Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula



Yüklə 5,7 Mb.
səhifə88/100
tarix14.08.2018
ölçüsü5,7 Mb.
#70988
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   100
PVsillanimitas (qua homo ex

ꝑuitate animi re=

trahit se a magnis oꝑibus & honoribus suam

facultatẽ excedentibus/ tanꝗ̈ si excederent)

peccatum est: vtpote contraria virtuti magnani

mitatis. Et est maius peccatum presumptione/vtpote magis con

traria virtuti: quia dissimilior est magnanimitati/ vt patet.

@@0@

@@1@Rapina. Raptus. Religiosorũ pctā.

Est autem peccatum mortale / qñ retrahit a magnis que sunt



de necessitate salutis. vel simpliciter: vt siquis ex timore peccandi

post baptismum nollet baptizari aut communicare. vel in casu:

vt siquis ex timore deficiendi / nollet preceptum sibi officium

pastorale acceptare. Nec excusatur sed accusa{t$} ex hmōi timore

& ignorantia proprie virtutis/quā non discutit: qm̃ ex his cau=

satur pusillanimitas. Vnde dominus in euangelio/ seruum pusil

lanimem qui talentum non exposuerat lucro dānauit.

Quando vero retrahit ab alijs vtilibus proximo & precipue



saluti animarum, licet veniale sit/graue tamen est: & tanto peri

culosius quanto sub humilitatis spẽ detinens animum imbibi{t$}

& radicatur perseuerans.

RApina (qua homo violentia iniusta acci

pit alienas res) pctm̃ est mortale:

quia iniuriam infert proximo & quantũ ad res

& quantũ ad modũ. Dr̃ aũt iniusta: quia si vio

lentia iuste infertur/nō est rapina: vt quum in

bello iusto preda tollitur: & similiter quũ authoritate publica/

iustitia exigente puniuntur in rebus ciues. Sed si iustitia desit,

rapina committitur tam in bello ꝗ̈ in ciuitate res ciuium aufe/

rendo/publica authoritate abutendo ad rapiendum.

RAptus Quo persone rapiuntur iniuste/

maius crimẽ est ꝗ̈ rapina, quanto

ꝑsona maior est rebus exterioribus. Et spāliter

appropria{t$} ad raptũ puella℟: quecũ tñ ꝑsona

rapia{t$}, hẽt in se crimẽ raptus/& admixtā iniqui

tatem pro qua rapitur. que iuxta genus suum iudicanda est.

REligiosorum Peccata specialia sunt

in triplici differentia.

Nam quedam sunt communia eis & clericis:

que vide in verbo clericus. Quedam sunt com

munia omnibus religiosis / vel ex tribus votis<-P>

@@0@

@@1@Represalie. 196

<-P>communibus omni religioso (vt sunt vota castitatis/pauperta=

tis & obedientie) vel ex sacris canonibus concernentibus spe

cialiter religiosos: vt que sunt in cle. religiosi. de priuile. videlicet.

Quibus etiam (scilicet religiosis) in virtute sancte obedientie

& sub interminatione maledictionis eterne districtius inhibe=

mus, ne in sermonibus suis ecclesiarum prelatis detrahant / aut

etiam retrahant laicos ab ecclesiarum suarum frequentia vel

accessu/seu indulgentias pronuncient indiscretas. neue quum

confectionibus testamentorum intererunt, a restitutionibus de=

bitis aut legatis matricibus ecclesiis faciendis retrahāt testatores.

nec legata vel debita aut male ablata incerta, sibi aut alijs singu

laribus sui ordinis fratribus vel conuentibus/in aliorum preiu=

dicium fieri seu erogari procurent. Nec etiam in casibus sedi

apostolice aut locorum ordinarijs reseruatis quenꝗ̈ absoluere:

aut personas ecclesiasticas presertim coram iudicibus delegatis a

nobis suam contra eos iustitiam prosequentes vexare indebite/

aut ad loca plura & presertim multum remota conuenire pre=

sumant.Multa quo recitata sunt superius in tractatu de ex=

communicatione, que sunt sub excommunicationis late senten

tie pena religiosis specialiter inhibita. Quedam vero sunt pro=

pria istis religiosis ex propria sibi regula aut constitutionibus.

