Raport o stanie

2.4. Uwarunkowania historyczne

Znaleziska archeologiczne wskazują, że omawiany obszar zamieszkiwany był już w epoce wspólnoty pierwotnej. Wykopaliska archeologiczne potwierdzają obecność na tutejszych ziemiach wędrujących grup zbieracko-łowieckich już przed 4500 r. p.n.e. Ślady pierwszego osadnictwa, związane ze społeczeństwami myśliwskimi i pasterskimi, datuje się na neolit (4500-1800 p.n.e.). W ciągu kolejnych tysiącleci w okolicy pojawiło się kilka grup wysoko rozwiniętej kultury łużyckiej, a później - kultury przeworskiej i wpływów rzymskich. Prawdopodobnie już od wczesnego średniowiecza miejscowe osadnictwo podporządkowane było strukturze grodowej. W średniowieczu większość wsi znajdowała się w rękach rycerstwa, potem szlachty i dostojników dworskich.

Badania dendrologiczne i archeologiczne wskazują, że początki Państwa Polan mają swoje miejsce właśnie na omawianym obszarze, a nie jak pierwotnie sądzono w Gnieźnie.² Gród Giecz - Grodziszczko datowany jest na lata 860-870, gród w Grzybowie na lata 915-922, w Bninie na lata 938-940, w Poznaniu na początek X wieku, podczas gdy wał grodu w Gnieźnie na rok 940 (chociaż badania wskazują, że Gniezno mogło odgrywać rolę ośrodka kultu pogańskiego jeszcze przed 940 rokiem). Coraz więcej też wiadomo o ekspansji terytorialnej ojca Mieszka I – Siemomysła, który budował grody długo przed przyjęciem przez Polskę chrztu. Około 940 roku można mówić o konsolidacji państwa polskiego. Trójkąt centralnych grodów: Gniezno – Poznań - Giecz strzegł wtedy niewielkiego, liczącego około 5 tys. km² terytorium. W połowie X wieku Siemomysł podbił gródki plemienne postawione na przełomie IX i X wieku w międzyrzeczu Obry i Baryczy. Na zdobytym terenie Piastowie pobudowali w latach 50 i 60 tych X wieku nową sieć grodów – większych, postawionych w nowych miejscach. Grody te, nazwane castra, służyły pobieraniu podatków, gromadzeniu zboża i przesyłaniu go do centrum. Państwo Piastów prowadziło dalszą ekspansję w kierunku północnym, opanowując dorzecze Noteci. W latach 70 tych i 80-tych X wieku, za panowania Mieszka I, mamy do czynienia już z akcją scalania ziem państwa i budowaniu nowych grodów na terenie całej Wielkopolski. To czasy znane już z książek jako „państwo Mieszka I”, czy „państwo gnieźnieńskie”.
Wśród najważniejszych czynników i wydarzeń, które ukształtowały sytuację społeczno-gospodarczą terenu, wymienić należy:

• 
  w średniowieczu przez omawiany teren przechodził ważny szlak handlowy, łączący Śląsk z Wielkopolską, który spowodował rozwój gospodarczy opisywanego terenu i wykształcenie struktury osadniczej,
  
• 
  w szybko rozwijających się osadach osiedlali się rzemieślnicy i kupcy, rozwijały się miasta,
  
• 
  ziemie opisywanego obszaru znalazły się pod zaborem pruskim, co miało wpływ na procesy lokacji miast oraz kształtowanie się postaw społecznych mieszkańców,
  
• 
  zdecydowana większość obszaru w ramach kolejnych reform administracyjnych przypisana była do regionu wielkopolskiego, co nie pozostało bez wpływu na kształtowanie się postaw mieszkańców i wykształcaniu przedsiębiorczości.
  

