Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula
Yüklə 5,7 Mb.
|
tum est: quo quis sine rationabili causa fugit delectationes sensibi les naturales. Et si inuenitur hoc peccatũ / mor tale est: vt siquis horreret intantũ delectationes<-P> @@0@ @@1@ ¶ Ex penis autem irregularitatis & suspensionis ab officio & beneficio/& ineligibilitate & impostulabilitate &c. quas cleri= cus violans interdictum incurrit, apparet peccatum esse mor= tale: tanta enim multiplicatio tam grauium penarum/graue de lictum supponit. Nec quantum ad hec refert an ipse clericus sit interdictus/an hec faciat in loco interdicto. Intelliguntur aũt in proposito appellatione clericorum non solum qui vere sunt clerici, sed etiam moniales/que nullius ordinis sunt capaces: vt patet in ca. postulastis. de cle. exco. &c. ministrante. Ita ꝙ ipse tunc violare intelliguntur interdictum, qñ officiarent ecclesiam<-P> @@0@ @@1@ Verum huiusmodi apparentia mortalis peccati/siue in clericis siue in monialibus, non cogit fateri peccatum mortale: quia sole pene sunt temporales/quas potest homo cum merito incurrere: vt patet in iudice qui incurrit irregularitatem iudicando iuste hominem ad mortem. omnes enim huiusmodi penas aut maxi mas inter illas incurrit homo abs peccato. Et propterea sicut excommunicatio minor potest incurri abs mortali peccato/& tamẽ priuat bominem a maximis misterijs sacris & necessarijs singulis hominibus (quia priuat a perceptione sex sacr̃orum) ita interdictum sicut & irregularitas & suspensio incurritur abs mortali peccato ꝗ̈tũ est ex parte penarum: aliunde siquidẽ potest esse mortale, scilicet ex parte contemptus aut precepti ad= iuncti/si contingat aliquid horum adiungi. ¶ Dixi autem violationem interdicti peccatum esse clericorum quatenus clerici: quia laici non proprie violant interdictum nisi faciendo a clericis illud violari. & tunc non minus ꝗ̈ clerici peccant. Et in multis casibus huiusmodi/ incurrunt laici excom municationem: vt habes supra in verbo excommunicatio. Sed si clericis violantibus aut non violantibus interdictum / laicus interdictus aut in loco interdicto audit diuina que ibi dicuntur, dicendum est ꝙ peccat quidem si ipse laicus est interdictus: quoniam debet humiliter sustinere interdictum/& obedire ab= stinendo a diuinis. Si tamen ipse non est in culpa/nec est nomi natim sed vt vnus de populo interdictus / & sine scandalo ex deuotione hoc faceret tanꝗ̈ putans innoxijs pias interpretationes penarum subuenire, creditur excusari a tanto. Si autem ipse nō est interdictus/sed audit in loco interdicto, nō videtur peccare:<-P> @@0@ @@1@ ¶ Aduerte hic / ꝙ hodie nullus tenetur seruare interdictum a iure vel a iudice positum, si non est contra certum locum aut personam denunciatum: quia sic in concilio constantiensi sub martino quinto indultum est: vt patet in constitutione superius recitata in tractatu de excommunicatione minore. confessoribus / propter finem huius operis occurrunt hic inse= rende / vt confessor sciat exercere officiũ suum. ¶ Vbi scito primo/ ꝙ vt in verbo cōfessor tactũ est, confessor tenetur ad interrogandum penitentem in casu quo putat aut rationabiliter dubitat omitti aliquid necessario confi= tendum si non interrogat: quia tenetur iudex discernere omnia necessario discernenda ante sententiam absolutionis: alioquin iudicis officio abutitur. Vnde si ad necessaria discernendũ opor tet interrogare/tenetur interrogare. Et quia abusus sacramenta= lis iudicij est sacrilegium / proculdubio peccatum est mortale nolle interrogare de necessarijs. Et confirma{t$} hoc ex iuris autho ritate/extra de pe. & re. omnis vtrius sexus. Vbi dicitur de con fessore/diligenter inquirens peccatoris & peccati circũstantias. Vbi autem confessor bona fide putat non esse opus interrogatio= ne/nō peccat: ꝗa precepta affirmatiua quale est de interrogādo/ intelliguntur pro loco & tempore/ & secundum oẽs prudentie<-P> @@0@ @@1@ ¶ Scito secundo/ꝙ interrogationum quedam sunt preambule ad confessionem/& quedam sunt ipsius confessionis. Interro