Tkip kuruluş Kongresi Belgeleri

Temmuz: Devrimci şiddet sorunu örneğinde olduğu gibi işlenmesi gereken sorunlar ayrı. Fakat farklı olarak, tarihsel evrimin ortaya çıkardığı yeni olgular ve sorunlar çerçevesindeki bir teorik gelişmeye ilişkin sorunlar var. Teorik gelişmenin temel alanları hareketimizce yıllar öncesinden saptanmıştır, örneğin bunlar 1. Genel Konferans belgelerinde yeralmaktadır. Bir yönü uluslararası komünist hareketin ve sosyalist inşanın tarihi deneyimidir, bunun sonuçları ve dersleridir. Bir yönü de yaşadığımız dünyadaki değişimlere ilişkin açıklıklar yaratmak, bunları anlamak ve kavramaktır. İkinci emperyalist savaş sonrası dönemde dünya kapitalizminin aldığı mesafe, bu alandaki değişimler...

Cihan: Bunun programımızın özünü ilgilendiren ciddi bir sorun olduğunu zannetmiyorum. Ön tartışmaların birinde, Rusların 1903’de ortaya koyduğu ve 1919 Programı’na Lenin’in özel ısrarıyla olduğu gibi aktardığı temel esasların, bugün bile Rusya’da verilen mücadeleye ışık tutacağını söylerken de bunu vurgulamaya çalışmıştım. Kapitalizmin temel işleyiş yasaları üzerinden konulmuş bir ön teorik bölüm var orada. O bölümü somut olarak tartıştığımız zaman daha iyi anlaşılacaktır. Bugünün kapitalizmi halen o temel üzerinden işliyor. Kapitalizm(35)apayrı bir gelişme safhasına ulaşmış, dünya çapında yayılmış, yüzyılın başı ile kıyaslanmayacak kadar kendi içinde derinleşmiş, toplumsal yaşamın çok değişik alanlarını kapsar bir mahiyet kazanmıştır. Ama kapitalizmin temel işleyiş yasaları değişmemiştir. Programdaki, onun teorik bölümündeki kalıcı ve enternasyonal yan da budur zaten.

Programda kapitalist gelişmenin özgünlükleri...

Nadir: Nerede tartışacağız bilemiyorum, ama önemli olduğunu düşündüğüm bir sorun var. 1903 Kongresi öncesindeki program tartışmaları esnasında Lenin’in Plehanov’un ikinci taslağına yönelttiği bir eleştiri var. Lenin burada Rusya’da kapitalizmin özgün gelişmesine programla ilişkisi çerçevesinde özel bir biçimde değiniyor. Türkiye’deki kapitalist gelişmenin somut süreçlerini somut olarak ele alan bir incelememiz yok. Genel çerçevesi içerisinde programı yazan yoldaş bu konuda çok açık olabilir, ama programın kavranabilmesi bakımından önemli sonuçlar doğurabilir bu diye düşünüyorum.

Cihan: Program meselesine çok soyut bakıldığı ölçüde, bu meselenin anlaşılmasında önemli karışıklıklar çıkabiliyor. Yoldaşın söyledikleri de buna bir örnek. Gerek bu ön tartışma sürecinde gerekse kongrede, programın, mantığı, yöntemi, yapısı, işlevi vb. sorunlar üzerinden ayrıntılı biçimde tartışılarak kavranması meselesine işte bundan dolayı apayrı bir önem veriyorum.

Türkiye kapitalizminin gelişmesi üzerine özel bir inceleme yapılması özel bir ihtiyaç haline gelebilir. Nitekim Lenin Rusya’da bunu yapıyor. Lenin bunu yaptığında Rusya’da kapitalizmin gelişemeyeceğine ilişkin Narodnik düşünce büyük ölçüde gözden düşmüş, bir bakıma sözkonusu tartışma bitmişti. Narodnik önyargıların eleştirisinde çok büyük mesafeler alınmıştı. Bir bakıma Lenin’in klasik eseri, vurulan son darbeler(36)den biridir. Narodniklerin Rusya’da kapitalizmin gelişemeyeceğine ilişkin olarak, ‘90’lı yıllarda hayat tarafından yıkılmakta olan katı bir ideolojik önyargısı var. Bu önyargıyı yıkmak ihtiyacı, Rusya’da kapitalizmin nasıl da gelişmekte olduğunu somut ve zengin verilerle sunmayı, buna dayalı kapsamlı incelemeleri özel bir ihtiyaç haline getirmişti.