2.5. Uwarunkowania kulturowe

2.5.1. Zwyczaje, tradycje oraz imprezy regionalne

Społeczeństwo, mieszkające na obszarze Lokalnej Grupy Działania, kultywuje i pielęgnuje wiele zwyczajów i obrzędów, mających swoje podłoże w wyznawanej religii lub tradycji wielopokoleniowej. Do najważniejszych z nich należą:

1. 
   Dożynki wiejskie – co roku, po zakończeniu żniw, w poszczególnych wsiach odbywają się dożynki – jest to moment aktywizacji społeczności lokalnej (w organizację dożynek angażuje się nie tylko rada sołecka z sołtysem, ale również organizacje pozarządowe; frekwencja na dożynkach jest bardzo duża),
   
2. 
   Odpusty – na terenie obszaru LGD jest dużo kościołów, w których odbywają się odpusty w święta patronów kościelnych; odpusty zbierają osoby z terenów sąsiadujących gmin, są okazją do imprez o charakterze religijnym i kulturalnym,
   
3. 
   Zaniemyskie Bitwy Morskie – nawiązujące do wydarzeń z roku 1830, kiedy to hrabia Edward Raczyński organizował na jeziorze bitwy wodą i na wodzie – wystrzałów armatnich połączonych z całonocnymi zabawami, impreza plenerowa o zasięgu wojewódzkim,
   
4. 
   Spotkania Country – impreza plenerowa o zasięgu wojewódzkim, organizowana w formie pikniku z elementami muzyki country,
   
5. 
   Zawody Sportowo-Pożarnicze – organizowane corocznie na szczeblu gminnym i powiatowym; jednostki OSP wystawiają drużyny w różnych kategoriach wiekowych; rywalizacja jest bardzo zacięta; strażacy bardzo poważnie traktują te zawody, a mieszkańcy kibicują swoim drużynom,
   
6. 
   Międzynarodowe Zawody w Chodzie Sportowym,
   
7. 
   Międzynarodowy Dzień Sportu,
   
8. 
   Wojewódzkie Biegi Przełajowe,
   
9. 
   Bieg Św. Jerzego,
   
10. 
    Regionalne Zawody Konne,
    
11. 
    Międzywojewódzki Bieg Dożynkowy,
    
12. 
    Wielkopolski Rajd Samochodowy „Ludowiec”,
    
13. 
    Międzynarodowy Przegląd Piosenki Młodzieżowej „Śpiewajmy wszyscy”,
    
14. 
    Regionalne Prezentacje Teatrów Dzieci i Młodzieży,
    
15. 
    Międzynarodowe Spotkania Folklorystyczne,
    
16. 
    Wielkopolski Przegląd Solistów i Zespołów Dętych,
    
17. 
    Międzynarodowy Przegląd Piosenki Dziecięcej „Rytm i melodia”,
    
18. 
    Ogólnopolskie prezentacje artystyczne Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej,
    
19. 
    Przeglądy Piosenki Dziecięcej i Przedszkolnej,
    
20. 
    Festiwal Muzyki Organowej i Kameralnej,
    
21. 
    Festiwal Piosenki Dziecięcej „Wesołe nutki”;
    
22. 
    Ogólnopolskie Spotkania Kapel Podwórkowych,
    
23. 
    Wojewódzki Turniej Tenisa Ziemnego,
    
24. 
    Wojewódzki Festyn „Emeryci się bawią”,
    
25. 
    Jarocin Festiwal,
    
26. 
    Ogólnopolski Przegląd Hejnałów i Intrad Maryjnych,
    
27. 
    Obchody Narodowego Święta Niepodległości,
    
28. 
    Spotkania Chórów i Zespołów Wokalnych,
    
29. 
    Snutki golińskie – biały haft nasnuwany na płótno, to najefektywniejszy haft ludowy województwa wielkopolskiego,
    