gationes preambule sunt tres. Prima. si audiendus pōt sibisubdi quo ad sacramentum penitentie/iuxta dicta in verbo absolutio: quia aliter non posset ipsum absoluere. & propterea ante omnia oportet nosse si est de sua parochia vel diocesi &c. Secunda. si est impeditus ita vt nō possit ab ip̃o absolui: puta si est excōicatus aliqua reseruata excōicatione/si est in cōcubinatu/ si vsurarius/si ꝑseuerās occupator alieni seu tyrannus / & que= cun hmōi. Et hoc vt nō possit postea penitens cōqueri dicẽdo/ ꝙ voluisti audire & scire facta mea / & non vis me absoluere &c. Similẽ quo cautelam adhibe ecclesiasticis qui detestabilẽ abusum habendi tot beneficia curata incompatibilia abs rōna= bili causa sequentes confidunt in bullis scriptis. predicendũ est eis/prouide primum vt sit tuta conscientia secundum deum/et deinde audiam. Premittendi sunt quo ecclesiastici comati etc. ad tonsorem/& deinde audiendi. Et sic de alijs. Tertia est/si preparatus est diligẽti discussione p̃missa ad cōfi tendũ. nā impossibile hũano more vr̃ / vt statim quis longi tꝑis delicto℟ neglecto℟ recorde{t$}/ita vt possit credi illum diligenter discussisse conscientiam suā. Oportet aũt p̃cogitasse secũdũ suũ modũ iuxta fragilitatem humanam/ & postea supplementum a confessoris inquisitione sperare. Hec de preambulis. penitentem dicere peccata sua modo quo scit: quia hoc recta ratio & iudicij & medicine requirit. Nam accusator debet prius accusare, & similiter eger debet dicere quid sibi dolet / caput an stomachus &c. penitens autem est accusator suimet/ & est eger, confessor autem iudex & medicus. Nec boc putes tempus perditum: quoniā ex tali spontanea cōfessione<-P> @@0@ @@1@ <-P>ꝗ̈uis crasso modo/habes circa que interrogare debes. Memento autem non interrumpere accusantem se: sed postꝗ̈ compleuit/ interrogato ordine qui tibi magis placuerit. Nos aliorum ordinẽ sequẽtes, secundum decem precepta interrogationes que viden{t$} necessarie / summatim per capita pro memoriali subiũgemus. ¶ Circa primum preceptum capita nouem occurrunt. Primũ est de infidelitate. Si recessit a fide nihil credendo: quod est apo= stasia a fide. Si nō credidit aliquid fidei: quod est heresis. Si vere dubitauit de his que sunt fidei: quia dubius in fide infidelis est. Intellige si deliberato consensu voluit dubitare & non credere. Si vacillauit in fide citra deliberatum consensum / est veniale. Si ex timore negauit fidem verbo vel signo / ꝗ̈uis non corde: quia mortale est. Secundum est de idolatria. Si adorauit demonẽ: & breuiter aliud ꝗ̈ verum deum. Tertium est de blasphemia dei & sanctorum. Si blasphema uit deum aut sanctos. Si maledixit deũ aut sanctos &c. aut in= iuriose impudica membra sanctorum dixit &c. Quartum est de falso cultu veri dei: vt si iudaicũ etiā cultũ seruauit/aut in cultu ecclesiastico falsum inseruit: quia pernicio sum esset mendacium cultus. Quintũ est de suꝑfluo cultu veri dei: vt si fiat excessus corpo ralis apꝑatus aut cantus aut soni. qđ cōiter veniale vr̃. Sed si ex cessus cōsistat in hoc ꝙ adiungi{t$} diuino cultui cantilena aliqua (siue in voce hũana siue in voce organi) mortale pctm̃ est ex suo gñe: ꝗa iniuria irroga{t$} eccłiastico cultui ac deo / dũ colitur huiusmodi cantilenis. Sextũ est de inuocationibus demonũ explicita: ꝗa mortale est. Et similiter si familiaritatem aut pactum aut sociale colloquiũ cum demone habeat: quia non licet cũ eis nisi hostiliter aut do= minatiue diuina virtute se habere. Colloqui autem cum demone in arrepticijs & energuminis vane & curiose (vt a<-P> @@0@ @@1@ Septimum de incantationibus & diuinationibus per supersti tio sa / in quibus demonis inuocatio implicite inuenitur: quoniā mortale est/nisi ignorantia excuset: vt habes in locis proprijs. Et his annectuntur diuinationes per astra/ somnia/auguria/sortes, quando superstitiose sunt. & de portantibus breuia superstitiosa ad collum &c. Octauum de perfidia votorum. Si non impleuit votum tem= pore debito. Si vouit facere malum: puta percutere. Si vouit nō facere bonum