Lenin’in Plehanov’a yönelttiği eleştiri nedir? Plehanov kapitalizmin her toplumda aynı olan işleyiş yasalarını o soyut kuruluğu ile ortaya koyan bir program formüle etmiş. Lenin, Avrupa’daki programların teorik bölümünün birbirinin tekrarı olması çok normal diyor. Neden? Çünkü Almanya’da, Avusturya’da, Belçika’da, Fransa’da gelişen kapitalizm bildiğimiz klasik kapitalizmdir ve aşağı yukarı bu toplumlarda birbirine benzer sonuçlar yaratmış bulunmaktadır. Ama Rusya kendine özgü bir ülke. Burada kapitalizm, yaygın serflik kalıntıları ile sakatlanmış bir biçimde, onunla içiçe gelişen bir kapitalizm. Eğer biz Rusya proletaryasının altında savaşacağı bir bayrak ortaya koyacaksak, Rusya kapitalizminin bu kendine özgü yönü bizim programımıza yansımalı, diyor.

Gelgelelim Rusya’da kapitalizmin gelişmesi üzerine koca bir kitap yazmış olan aynı Lenin’in kendi taslağının teorik bölümüne bakıyorsunuz, ki toplamı 12-13 maddedir, burada Rusya’da kapitalizmin az gelişmişliğine, serflik ilişkileriyle içiçe olmasına ilişkin birkaç cümlelik vurgu dışında özgün olan, Rusya’ya özgü olan bir şey bulamıyorsunuz. Dolayısıyla, Lenin’in eleştiri olarak ortaya koyduklarını soyut biçimde almayın, yanısıra kendisinin aynı konudaki uygulamasına, somutta Lenin’in kendi alternatif taslağına bakın. Yaygın serflik ilişkilerinin kapitalist gelişmeyle içiçe geçmiş olmasının yarattığı kendine özgü durumu 13. maddede ifade etmenin ve elbetteki bunu Rusya’daki otokratik feodal iktidar yapısıyla birlikte demokratik devrime bir gerekçe olarak sunmanın dışında, kapitalizme ilişkin teorik bölümde Rusya’ya özgü olan bir şey bulamazsınız.(37)Ki özgünlüğün bu kadarı aslında Plehanov’un kendi taslağında da var.

Daha da önemli bir nokta hatırlatacağım. Plehanov’un taslağının bu bölümü, İkinci Kongre’de, yaklaşık olarak bu biçimiyle resmi program haline geliyor. İşte Plehanov’un kaleminden çıkmış bir programın kapitalizme ilişkin bu ön teorik bölümünün 1917’de gündeme gelen yeni programda olduğu gibi korunmasını da bizzat Lenin çok özel bir ısrarla savunuyor. Ve nitekim 1919’da onaylanan programda kapitalizme ilişkin bu bölüm olduğu gibi yer alıyor. Düşünün, üstelik aradan geçen 15-16 yıllık düşünsel olgunlaşmaya, 1905 Devrimi, 1917 Şubat ve Ekim devrimleri ve iki yıllık iç savaş deneyimlerine rağmen... Nihayetinde altı paragraflık bir bölüm. İnsan oturur bunu yeni bir biçimde, daha güçlü, amaca daha uygun bir biçimde yeniden kaleme de alabilir. Hele ki, o gün Ekim Devrimi’nin karşısına çıkmış bir Plehanov’un kaleminden çıkmış bir metin sözkonusu iken... Ama böyle bir ihtiyaç duyulmuyor ve eski programın ilgili teorik bölümü olduğu gibi yeni programa aktarılıyor. Dolayısıyla, Lenin’in Plehanov’un ikinci taslağına yönelttiği eleştiriye bakıp, bize özgü kapitalizmin bize özgü yanları ne olacak demeden önce, konuya bu kapsam içinde, bu yönleriyle bakmak gerekir.