30. 
    Kórnickie Spotkania z Białą Damą,
    
31. 
    Dni azalii i różaneczników w Arboretum Kórnickim,
    
32. 
    Festiwal Letni Muzyka z Kórnika,
    
33. 
    Mistrzostwa Wielkopolski w Kolarstwie Przełajowym
    
34. 
    Ogólnopolski Wyścig Kolarski na Rowerach Górskich
    
35. 
    Ogólnopolski Wyścig Uliczny (kolarstwo)
    
36. 
    Wielkopolski Przegląd Kapel Gitarowych,
    
37. 
    Szeroko na Wąskiej,
    
38. 
    Festiwal Akordeonowy,
    
39. 
    rajdy piesze, rowerowe, konne i kajakowe,
    
40. 
    festyny,
    
41. 
    konkursy recytatorskie,
    
42. 
    konkursy plastyczne,
    
43. 
    konkursy piosenki,
    
44. 
    konkursy gwary,
    
45. 
    przedstawienia teatralne,
    
46. 
    wystawy i plenery
    
47. 
    inne – (noc świętojańska, zapusty, kolędnicy, podkoziołek, jarmark bożonarodzeniowy, jarmarki wiejskie).
    

2.5.2. Obiekty zabytkowe

Na omawianym obszarze znajduje się wiele obiektów o charakterze zabytkowym, wpisanych do rejestru zabytków. Wśród nich można znaleźć najczęściej budynki mieszkalne, gospodarcze, cenne parki oraz kościoły. Wykaz liczbowy w przekroju gminnym przedstawia Tabela 2.1.

Tabela 2.1. Wykaz liczbowy zabytków na obszarze gmin należących do LGD

Gmina	Liczba obiektów zabytkowych^1
Brodnica	10 obiektów
Dominowo	12 obiektów
Jaraczewo	18 obiektów
Jarocin	33 obiekty
Kotlin	9 obiektów
Kórnik	31 obiektów
Krzykosy	2 obiekty
Książ Wielkopolski	2 obiekty
Mosina	23 obiekty
Śrem	28 obiektów
Środa Wielkopolska	1 obiekt
Zaniemyśl	12 obiektów

¹ Wpisane jednostkowo do rejestru zabytków (2007)

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Rejestru Zabytków Województwa Wielkopolskiego
Najważniejsze zabytki na terenie poszczególnych gmin zaprezentowano poniżej:

• 
  Gmina Brodnica – kościół p.w. św. Katarzyny, grób J. Wybickiego, Muzeum Bojanowskiego,
  
• 
  Gmina Dominowo – kościół p.w. św. Katarzyny, cmentarzysko popielicowe, kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, kościół p.w. św. Jana Chrzciciela,
  
• 
  Gmina Jaraczewo – kościół p.w. św. Marii Magdaleny, dwór i park w Jaraczewie, cmentarzysko grobów skrzynkowych, cmentarzysko kultury pomorskiej, zespół dworski w Górze, grodzisko wczesnośredniowieczne, kościół p.w. św. Trójcy, kościół p.w. Najświętszego Imienia Jezus, kościół p.w. św. Wojciecha, pałac i park w Rusko,
  
• 
  Gmina Jarocin – Ratusz, kościół parafialny p.w. św. Marcina, Pałac Radolińskich, Skarbczyk, ruiny kościoła szpitalnego p.w. św. Ducha, kościół poewangelicki p.w. św. Jerzego, Dworzec Kolejowy, Park Miejski, kościół p.w. Chrystusa Króla,
  
• 
  Gmina Kotlin - kościół p.w. św. Kazimierza, zespoły dworskie, kościół p.w. św. Barbary, kościół p.w. św. Zofii, kościół p.w. ś. Apostołów Piotra i Pawła, zespoły folwarczne,
  
• 
  Gmina Kórnik – zespół zamkowy, Arboretum, kościół p.w. Wszystkich Świętych w Kórniku, kościół p.w. Świętego Wojciecha w Bninie, Ratusz w Kórniku, „Ucho Igielne”, Prowent – dawny zespół folwarczny,
  
