini qisqartirish va xarajatlarni kamaytirishdir.
Har qanday texnologiyaning metodologiyasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: ishlab chiqarish jarayonini alohida o'zaro bog'liq va bo'ysunuvchi tarkibiy qismlarga (bosqichlar, bosqichlar, bosqichlar, operatsiyalar); texnologiya maqsadiga muvofiq ishlab chiqarish jarayonining muayyan ketma-ketligini, bosqichlari, bosqichlari va bosqichlarini amalga oshirish; barcha komponentlarni amalga oshirishni rasmiylashtiruvchi texnologik hujjatlar [21, p. 46].
Axborot ishlab chiqarish axborot resurslaridan to'g'ri foydalanishga va ularni tashkiliy tuzilmaning barcha elementlarini ta'minlashga qaratilgan bo'lib, axborot tizimini yaratish orqali amalga oshiriladi. Axborot resurslari har qanday tashkiliy tuzilmani boshqarish tizimi uchun dastlabki "xom ashyo" bo'lib, yakuniy mahsulot qabul qilingan qarordir. Qaror qabul qilish ko'p hollarda axborot etishmasligi sharoitida amalga oshiriladi, shuning uchun axborot resurslaridan foydalanish darajasi ko'p jihatdan tashkilot samaradorligini belgilaydi.
Har qanday soha, jumladan, axborot ham o‘z taraqqiyotida hunarmandchilik ishlab chiqarishdan yuqori texnologiyaga asoslangan ishlab chiqarishgacha bo‘lgan bosqichni bosib o‘tdi.
Axborot texnologiyalari inson faoliyatining turli sohalarida axborot bilan ishlashning odatiy usullaridan sanoat usullari va vositalariga o'tishni ta'minlaydi, undan oqilona va samarali foydalanishni ta'minlaydi.
Axborot texnologiyalari - axborotni olish, qayta ishlash, taqdim etishning holatini, xususiyatlarini, shaklini, mazmunini o'zgartirishga qaratilgan va foydalanuvchilar manfaatlarini ko'zlab amalga oshiriladigan usullar va usullar majmuidir.
Sovetov B.Ya. [28, b. 74] axborot texnologiyalarini hisobga olishning uchta darajasini belgilaydi:
Birinchi daraja nazariydir. Asosiy vazifa - parametrik va kriteriy jihatdan mos keladigan axborot jarayonlarining o'zaro bog'langan modellari to'plamini yaratish;
Ikkinchi daraja - tadqiqot. Asosiy vazifa - optimal aniq axborot texnologiyalarini avtomatlashtirilgan loyihalash imkonini beruvchi usullarni ishlab chiqish;
Uchinchi daraja qo'llaniladi, bu maqsadga muvofiq ravishda ikkita qatlamga bo'linadi: instrumental va mavzu.
Instrumental qatlam (analog - asbob-uskunalar, mashinalar, asboblar) axborot texnologiyalarini joriy etish yo'llari va vositalarini belgilaydi, ularni uslubiy, axborot, matematik, algoritmik, texnik va dasturiy ta'minotga bo'lish mumkin.
Hozirgi vaqtda ta'limda axborot texnologiyalaridan foydalanishning ko'plab umumiy va xususiy usullari mavjud (Zvereva M.I., Nadtochiy I.S., Smolnikova I.A., Turanova L.M., Dalinger V.A. va boshqalar) va ularning deyarli barchasi multimedia yoki onlayn ta'lim vositalaridan foydalanishni o'z ichiga oladi . resurslar.
Ko'pgina zamonaviy ta'lim muassasalari nafaqat kompyuter sinflari, balki multimedia proyektorlari va noutbuklari bilan jihozlangan. Bu bevosita fan o‘qituvchisi kabinetida darslarda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan (AKT) foydalanish imkoniyatlarini sezilarli darajada kengaytiradi. Ammo shuni ta'kidlash kerakki, ushbu texnika juda tez-tez ishlatilmaydi. Va bu yerda yaqqol qarama-qarshilik bor: bir tomondan, ta’lim jarayonida AKTdan foydalanishga bo‘lgan ehtiyoj jadallik bilan o‘sib bormoqda, ikkinchi tomondan, zamonaviy maktablarda texnik jihozlarning yetishmasligi aniq. Muammo shundaki, nafaqat dasturning texnik imkoniyatlari tavsifini, balki ma'lum bir mavzuni dars bo'yicha ishlab chiqishni o'z ichiga olgan dasturiy-uslubiy majmualar, jumladan, kompyuter dasturi, o'qituvchilar uchun qo'llanma deyarli yo'q.
Fan qatlami muayyan fan sohasining o‘ziga xos xususiyatlari bilan bog‘liq bo‘lib, ixtisoslashtirilgan axborot texnologiyalarida, masalan, tashkiliy boshqaruv, texnologik jarayonlarni boshqarish, kompyuterda loyihalash, o‘qitish va boshqalarda o‘z aksini topadi.Maktab o‘quvchilarining sinfdan va maktabdan tashqari ta’lim faoliyatida, ixtisoslashtirilgan. Bolalar uchun qo'shimcha ta'limni axborotlashtirish vositalariga qo'yiladigan talablarga javob beradigan AKT vositalaridan foydalanish kerak [29, 38 b.].
1. AKT vositalari materiallar va ularni tashkil etish shakllarini yangilashning uzluksiz va nisbatan sodda usuli tamoyili asosida qurilishi kerak. AKT vositalarining mazmuni o‘quvchilarning o‘z faoliyatini rivojlantirishga qaratilgan bo‘lishi kerak.
2. Mazmun va shakl jihatidan AKT vositalari maktab o‘quvchilarining qo‘shimcha ta’lim tizimiga , maktabdan va maktabdan tashqari ta’lim faoliyatiga bo‘lgan ehtiyojlarini farqlashni hisobga olgan holda ishlab chiqilishi kerak.
. Bunday AKT vositalarining ishlashi tinglovchilarning tajribasi va amaliy bilimlariga asoslanishi kerak.
. AKT vositalari faoliyat sur'ati va traektoriyasini individual tanlash imkoniyatini berishi kerak.
. AKT vositalari bilan ishlashni tugatgandan so'ng, muhim amaliy natijalarga erishish va iloji bo'lsa, maktab o'quvchilarining shaxsiy maqsadlarini amalga oshirish kerak. AKT vositalari minimal vaqt sarflagan holda maksimal natijalarga erishish imkonini berishi kerak.
. AKT vositalari maktab o'quvchilariga qo'shimcha aloqalar va shaxslararo aloqalarni o'rnatish imkoniyatini yaratishi kerak.
Sinfdan tashqari ishlarni axborotlashtirish uchun AKT vositalari aloqa imkoniyatlarini oshirishni ta'minlashi kerak. Bunday vositalar ta'lim tizimining barcha sub'ektlari o'rtasidagi aloqalar tizimiga asoslangan turli xil aloqa joylariga kirishning oddiy va faol vositalariga ega bo'lishi kerak. Bunday imkoniyatlar tufayli AKT vositalari maktab o'quvchilarining maktabdan tashqari va maktabdan tashqari ta'lim faoliyati doirasida rag'batlantiriladigan turli xil aloqa shakllariga imkon beradi va rivojlantiradi, keng geografik makonda ishlashga moslashadi va o'quv faoliyatidan tashqari muloqotni rag'batlantiradi.
Maktab o'quvchilarining bo'sh vaqtini va darsdan tashqari ishlarini axborotlashtirish uchun AKT vositalarini loyihalashda talabalar faoliyatini individuallashtirishga, AKT vositasida turli xil shaxsiy ehtiyojlarini qondirish uchun turli xil texnik, mazmunli va uslubiy imkoniyatlarni ta'minlashga alohida e'tibor qaratish lozim. maktab o'quvchilari. Bunday AKT vositalariga amaliy o‘rganishning asosiy bosqichlarini rag‘batlantiruvchi vazifalar, faol javob berishni talab qiluvchi vazifalar va amaliyotni rivojlantirishga asoslangan vazifalarni kiritish tavsiya etiladi. AKT vositasining ishlash stsenariysi maktab o'quvchilari faoliyatining sur'ati va traektoriyasini individual tanlash imkoniyatini ta'minlashi kerak.
Maktab o'quvchilarining bo'sh vaqtini va darsdan tashqari ishlarini axborotlashtirish uchun AKT vositalarini AKT vositasi bilan ishlashning tashqi ko'rinishi va xarakterini nisbatan sodda va doimiy ravishda o'zgartirishga imkon beradigan moslashtirish vositalari to'plami bilan ta'minlash tavsiya etiladi.
Shunday qilib, axborot texnologiyalari o'qituvchiga o'quv jarayonini turli yo'llar bilan qurish imkoniyatini beradi: uni vizual qilish, maktab o'quvchilarining kognitiv faolligini faollashtirish, bolalarni ijodiy faoliyatga jalb qilish uchun shart-sharoitlar yaratish, ularning qobiliyatlari va qiziqishlari.