& hec quilibet de seipso sciat.

REpresaliarum Iniquitas frequens

forte est. Vel quia

iniuste decernuntur: vtpote non propter consti=

tam culpam presidentium negligentium facere

iustitiam. Nam si non constet illos puta floren=

tinos culpabiles esse negligendo facere iustitiam paulo romano

creditori florentie, inique essent represalie a romanis contra flo=

rentinos: sicut esset iniustum bellũ contra florentinos sine culpa

communitatis propter culpam alicuius particularis ciuis: repre=

salia. n. est species belli particularis.Contingit quo iniquitatẽ<-P>

@@0@

@@1@Restitutio.

<-P>in exequutione interuenire in quantitate plus exigendo, vel in

qualitate/clericorum res accipiendo: clerici enim intelliguntur

exempti a represalijs. vel in substantia: vt si facerent represalias

non solum res sed personas accipiendo: quia in persona nec pater

portat iniquitatem filij/nec filius patris.

REstitutio Confessoribus sepe

occurrit discutien=

da / & necessaria est (quia non

remittitur peccatum nisi restituatur

ablatum) nec facile potest quilibet

discernere casus eius multos & ex

multis capitibus contingentes, ideo

diffusiore opus est doctrina. Sunt

igitur octo capita in restitutione consi

deranda: scilicet quis/quid/quantum/cui/vbi/ quando/ qũo/&

quo ordine.

Caput Primum est quis tenetur ad restitutionem. Et

quantum ad hoc notande sunt due radices restitu

tionis omnis: scilicet acceptio & res. ita ꝙ omnis restō aut est de

bita ratione acceptionis precedentis / aut ratione rei accepte. Et

extenditur hic acceptionis & accepti nomen ad omnem actio=

nem/qua alienum accipitur, siue vere accipiendo siue damnifi=

cando: ita ꝙ accipere dicitur non solum qui mutuo accipit aut

emit aut furatur aut rapit, sed qui cōburit/qui detrahit/ qui con

ui iatur/& sic de alijsEt qm̃ acceptio duplex est (scilicet vel

iusta: vt per mutuum/aut emptionem/aut depositum/cōductio

nem &c. vel iniusta: vt rapina/vsura / detractio &c.) omissa

prima/vtpote clara cōfessoribus, de secũda hñdũ est pro regula

generali restōnum/ꝙ quicũ est cā iniuste acceptionis tenetus

ad restōnẽ: ita ꝙ ex prima radice oritur hec regula ad cognoscen

dum quis tene{t$} restituere? rñde & dic/ quicũ fuit causa in=<-P>


@@0@

@@1@Quis teneatur rōne actiōisrestituere. 197



<-P>iuste acceptionis. Ita ꝙ si vna acceptio iniusta eodẽ vel diuerso

modo a multis causata est, quilibet illo℟ tenetur restituere.

Et ne vageris querendo quot modis cāre quis potest iniustam



acceptionẽ vt teneatur ad restōnem, suscipe laborẽ patrũ nr̃orũ

in his versibus positũ. iussio consiliũ/ consensus/palpo/recursus:

ꝑticipans/mutus/nō obstans/non manifestans. In his. n. nouem

modi ponun{t$} ꝗbus aliquis cooꝑa{t$} iniuste acceptioni quā alius

exequi{t$}. Ita ꝙ computato exequutore qui ip̃am actionẽ iniustā

exercet/inueniũtur decẽ gña ꝑsona℟ que tenentur ad restōnem

rōne iniuste acceptionis: quo℟ septẽ directe / tria vero vltima in

directe ad causandam iniustam acceptionem concurrunt.

Inchoando igitur ab exequutore (qui nō cōputatur in dictis



versibus/sed presupponitur: quia de cooperatoribus tm̃ loquun{t$}

versus) scito ꝙ exequutor iniuste actionis/hoc est ille qui exer=

cet per seipsum illam (vt est ille qui furatur / qui occidit / qui

dat ad vsuram/qui detrahit &c.) siue hoc faciat motu proprio

siue ex precepto dñi/siue pro proprio siue pro alieno lucro, tene=

tur ad restitutionem: quia est vere causa proxima efficiens in=

iustam actionem: vt clare patet.Et hinc patet/ꝙ sicut vulnera

tor aut occisor proximi ad dñi sui mandatum & vtilitatẽ tantũ

modo/tenetur satisfacere vulnerato vel occisi heredibus, ita mi=

nister vsurarij qui ad mandatũ & vtilitatem domini sui tantũ

exercet vsurariā prauitatem/tenetur ad restitutionem. & sic de

alijs. Nec obstat ꝙ si ille minister non faceret/ꝙ per aliũ omni=

no fieret: sicut non obstat vulneranti ꝙ si ipse nō vulneraret/ꝙ

omnino per alium vulneraretur. scriptum est. n. necesse est vt

veniant scandala, verumtamen ve homini illi per quẽ scandalũ

venit.Et hoc intellige secundum veritatem iustitie ꝑꝑ rōnem

dictam. nam secundũ quandam humanam equitatem ministri

vsura℟ ad alio℟ tm̃ vtilitatẽ/excusari viden{t$} a debito restōnis:

veritas tamen iustitie preferenda est huic humanitati. magis tñ

tenetur ad restōnem dominus ꝗ̈ minister.

@@0@

@@1@Quis teneatur rōne actiōis restituere.

Ingrediendo autem expositionem versuum ordine quo nume



rantur occurrit primo iussio: hoc est precipiens fieri actionem

iniustam. Iubens enim habet rationem principalis cause mouen

tis suo imperio ad patrandam actionem iniustam: & ideo tene

tur ad restitutionem.

Consilium/hoc est dans consilium efficax ad perpetrandam



actionem iniustam, causa est directe mouens suo consilio ad

illam: & ideo tenetur ad restitutionem. Notanter autem dixi

efficax: quia si consiliũ non peruenit ad hoc ꝙ sit causa rapine,

non tenetur qui dedit consilium iniquitatis ad restitutionẽ: ꝗ̈uis

peccauerit mortaliter.

Consensus: hoc est ille qui suo consensu causat aut concausat



actionem iniustam. Vbi nota ꝙ de consensu oportet distingue

re inter consensum qui est causa / & inter consensum qui solum

modo est cōsensus & non causa. verbigratia. tractant aliqui de

bello iniusto, requiruntur hi ad quos spectat/consentiunt. Horũ

consensus non solum est consensus sed causa belli iniusti: quia

ex horum consensu pendebat negocium. Audiunt pleri alij

huiusmodi negocium/placet eis/consentiunt/dicunt fiat. Horũ

consensus est solummodo consensus/& non causa belli iniusti:

quum ex ipsis voluntas volentium bellum iniustum facere/ nō

pendeat nō mutetur &c.Attende ergo si consensus fuit causa

seu concausa actionis iniuste. Et si fuerit causa seu concausa/

scito ex tali consensu teneri ad restitutionem ex hocipso ꝙ fuit

vere causa iniuste acceptionis. Et hinc habere potes ꝙ si in com

munitate aliqua/plura vota vincunt, & dum dantur vota aper

ta aliquis ex vltimis videns vnita vota precedentium iam vi=

cisse / & videns ꝙ suum votum in contrarium nihil prodesset/

consentit ob aliquem humanũ respectum iniusto facinori, pec=

cat quidem mortaliter (quia consentit iniquitati) non tenetur ta=

men ad restitutionẽ: quia consensus eius nec est causa nec con

causa. Secus autem est de precedentibus: quia licet preuideant<-P>

@@0@

@@1@Quis teneatur rōne actiōisrestituere. 198

<-P>subsequentes consensum daturos / non propterea consensus eorũ

a causarum numero excluditur. tum quia consensus omnes an

tecedentes sunt & tendunt vere ad integrandam causam. tum

quia in instanti homo mutatur/ & propterea possent subsequen

tes dissentire: quorum nullum locum habet in primo casu. Et

hinc fit vt si indigno scđm deum/canonice tamen electo alij cō

sentiant, peccent quidem mortaliter/ non tamen tenentur in con

scientia de damnis spiritualibus & temporalibus subsequenti=

bus: quia consensus eorum non est causa ꝙ eligatur, sed consen

sus concurrens vt consensus tantum. nisi consensus eorum esset

concausa vt confirmaretur: quod tunc nō habet locum quando

scitur ꝙ electio omnino erat confirmanda. Et sic de similibus.

Palpo: hoc est laudator criminis sub specie boni: puta quia



sic oportet domare stultos &c. Sed hic etiam opus est discretio

ne an adulatio sit causa acceptionis iniuste an non: si. n. pura est

adulatio/non tenetur ad restitutionem, ꝗ̈uis peccet mortaliter.

si vero est non solum adulatio letificatiua sed causatiua iniuste

actionis, tenetur ad restitutionem adulator.

Recursus: hoc est receptator refugiũ iniuste agentis. Est. n.



huiusmodi complexus causa iniuste actionis: & anteꝗ̈ fiat/tanꝗ̈

prebens seu adiuuans securitatem iniuste agendi/ac tanꝗ̈ conser

uans hominem in perseuerando ad iniustas actiones: & postꝗ̈

facta est/ tanꝗ̈ saluans illam quasi proprius locus eius / & bre=

uiter sicut patronus iniquitatis patrocinium illi prestans. Et pro=

pterea ad restitutionem tenetur.

Participans: hoc est qui particeps est criminis/siue vt socius/



siue vt mediator/siue vt explorator/ & vniuersaliter quomodo

libet particeps est criminis illius iniuste actionis. Particeps. n.

quicũ si sic est ꝑticeps criminis vt sit etiā cā seu concā iniuste

actionis, tenetur ad restōnem rōne ipsius actionis. De participe

aũt rei accepte dice{t$} in fra in secunda radice restōnum: nũc. n.

de debito restituendi rōne actionis tractatur.

@@0@

@@1@Quis teneatur rōne actiōis restituere.

Mutus: hoc est qui potest & tenetur loqui consulendo/repre=



hendendo/precipiendo &c. & tamen tacet. Talis enim quia est

causa/non directe seu positiue sed indirecte et priuatiue iniuste

acceptionis (sicut incuria seu somnus naucleri est causa sub=

mersionis nauis) ideo tenetur ad restitutionem. Notanter autẽ

dixi qui potest & tenetur: quia licet aliquis possit, si tamen non

tenetur/computatur extra causas actionis sequẽtis. ad priuatiuā

enim causam iniuste actionis exigitur ꝙ debeat seu teneatur

impedire: alioquin non ei imputatur. vt patet ex hoc ꝙ deus pōt

quidem obuiare cuilibet peccato hominis, quia tamẽ non tene{t$}/

non ei imputatur peccatum aliquod nostrum. Qui ergo potest

& debet precipere aut consulere & tacet, quia non impedit ini=

quam actionem quam tenetur & potest impedire / causa est

illius: ac per hoc tenetur ad restōnem. Et ne vageris querendo

quis est qui tenetur, scito illos solos esse quibus ex officio in=

cumbit precipere/consulere &c. & idem intellige in duobus

sequentibus.