• 
  Gmina Krzykosy – kapliczka z figurką Chrystusa Frasobliwego, kościół parafialny p.w. św. Katarzyny, zespoły dworsko-parkowe w Młodzikowie, Sulęcinie, Garbach, Murzynowie Leśnym, pomnik ku czci poległych w I wojnie Światowej, Powstaniu Wielkopolskim oraz wojnie polsko-bolszewickiej mieszkańców wsi Pęczkowo, pomnik ku czci zamordowanych przez hitlerowców we wsi Pięczkowo dwóch mieszkańców wsi,
  
• 
  Gmina Książ Wielkopolski – kościół p.w. NMP i św. Mikołaja, kościół poewangelicki, obecnie p.w. św. Antoniego Padewskiego,
  
• 
  Gmina Mosina – zespół pałacowy w Rogalinie, z ujeżdżalnią, stajnią, wozownią, kaplicą-mauzoleum i parkiem z cennym drzewostanem (dęby rogalińskie), drewniany kościół św. Michała w Rogalinku, synagoga w Mosinie, zespół sanatoryjny „Staszicówka” w Ludwikowie, kościół MB Częstochowskiej w Krośnie (dawny kościół ewangelicki),
  
• 
  Gmina Śrem – zespół folwarczny, zespół pałacowo-parkowy,
  
• 
  Gmina Środa Wielkopolska – kościół św. Wawrzyńca, chrzcielnica w Kaplicy św. St. Kostki, osada neolityczna, dwie osady wczesnośredniowieczne, pałac J.H. Dąbrowskiego, dwory, parki,
  
• 
  Gmina Zaniemyśl – kościół p.w. Św. Wawrzyńca, kościół poewangelicki, budynki mieszkalne z XVIII i XIX w., Pomnik Powstańców Wielkopolskich, Regionalna Izba Pamięci, Wyspa Edwarda, Pałac Potulickich.
  

Głównymi animatorami życia kulturalnego na analizowanym obszarze są Gminne i Miejskie Ośrodki Kultury: Gminny Ośrodek Kultury w Dominowie, Gminny Ośrodek Kultury w Jaraczewie, Jarociński Ośrodek Kultury, Gminny Ośrodek Kultury w Krzykosach, Centrum Kultury Książ Wielkopolski, Kórnicki Ośrodek Kultury, Śremski Ośrodek Kultury, Ośrodek Kultury w Środzie Wielkopolskiej, Gminny Ośrodek Kultury i Rekreacji w Zaniemyślu.

Do głównych zadań statutowych ośrodków kultury należą:

• 
  upowszechnianie kultury (poprzez organizację spektakli, koncertów, wystaw, odczytów, imprez artystycznych i rozrywkowych),
  
• 
  organizowanie różnorodnych form edukacji kulturalnej i wychowania przez sztukę,
  
• 
  stwarzanie warunków dla amatorskiego ruchu artystycznego, kół zainteresowań, sekcji i zespołów,
  
• 
  działalność edukacyjna, instruktażowo-metodyczna,
  
• 
  rozpoznawanie, rozbudzanie zainteresowań i potrzeb kulturalnych, pobudzanie i wspomaganie inicjatyw społeczno-kulturalnych,
  
• 
  kształtowanie wzorów aktywnego uczestnictwa w Kulturze,
  
• 
  koordynacja działalności na terenie gmin w zakresie organizacji imprez kulturalnych,
  
• 
  prowadzenie współpracy kulturalnej z zagranicą,
  
• 
  prowadzenie działalności promocyjnej, wydawniczej i dokumentacyjnej.
  

Na obszarze LGD Lider Zielonej Wielkopolski aktywnie działają grupy i zespoły artystyczne, które podzielić można na: zespoły pieśni i tańca, zespoły wokalne, zespoły taneczne, zespoły teatralne, zespoły ludowe, kluby, sekcje artystyczne.