aliquod: puta non mutuare/ non fideiubere. quia non solum non valet/sed peccauit vouendo. Nonum est de tentatione dei. Si tentauit deum/ volens deum succurrere sibi miraculo quum posset se pascere: aut &c. ¶ Circa secundum preceptum occurrunt tria / iuxta tres comi= tes iuramenti: iurabitis in iudicio/ iustitia & veritate. hiere. iiij. Quantum ad veritatem. Si iurauit assertiue scienter falsum: vel dubitans assertiue tamen iurauit. Et similiter si promissorie iurauit non intendens implere. Et similiter si cōminatorie iura= uit. Et si quod iurauit se facturum noluit implere. Quantum ad iustitiam. Si iurauit se facturum malum/preci pue peccati mortalis. Quantum ad iudicium. Si iurauit indiscrete & sine ratio= nabili causa. Et ad hec reducitur interrogare si fuit causa ꝙ aliquis iuraret falsum aut malum/ aut non impleret iuramẽtũ. ¶ Circa tertium preceptum occurrunt quin: scilicet de tem= pore sacro / de actibus sacris / de loco sacro / de rebus sacris/de personis sacris. Circa primum. Si festos dies violauit / opera seruilia aut alia ab ecclesia prohibita exercendo aut iubendo illa fieri. Si omisit<-P> @@0@ @@1@ Circa secundum. Si non communicauit in pascate. Si non est confessus semel in anno. Si confitendo mentitus est. Vel tacuit aduertenter aliquod mortale: quia in hoc casu confessio vtpote dimidiata esset iteranda. Si non peregit penitentiam iniunctam. Si contraxit matrimonium cum personis sanguine iunctis vs ad quartum gradum. Si contraxit matrimonium clandestinũ. Si neglexit sacramentum confirmationis pro se aut his quorũ curam habet. Si neglexit ire ad predicationem: & scire que tenetur scire. Si fecit sacros actus (hoc est actus alicuius ordi nis: vt celebrare / facere diaconatum / & huiusmodi) & breuiter si dedit aut suscepit sacramentum aliquod in peccato mortali, hoc est abs illius contritione: aut ad hoc faciendum induxit aliquem. Si excommunicatus ingessit se diuinis: puta misse/officio/processioni. Si cum excommunicatis participauit in diuinis extra casus concessos. Si excommunicatus minore ex communicatione suscepit aliquod sacramentum. Si suspensus aut irregularis aut interdictus ingessit se prohibitis sibi. Si qui tene{t$} ad officiũ diuinũ nō dixit illud. Si ex proposito euagata mente illud dixit/ in parte precipue notabili. Si dixit illud ita col lidendo vt non exprimeret dictiones, sed principium & finem versus sonando: quoniam si vere ita est/non satisfit. Si mutauit officium ad libitum. Circa tertium. Si violauit locum sacrum (hoc est ecclesiam aut cimiterium) semine aut sanguine humano. Si violauit loci ecclesiastici immunitatem, inde furando / rapiendo / vel extra= hendo vi inde homines. aut ibidem prohibita exercuit vel exer= ceri fecit: vt iudicia secularia/parlamenta &c, Si interdictum<-P> @@0@ @@1@ Circa quartum. Si abusus est sacramẽtis/ & precipue eucha ristia. aut sacramentalibus: puta oleo sancto & huiusmodi. Si non seruauit formas sacramentorum. Si iniuriam fecit sancto rum reliquijs aut imaginibus. Si vsurpauit aut occupauit res mobiles vel immobiles deo dicatas: vt sunt res ecclesiarum. Circa quintum. Si percussit aut quomodolibet violentauit clericum seu ecclesiasticam personam. Si carnale peccatum similiter commissum est post ordinem sacrum/aut religionem aut votum castitatis. Si libertatem a gabellis &c. ecclesiastica℟ personarum violauit/exigendo ab eis prohibita exigi. ¶ Circa quartum preceptum occurrunt quin: scilicet de impietate / inhumanitate / inobedientia / inobseruantia & in= gratitudine. Quantum ad impietatem. Si parentes non honorauit. Si illis non subuenit Si sanguine iunctis debitum honorem & subsi= dium non impendit. Si patrie si conciuibus & patrie beniuolis debita non exhibuit auxilia & officia. Si filios aut nepotes sibi commissos non educauit / instruxit / curauit. si maledixit illis. si neglexit corrigere illos verbo & verbere vt expedit precipue in peccatis mortalibus: vt blasphemie &c. Si vxorem vel virũ male tractauit. Si famulos famulas male gubernauit: & econ trario si hi debitum non fecerunt. Quantum ad inhumanitatem. Si crudus ad pauperes. Si ad opera misericordie negligens. Si de superfluo non fecit elemo= synam. Si existenti in necessitate extrema aut magna/nō subue nit vt potuit. Si contra pauperes aliquid fecit aut dixit, aut im= pediuit aliquam eis conferendam elemosynam. Quantum ad inobedientiam. Si ex contemptu non obediuit: seu si non obediuit vt non obediret. Si non obediuit in his que<-P> @@0@ @@1@ Quantum ad inobseruantiam. Si principibus & his qui in dignitate sunt constituti non detulit debitum honorem & reue rentiam & subiectionem verbo & opere. Si magnatibus &c. non assurrexit &c. Quantum ad ingratitudinem. Si ex contemptu beneficij aut benefactoris fuit ingratus: seu si ideo fuit ingratus vt esset ingra tus. Si fuit ingratus verbis. Si affectum non habuit retribuẽdi. Si memoriam non replicauit recompensandi, sed obliuioni mandauit beneficium. Sibenefactori detraxit aut malefecit/ aut fieri fecit. ¶ Non occides/quintum preceptum. Vbi de iniurijs personali= bus mortis/mutilationis/vulneris/vinculorum/ carceris/seruitu tis /cruciatus/& exilij/consistentium in facto. Si occidit aut occidere attentauit. Si infantem tenuit in lecto cum periculo oppressionis. Si procurauit aborsum viuificato fetu. Si etiam procurauit aborsum ante viuificatum fetum/sci= licet primo mense: quia etiam mortale est, minus malum tamẽ. Si venenum sterilitatis sumpsit aut dedit. Si aliquid horũ fieri fecit/aut dedit consilium auxilium vel fauorem: immo si non obstitit quum posset/in crimine est. Si mutilauit aut mutilari fecit &c. vt de homicidio interroga tum est. Et sic de alijs sex / si vulnerauit si vinculauit/si car= cerauit / si cruciauit quacun corporali afflictione / si in exilium misit / aut aliquid horum fieri fecit &c. vt supra. Demũ si voluntate deliberata aliquid horũ desiderauitvt alicui eueniret. @@0@ @@1@ Ad hec reduc de odio/ira/inimicitia/& bello. Si odio habuit aliquem. Si desiderauit illi malum/anime vel corporis/ vel ho= noris/ fame/rerũ &c. Si gauisus est de malo alicuius: & quali malo. Si vindictam fecit propria potestate: aut similiter fieri fe= cit aut optauit fieri. Si noluit parcere inimico quātum ad offen= sam. si negauit aut subtraxit cōmunia beneficia. Si inimicitias fouit. Et hic innumera occurrunt de actibus propterea gestis ĩntus & extra: & de peccatis quorum fuit causa aduocando socios criminis &c. Si fecit bellum iniustum. Si iuit ad bellum iniustum scienter. Si iuit ad bellum dubium de iusti= tia/abs mandato superioris: ita ꝙ obedientia non excuset. ¶ Sextum preceptum non mechaberis / de iniurijs venereis: scilicet de adulterio / incestu / sacrilegio / stupro / fornicatio= ne / & crimine innaturali. Si cum persona coniugata / est adulterium. Si cum san= guine iuncta/est incestus. Si cum persona deo dicata per sa= crum ordinem aut votum solenne religionis / aut etiam per votum simplex castitatis, semper est sacrilegium. Si cum muliere virgine / est stuprum. Si cum persona soluta / est simplex fornicatio. Si innaturaliter persona sola / est molli= cies. si cum persona alia / est sodomia. In his venereis mo dus innaturalis / hoc est vt mulier supergrediatur / culpabilis maxime est. Alij vero tolerabiles sunt: & videntur potius confitentibus relinquendi vt dicant ipsi. De osculis/tactibus & alijs huiusmodi interroga summarie ĩnter non coniuges. Inter coniuges nulla quasi cura habeatur nisi vel ad pollutionem extra actum coniugij agatur / aut cum periculo talis pollutionis agatur: omnis enim extra cōiugij actũ voluntaria pollutio peccatum est contra naturam. ¶ Septimũ p̃ceptũ nō furaberis/de iniurijs ꝗ̈tũ ad res: de furto/ rapina/fraude/vsura/& hmōi. Si furatus est. Si rem alienam<-P> @@0@ @@1@ ¶ Octauum preceptum/non dices falsum testimonium / habet duo capita magna. Primum de iniurijs iudicialibus. Et hic ex parte iudicis/ex parte accusatoris/ex parte rei/ ex parte testis / ex parte aduocati/ex parte procuratoris. Secundum de iniurijs verborum. Et hic de mendacio / detractione/contumelia/rixa/ contentione/litigio/susurratione/irrisione/maledictione. Et quoniam illa que pertinent ad primũ caput/non sunt cōia/ sed aut rara aut ad status spectant iudicum/ aduocatorum &c. ideo vide in locis proprijs. Non pretermittendo circa testes in iu dicio/an non solum verum dixerint / sed etiam an responderint iuxta interrogata abs sophisticatione. Et similiter si reus in casu quo tenetur/noluit fateri verum aut mentitus est. & tanto peius si inde alter (puta actor) infamatus est quasi calumnia tor &c. De mendacio. Si mentitus est perniciose, hoc est in dam= num alterius. siue quo ad scientiam / docendo falsa: siue quo ad res / dicendo ꝙ res ista non est istius: siue quo ad quod= cun aliud bonum/anime vel corporis vel rerum exteriorum. Si mentitus est officiose vel iocose. Hic annecte de simula= tione & hypocrisi, que sunt mendacia in facto. Si simula= tio aut hypocrisis fuit perniciosa: hoc est in damnum &c.<-P> @@0@ @@1@ De detractione. Si dixit aliquid ad infamiam alterius animo ĩnfamandi. Similiter si audiuit aut fouit aut induxit tali animo. Si non animo detrahendi dixit verba detractoria cum lesione fame. Si facile retulit ex auditu mala aliorum. Si non defendit famam proximi iniuste infamati/in casu quo posset, & propte= rea lesa est proximi fama. De contumelia. Si dixit alicui aliquid criminosum aut conui tium anime vel corporis animo iniuriandi. Si sine tali animo dixit/ita tamen ꝙ notabiliter proximus est iniuriatus. Si ad hec dedit consilium &c. Si alias leuiter iniurias aliquas dixit. Si rixatus est, quo animo / & quibus verbis iniuriosis aut minis. Si comminatus est / & quo animo & quid. Si contentioni vacauit: & quo animo/an impugnandi veritatem vt impugna ret veritatem/an ex duricia aut apparentia quadam / & an in rebus fidei vel morũ &c. Si litigiosus fuit/omnibus opponens/ semper quasi molestus in colloquijs &c. De susurratione. Si seminauit discordias aut fouit eas animo discordiam causandi aut fouendi. Si non eo animo / sed tamen tam notabiliter vt discordia sequeretur. Si leuiter aliqua dixit que ingrossatiua sunt animorum. De irrisione. Si derisit aliquem animo confundendi illum. Et si nō tali animo/tamẽ ita turpiter vt confusiosequeretur. Si ioco aut leuiter irrisit aliquem. De maledictione. Si imprecatus est malum alicui: & quod malum/anime vel corporis, vel damnum rerum/ fame &c. si hoc dixit animo vt eueniret. si ex ira sine animo malo. Si male= dixit creaturis irrationalibus. Si maledixit diem natiuitatis sue aut alterius detestando hominem natum/ex consensu deliberato<-P> @@0@ @@1@ ¶ Nonum preceptum/non concupisces rem proximi tui/de pec catis auaricie in corde. Si desiderauit rem alterius iniuste habe re. Si machinatus est ad damnum alterius. Et hic de propositis & fludijs acquirendi per fas & nefas. Si fuit mediator aut consultor ad aliquid huiusmodi. ¶ Decimum preceptum/nō concupisces vxorem proximi tui. Hic de peccatis carnalibus in corde/& consequenter in loquu= tione. Si concupiuit mulierem alienam aut cōsanguineam &c. scđm supradictas species luxurie. Si misit ad hoc nuncios/si li= teras. si fuit mediator ad hoc aut adiutor. si oculis aut nutibus prouocauit. Si in ecclesia aliquid horũ fecit: & peius si in mis= sa &c. Et hic occurrunt innumerabiles actus amantium/ quos ipsi sciunt &c. pitalibus non arbitramur aliter apponendas ꝗ̈ remittendo ad ipsa vitia: vt scilicet con fes= sor viderit in verbo superbia que sunt superbie / & in verbo gloria que sunt inanis glorie / & in verbo auaricia que sunt auaricie/& sic de alijs: ne contingat idem repetere. Similiter circa status diuersos hominum. siue communes/vt coniugatorum. siue speciales: vt episcoporum / beneficiatorum clericorum/religiosorum/visitatorum/iudicum/aduocatorum/ procuratorum/medicorum/magistrorum/doctorum. Artificũ vero diuerso℟ pctā / in his q̃ fraudis sunt applicata ad illā materiā maxĩe viden{t$} cōsistere: & iō nō duxi replicāda. Yüklə 5,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|