Non obstans: hoc est non prebens auxilium impeditiuum



actionis iniuste/si tamen potest & tene{t$}. quia sic esset indirecte

priuatiua causa inique actionis. Et propterea domini temporales

qui non obstant latrocinijs crebre scentibus in terris suis/ tenen{t$}

ad restōnem damnum passis: quia possunt & tenentur ad hoc

ex officio: quia sunt custodes iusti.

Non manifestans: hoc est non manifestans inuasorem vel



tunc vel post factum, ita ꝙ non manifestatio sit causa vel in=

iuste actionis vel iniuste detentionis. Et hoc tunc tantum est

quando aliquis potest & debet manifestare: alioquin non esset

causa iniuste actionis vel detentionis. Et propterea testis non

manifestans quod potest, quia ex officio ei incumbit/tenetur ad

restitutionem eius damni quod patitur alter ex ipsius non mani

festatione. Et sic de similibus.

@@0@

@@1@Quis teneatur rōne rei restituere. 199

Aduerte ꝙ in his tribus immediate precedentibus capitibus

(scilicet mutus/non obstans/non manifestans) ꝗ̈uis verum sit

regulariter/ꝙ soli illi quibus ex officio incumbit loqui / obstare

aut manifestare/comprehendantur, verũ tñ quo est compre=

hendi il los qui ex occurrenti articulo necessitatis vrgentis/mani

feste tenentur & possunt abs suo damno & periculo: vt siꝗs

sciat inuasurum aliquem domũ alterius & rapturum seu fura

turum/& nisi ipse presignificet sequetur furtum / & pōt abs

periculo & damno prouidere, reus est furti: sicut reus esset

homicidij/si eodem modo sciret homicidium futurũ/ & posset

prouidere & non curaret. Et quia est causa iniuste actionis ꝗ̈uis

indirecte/ad restitutionem tenetur.

Hec ergo decem personarum genera teneri ad restōnem intel=



lige cum duplici adiectione. Prima est si effectus est subsequu

tus, hoc est iniusta actio inferens damnum proximo. Nam si

actio iniusta non est subsequuta/aut si esset subsequuta non tñ

damnificasset proximum, nullus tenetur ad restōnem: quia restō

non est necessaria nisi vt alterius damnum recompensetur, ac

per hoc vbi nullum fuit damnũ/nulla est opus restōne. Secũda

est/ꝙ quilibet supradictorum tenetur ad restōnem in solidum,

hoc est ad restituendum totum damnum quod causauit seu

concausauit: quia fuit cā actionis que intulit totũ illud damnũ.

ꝗ̈uis. n. non fuerit solus in causando/ fuit tñ concā totius actionis

que damnum illud intulit. Et hec quo ad primam restōnum ra

dicem (scilicet actionem iniustam) pro nunc sufficiant ad

discernendũ ex hac radice quis teneatur ad restituendum.

Secunda vero radix restōnum est res accepta. & iuxta hanc



ponitur generalis regula / ꝙ quilibet habens rem alienam tene{t$}

eam restituere. Et in promptu causa est: quia res illa non est

ipsius sed alterius: ac per hoc nō detinenda sed danda illi cuius

est. Si. n. non redderetur illi / minus haberet de suo & damnũ

pateretur: quod constat esse iniquum.

@@0@

@@1@Quis teneatur rōne rei restituere.

Aduerte circa hanc regulam/ꝙ res aliena dupliciter hr̃i pōt:



scilicet vel bona vel mala fide. & rursus vel in seipsa/ vel in ali

qua re seu effectu loco illius rei: puta quia habetur illius preciũ,

vel habetur res propria conseruata que consumpta fuisset nisi

affuisset vsus rei aliene. Et si quidem mala fide res aliena habea

Yüklə 5,7 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   84   85   86   87   88   89   90   91   ...   100




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin