Vii fəSİl mikroiQTİsadiyyat və onun təŞKİLİ formalari. Fİrma (MÜƏSSİSƏ), İstehsal xərcləRİ VƏ MƏNFƏƏT

7.7. Firmanın gəliri və mənfəəti. Mənfəətin formaları

Bazar iqtisadiyyatı şəraitində fəaliyyət göstərən hər bir firma əmtəə və xidmətin istehsalına çəkdiyi xərclərin müqabilində müəy­yən məbləğ gəlir əldə edir. Gəlir – firmanın fəaliyyətinin ən mühüm göstəricisi olub pul formasında bütün daxilolmaların məcmusun­dan ibarətdir. Gəlir firmanın bütün fəaliyyətinin nəticəsində yaranır. Firmanın işinin son nəticəsi istehsal edilmiş və reallaşdırılmış, yəni haqqı ödənilmiş məhsullardır.

Xərclərin növlərinə görə gəlirlər müxtəlif olur:

1. 
   Ümumi gəlir – müəyyən miqdar əmtəənin satışından əldə olunan pulun miqdarıdır. Onun məbləği əmtəələrin qiymət­lə­rinin həmin əmtəələrin kütləsinin hasilinə bərabərdir:
   

ÜG = ƏxQ

2. 
   Orta gəlir – ümumi gəlirin məhsul vahidinin miqdarına nisbətinə bərabərdir.
   

Yəni

Hər bir firmanın məqsədi öz fəaliyyətinin nəticəsi olaraq mən­fəət əldə etməkdir. Mənfəət – firmanın əmtəə (xidmət) satışından əldə etdiyi gəlirin istehsal xərc­lə­rin­dən artığıdır. Yaxud əmtəələrin topdansatış qiyməti ilə istehsal xərcləri arasındakı fərqdir.
Mənfəətin iki mühüm funksiyası vardır:

1. 
   Mənfəət firmanın pul yığımının (maliyyəsinin) həcmini xarak­te­rizə edir;
   
2. 
   Mənfəət firmanın istehsal və sosial inkişafına xərclərin ma­liy­yə­ləş­di­ril­mə­si­nin başlıca mənbəyidir.
   

Mənfəət həm də büdcə gəlirlərini vergi mexanizmi va­si­tə­si­lə, forma­laşdıran əsas mənbədir.
Firmanın fəaliyyətinin əsas prinsipi mənfəəti maksimum səviy­yəyə çat­dır­maq­dır. Bu səbəbdən də mənfəət istehsalın effektiv­liyinin əsas göstəricisi hesab olunur.
Təsərrüfat subyektlərinin səviyyəsinə uyğun olaraq mənfəətin müxtəlif növ­lə­ri mövcud olur. Bunlara aiddir: ümumi (balans) mənfəəti; məhsulun real­laş­dırılmasından mənfəət; reallaşdırılma­mış əməliyyatlardan mənfəət; xalis mənfəət.

1.