Sinfdan tashqari tarbiyaviy ish tushunchasi, uning mohiyati va informatika o‘qituvchisi faoliyatidagi o‘ziga xosligi

Tadqiqotning amaliy ahamiyati shundan iboratki, unda keltirilgan informatika o‘qituvchilarining sinfdan tashqari mashg‘ulotlarini zamonaviy AKTdan foydalangan holda loyihalash bo‘yicha uslubiy materiallar to‘plamidan o‘qituvchilar faoliyatida va o‘quvchilarning o‘quv jarayonida foydalanish mumkin.
Ushbu ishning tuzilishi tadqiqot mantig'i bilan belgilanadi. U kirish, ikki bob, besh paragraf, xulosa, 31 ta nashrdan foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati va ilovadan, jami 68 betdan iborat.
Ish kirishdan iborat bo'lib, unda tadqiqot mavzusini tanlash asoslanadi, vazifalar va maqsadlar qo'yiladi, tadqiqot ob'ekti va predmeti aniqlanadi. U tadqiqot usullarini aniqlab beradi va uning amaliy ahamiyatini asoslaydi.
"Informatika o'qituvchisi mehnat tizimidagi sinfdan tashqari ta'lim faoliyati" birinchi bobida sinfdan tashqari tarbiyaviy ish tushunchasi, uning mohiyati va informatika o'qituvchisi faoliyatidagi o'ziga xosligi, maktabdan tashqari ta'lim faoliyatini tashkil etish muammolari har tomonlama ko'rib chiqiladi . ikkinchi avlod Federal Davlat ta'lim standartini amalga oshirish konteksti, shuningdek, sinfdan tashqari mashg'ulotlar shakllarining umumiy tavsifini beradi.informatika o'qituvchilarining mehnat tizimidagi ta'lim faoliyati.
ikkinchi bobda axborot-kommunikatsiya texnologiyalari tushunchasi, ularning umumiy tavsifi va tasnifi, shuningdek foydalanish xususiyatlari ko‘rib chiqiladi. Informatika o'qituvchilarining sinfdan tashqari o'quv ishlarida zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalari.
Xulosa qilib, ish natijalari umumlashtiriladi va mavzu bo'yicha asosiy xulosalar chiqariladi.


1. Informatika o`qituvchisining mehnat tizimidagi sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar


.1 Sinfdan tashqari tarbiyaviy ish tushunchasi, uning mohiyati va informatika o‘qituvchisi faoliyatidagi o‘ziga xosligi.
sinfdan tashqari ta'lim o'qituvchisi informatika
Pedagogik entsiklopedik lug'atda: "Sinfdan tashqari ishlar, sinfdan tashqari ishlar maktabdagi o'quv jarayonining ajralmas qismi, o'quvchilarning bo'sh vaqtini tashkil etish shakllaridan biri" [22, s. 36]. Sinfdan tashqari ishning yo'nalishlari, shakllari va usullari amalda bolalar uchun qo'shimcha ta'lim bilan mos keladi. U an'anaviy ravishda o'qituvchilar tomonidan ta'lim va tarbiyaning turli muammolarini hal qilishda qo'llaniladi.
Ushbu ish shakli o'z tarixiga ega. Inqilobgacha bo'lgan Rossiyada maktabdan tashqari ishlar ta'lim muassasalari tomonidan asosan ijodiy faoliyat, mavzuli kechalar tashkil etish va boshqalar shaklida amalga oshirilgan. Sinfdan tashqari ishlar Oktyabr inqilobidan keyin, turli klublar, havaskorlik jamoalari va targ'ibot jamoalari tashkil etila boshlaganidan keyin katta rivojlandi. maktablarda faol yaratilgan. A.S. Makarenko, S.T. Shatskiy, V.N. Soroka-Rosinskiy va boshqa o'qituvchilar sinfdan tashqari ishlarni ixtiyoriylik, faollik va mustaqillik tamoyillariga asoslangan shaxsiy tarbiyaning ajralmas qismi deb hisoblashgan [12, 6].
20-yillarda yaratilishi bilan. SSSRda kashshof otryadlari va komsomol hujayralari, maktabdan tashqari ta'lim ishlari ko'pincha ushbu tashkilotlarning ishi bilan birlashtirildi. 80-yillarning o'rtalariga qadar. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar xalq ta’limi organlari, komsomol komitetlari va pioner tashkiloti kengashlari tomonidan nazorat qilindi.
Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar ko'pincha maktabdan tashqari va maktabdan tashqari tarbiyaviy ishlar tashkilotchilari rahbarligida o'qituvchilar jamoasi va tor talabalar guruhi tomonidan amalga oshirildi. Bunday sharoitda ko'pchilik maktab o'quvchilari o'zlarini passiv ijrochilar va kuzatuvchilar rolida topdilar, maktabdan tashqari norasmiy muloqotni afzal ko'rishdi. Ayrim o'qituvchilarning sinfdan tashqari ishlarni jonlantirishga urinishlari uni tashkil etishdagi umumiy avtoritar uslubni o'zgartira olmadi.
80-yillarning 2-yarmida. ta'limni insonparvarlashtirish jarayonida o'quvchi shaxsiga yo'naltirilgan sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarga yangi yondashuvlarni izlash boshlandi. Majburiy tadbirlar, dasturlar va ko'rsatmalarning bekor qilinishi maktab jamoalariga o'zlarining o'ziga xos xususiyatlari va o'quvchilarning sevimli mashg'ulotlarini hisobga olgan holda sinfdan tashqari ta'lim ishlarining mazmuni va shakllarini mustaqil ravishda belgilash imkonini berdi.
Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning asosiy vazifalari ijodiy qobiliyatlarni namoyon qilish uchun qulay shart-sharoitlarni yaratish, bolalar uchun ochiq bo'lgan va aniq natijaga ega bo'lgan real narsalarning mavjudligi, romantika, fantaziya, o'yin elementlari, optimistik nuqtai nazar va ko'tarilish bilan tanishishdir. unga. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning yo'nalishlari, shakllari va usullari amaliy jihatdan sinfdan tashqari ishlarga to'g'ri keladi.
Maktabda ta'lim yo'nalishi, fan to'garaklari, o'quvchilarning ilmiy jamiyatlarini tashkil etish, shuningdek, badiiy ijod, texnik ijod, sport va boshqalarni rivojlantirishga ustunlik beriladi [Ped. sl. Bilan. 36]. Sinfdan tashqari ishlar bolalar va yoshlarning klublar va havaskorlik uyushmalarida, muzeylarda, maktab oqshomlarida, bayramlarda, festivallarda va hokazolarda norasmiy muloqotga bo'lgan ehtiyojini qondirishga yordam beradi. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishning o'ziga xos shakli kengaytirilgan kunni tashkil etishni o'z ichiga oladi.
Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarda o‘quvchilarning o‘zini-o‘zi boshqarishi katta ahamiyatga ega bo‘lib, bu maktab o‘quvchilarining ko‘pchiligiga tashkiliy faoliyatda qatnashish imkonini beradi va fuqaro shaxsini shakllantiradi. Sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarning muvaffaqiyati nafaqat o’quvchilarning faolligiga, balki pedagogik ta’sirga, o’qituvchining o’quvchilar manfaatlariga ijtimoiy foydali yo’nalish bera olishiga ham bog’liqdir. [26, b. 27-28].
Maktabda maktab o'quvchilari uchun sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlar tizimini shakllantirish kerak. Turli yo‘nalishlar, jumladan, informatika fanidan ham tizimli sinfdan tashqari ishlar olib boriladi. Uning maqsad va vazifalari informatika o‘qitish va ta’limni axborotlashtirishning asosiy maqsad va vazifalari bilan uzviy bog‘liq bo‘lishi kerak.
Keling, turli maqsadlarga erishish mumkin bo'lgan maqsadlarga e'tibor qaratamiz maktab o'quvchilarining maktabdan tashqari ta'lim faoliyatini axborotlashtirish [5]. Bular:
 maktabni yagona axborot makonini qurishga jalb etish;
 maktab o‘quvchilarida ochiq axborot jamiyati dunyoqarashini shakllantirish, axborot jamiyati a’zolarini tayyorlash;
 kompyuterga muloqot, o‘rganish, o‘zini namoyon qilish, ijodkorlik vositasi sifatida munosabatni shakllantirish;
 maktab o‘quvchilarining ijodiy, mustaqil fikrlash qobiliyatini rivojlantirish, axborotni mustaqil izlash, tahlil qilish va baholash ko‘nikma va malakalarini shakllantirish, axborot texnologiyalaridan foydalanish ko‘nikmalarini egallash;
 talabalarning bilim va ijodiy faolligini rivojlantirish;
 maktab o‘quvchilarida intellektual va ijodiy faoliyatga barqaror kognitiv qiziqishni shakllantirish;
 e'tibor, xotira, tasavvur, idrok, fikrlash, aqlni rivojlantirish;
 sinfdan tashqari ta’lim faoliyatining barcha shakllarining tarbiyaviy ta’sirini oshirish;
 umumiy o‘rta ta’lim tizimining moddiy-texnika bazasini rivojlantirish;
 o‘qituvchilar, o‘quvchilar va ota-onalar o‘rtasida samarali axborot hamkorligini tashkil etish;
 ta’lim muassasasining axborot resurslarini rivojlantirish (maktab ichidagi veb-saytlar, gazetalar, stendlar, xronikalar, media-kutubxonalar va boshqalarni yuritish);
 ijtimoiy-ma’rifiy ishlarga AKT vositalarini joriy etish;
 maktab o‘quvchilari bilan ishlashda individuallashtirish va farqlashni amalga oshirish;
 erkin madaniy muloqot qilish qobiliyatini rivojlantirish;
 konstruktiv hamkorlik va o‘zaro tushunish usullariga o‘rgatish;
 bola shaxsini har tomonlama rivojlantirish;
 maktab o'quvchilarining bo'sh vaqtini mazmunli tashkil etish.
 axborot texnologiyalari yordamida maktab o‘quvchilarining intellektual va ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish;
 talabalarning axborot texnologiyalarini o‘rganish va qo‘llash bilan bog‘liq qiziqish va talablarini qondirish;
 maktab o‘quvchilarida ochiq axborot jamiyati dunyoqarashini shakllantirish;
 axborot texnologiyalari vositalaridan foydalangan holda bilimlarni mustaqil egallashni shakllantirish;
 “axborot jamiyati” shaxsini tayyorlash;
Maqsadlarga muvofiq biz maktab o'quvchilarining informatika bo'yicha maktabdan tashqari ta'lim faoliyatining axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladigan asosiy vazifalarini belgilaymiz:
 axborot texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan maxsus ishlab chiqilgan usullardan foydalangan holda maktab o‘quvchilari uchun sinfdan tashqari tarbiyaviy ishlarni tashkil etish;
 axborot texnologiyalari orqali ta’lim jarayoni sub’ektlari o‘rtasida samarali axborot hamkorligini tashkil etish;
 ta’lim muassasasining axborot resurslarini ishlab chiqish (veb-sayt, gazeta, stend dizayni, xronika, media kutubxona);
 ijtimoiy-ma’rifiy ishlarga zamonaviy axborot texnologiyalarini joriy etish.
Maktab o'quvchilarining informatika bo'yicha maktabdan tashqari ta'lim faoliyatida ham mazmunni tanlashga sezilarli ta'sir ko'rsatadigan yuqori ixtisoslashtirilgan vazifalar hal qilinadi.
Informatika bo'yicha maktab o'quvchilarining sinfdan tashqari ta'lim faoliyati sinfdan tashqari ta'lim faoliyatining asosiy xususiyatlari bilan tavsiflanadi. Ushbu faoliyat turida axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishning o'ziga xosligi quyidagi xususiyatlarda namoyon bo'ladi:
 bolaning potentsial imkoniyatlarini axborot texnologiyalari orqali to‘liq rivojlantirish uchun darsdan bo‘sh vaqtdan maqsadli ixtiyoriy foydalanish;
 axborot faoliyatining yo‘nalishlari va mazmunini tanlash erkinligi;
 kompyuterdan o‘qitish vositasi sifatida foydalanishda fanlararo aloqalarni amalga oshirish;
 kompyuter o'qituvchining yordamchisi sifatida ishlay oladigan bola va o'qituvchi o'rtasidagi munosabatlarning xususiyatlari (hamkorlik, birgalikda yaratish, bolaga individual yondashuv);
 masofaviy ta’lim orqali kasbiy tayyorgarlikdan o‘tish imkoniyatlari;
 axborot bo‘sh vaqtini (tarmoq aloqasi, kompyuter o‘yinlari) amalga oshirish;
 bir muassasa doirasida informatika bo‘yicha asosiy va qo‘shimcha ta’limning ajralmas uyg‘unligida.
Informatika bo'yicha maktab o'quvchilarining sinfdan tashqari ta'lim faoliyatida axborot texnologiyalaridan foydalanish maktabdagi barcha sinfdan tashqari ta'lim tadbirlarini axborotlashtirishga ta'sir qiladi. Maktab o'quvchilarining maktabdan tashqari ta'lim faoliyatini axborotlashtirish axborot texnologiyalari vositalarini joriy etishni nazarda tutadi; talabalarning kompyuter (axborot) bilan ishlash darajasini oshirish; sinfdan tashqari soatlarda informatika fanini o‘qitishda axborot texnologiyalarini tizimli integratsiyalash va maktab o‘quvchilarining ijtimoiy sohadagi darsdan tashqari faoliyatini tashkil etish; ta'lim muassasasining maktabdan tashqari ta'lim faoliyati uchun yagona ta'lim axborot makonini qurish va rivojlantirish.
Sanab o'tilgan maqsad va vazifalardan kelib chiqib, maktab o'quvchilarining informatika fanidan axborot texnologiyalaridan foydalanishga asoslangan maktabdan tashqari o'quv faoliyatining vazifalarini ajratib ko'rsatishimiz mumkin [7, p. 31-32]. Bularga quyidagilar kiradi:
 ta'lim - bolani informatika bo'yicha qo'shimcha ta'lim dasturlariga o'rgatish, yangi bilimlarni olish;
 tarbiyaviy – umumta’lim muassasasining madaniy qatlamini boyitish va kengaytirish, maktabda madaniy axborot muhitini shakllantirish;
 ijodiy - informatika fanidan individual ijodiy qiziqishlarni amalga oshirishning moslashuvchan tizimini yaratish;
 kompensatsion - bolaning informatika bo'yicha asosiy (asosiy) ta'limni chuqurlashtiradigan va to'ldiradigan va bolaning umumiy ta'lim mazmunini o'zlashtirishi uchun hissiy jihatdan muhim zamin yaratadigan, bolaga erishishning muayyan kafolatlarini beradigan axborot faoliyatining yangi yo'nalishlarini o'zlashtirishi. ijodiy faoliyatning tanlagan sohalarida muvaffaqiyat (nafaqat informatika sohasida);
 dam olish - bolaning psixo-jismoniy kuchini tiklash sohasi sifatida axborot texnologiyalari yordamida amalga oshiriladigan mazmunli bo'sh vaqtni tashkil etish ;
 kasbga yo‘naltirish – ijtimoiy ahamiyatga molik faoliyatga barqaror qiziqishni shakllantirish, o‘quvchining hayot rejalarini belgilashga ko‘maklashish, shu jumladan, kasbiy yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish, kompyuter sinovlari;
 sotsializatsiya funktsiyasi - talabaning ijtimoiy tajribani o'zlashtirishi, uning ijtimoiy aloqalar va axborot jamiyatida hayot uchun zarur bo'lgan shaxsiy fazilatlarni qayta ishlab chiqarish ko'nikmalarini egallashi;
 o'z-o'zini anglash funktsiyasi - bolaning hayotning axborot, ijtimoiy va madaniy sohalarida o'z taqdirini o'zi belgilashi, muvaffaqiyatga erishish holatlari, shaxsiy o'zini o'zi rivojlantirish;
 nazorat qilish - mulohaza yuritish, muayyan vaqt davomida faoliyat samaradorligini baholash;
 integratsiya - maktab uchun yagona axborot va ta'lim maydonini yaratish.
Maktab o'quvchilarining maktabdan tashqari ta'lim faoliyati mazmuniga qo'yiladigan umumiy talablar quyidagi xususiyatlarni o'z ichiga oladi [17, 11-b.].
 axborot texnologiyalaridan foydalanishning ijtimoiy yo‘naltirilganligi;
 informatika va kompyuter dasturlari bo‘yicha o‘rganilayotgan bo‘limlarning dolzarbligi;
 maktab o‘quvchilarining informatika fanidan sinfdan tashqari va sinfdan tashqari ta’lim faoliyatini birlashtirish.
Informatika fanini o'qitish nuqtai nazaridan maktab o'quvchilarining sinfdan tashqari ta'lim faoliyati mazmuni informatika kursining asosiy mazmun yo'nalishlari bilan mos keladi: axborot va axborot jarayonlari, axborotni taqdim etish, kompyuter, rasmiylashtirish va modellashtirish, algoritmlash va dasturlash, axborot. texnologiya.
Bir qator tadqiqotchilar [1, 13, 16] fikricha, axborot texnologiyalari nafaqat o‘rganish ob’ekti, balki o‘qitish vositasi hamdir. Maktab o'quvchilarining maktabdan tashqari ta'lim faoliyati mazmuni nafaqat informatika fanining o'ziga, balki o'quvchilarning qiziqishlari va ehtiyojlariga, shuningdek, maktabning ijtimoiy va ta'lim muhitining ehtiyojlariga asoslanishi kerak.
Har qanday fan bo'yicha sinfdan tashqari mashg'ulotlar tizimining ishlashi shaxsga pedagogik ta'sir ko'rsatishning mazmuni, shakllari, usullari, yo'nalishi va tizimning alohida elementlari o'rtasidagi bog'liqlik xarakterini belgilaydigan bir qator printsiplar va alohida talablarga asoslanadi. .
Informatika bo'yicha maktab o'quvchilarining sinfdan tashqari ta'lim faoliyati tamoyillari uning mazmuni, usullari va tashkiliy shakllariga qo'yiladigan talablarni belgilaydi. Ular maktab o'quvchilarining informatika bo'yicha barcha sinfdan tashqari ta'lim faoliyatining maqsad va vazifalariga javob beradi. Informatika fanidan maktab o`quvchilarining sinfdan tashqari mashg`ulotlari quyidagi tamoyillarga asoslanadi [31, b. 24-26]: