& Şureddin memmedli Prof. Dr.; Gürcistan uyruklu; Ardahan Üniversitesi öğretim üyesi

Z NAZARLI köyü – Karayazı düzünde, Kardabani–Böyükkesik şose yolunun kenarında, ilçe merkezinden 6 km doğudadır, rakımı 280 m. Kaynaklarda Kaçalar-Nazarlı şeklinde de rast gelinir. Yüzölçümü: 1100 ha ekin alanı. Nüfusu: 1886'da 102 ailede 684 kişi; 1926'da 374 ailede 1621 kişi; 1995'te 1350 ailede 5350 kişi; 2002'de 5808 kişi, 2006'da 6000 kişi. Ortaokul (2006'da 529 öğrenci, 44 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: kahraman kaçak Cahangir, din hadimleri Molla Xoca, Molla Ömer, Molla İbrahim, aksakallar Vilayet Eliyev, Memli Kulam oğlu, Memmedcefer Piriyev, Ehmed Dursun oğlu, Ehmed Feyzi oğlu, İsa Karallı, Hümmet kişi, eğitimciler Mehemmed Osman oğlu, Keçeloğlu Hümmet, İsa Bayram oğlu, Almaz Veliyev, Yusuf Allahverdiyev, Yusuf Ömerov, Allahverdi İsmail oğlu, Vekil Musayev, Osman Osmanov, Göyce Aslanov, Kazenfer Kulamov, Xoca Memmedov, profesörler Adilxan Abdullayev, Celal Abdullayev, Ehmed Piriyev, hekim Behram İsmailov, gazeteci Telman Nezerli vb.

Z PONİÇALA (SOĞANLIK) köyü – Gürcistan–Azerbaycan şosesi kenarında, başkent Tiflis'ten 2 km doğuda, ilçe merkezinden 22 km batıda. Toponim kadim Sak Türk boylarıyla ilgilendirilir. Poniçala da Ön çala anlamına gelir. Tiflis şehriyle bitişiktir. 1973'e kadar adı Soğanlık olmuştu. Ezel kaynaklarda Kurkud, Korkud, Korkudoba şeklinde, 18. yüzyıldan sonraki kaynaklarda (o cümleden 18. yüzyılın “Şehriyar” yazılı destanında) Soğanlık şeklinde hatırlanır. 1795'te Ağa Mehemmed Kacar'ın Gürcülerle dövüşü bu arazide baş verdiği dolayısıyla Soğanlık dövüşü adlanır. Yüzölçümü: 120 hektardan fazla. Nüfusu: 1728'de 37 aile; 1869'da 19 ailede 120 kişi; 1886'da 40 ailede 269 kişi; 1918'de 95 ailede 570 kişi; 1926'da 161 ailede 738 kişi; 1989'da 700 ailede 4500 kişi; 2002'de 5698 kişi. Dünyevi okul 1920'de açılmıştı. Şimdi ortaokul (2006'da 379 öğrenci, 29 öğretmen) var. Ünlü kişileri: seminaryum mezunu Abbas İsayev, üstat âşık Sadık Sultanov, aksakallar Hacı Kurban, Meşedi Allahverdi, Gülmemmed Kerem oğlu, Nuru kişi, İsa kişi, din hadimleri Seyit Miri, Meşedi Kulam, profesörler İsa Kerimov, Zemfira Verdiyeva, Kamil Kahramanov, Vügar Eliyev, Vakıf Memmedov, eğitimciler Şamil Kahramanov, Rzakulu Axundov, Emir Abdinov, Kurbaneli Kurbanov, Rüstem İsayev, İbayet Memmedov, Akif Nuruyev, Neriman Kurbanov, Nurehmed İsayev, toplumsalcılar Hacıbağır Allahverdiyev, Hacıveli İsayev, Xeleddin Paşayev, şair Deryeynur vb. Köy hakkında Vügar Eliyev'in ve Nurehmed İsayev'in kitapları yayınlanmıştır.

Z SERTCALA-MUĞANLI köyü – Yor yaylasında, Samkor düzünde, Yor (Kahrı-Kabırrı) (Kabırrı hidronimi Kabar / Kabır Türk taifesini da hatırlatır) çayının sağ kıyısında, Elvan dağının eteğinde, ilçe merkezinden 47 km kuzeyde, Tiflis–Kaxet şose yolunun 45 kilometreliğinde, rakımı 740 m'dir. Sertcala Tiflis'in batısındaki Avcala, doğusundaki Ortacala toponimleriyle zincir varı halka oluşturur. Muğanlı adı da başka bu tip köyler gibi, Muğ / Muğan taifesiyle ilgilidir. Yüzölçümü: 200 hektardan fazla. Nüfusu: 1886'da 99 ailede 637 kişi; 1918'de 190 ailede 1038 kişi; 2002'de 3558 kişi (1695 bay, 1863 bayan), 2006'da 3800 kişi. Okul 1913'ten faaliyettedir, 2006'da Muğanlı ortaokulunda 445 öğrenci, 36 öğretmen olmuştu. Ünlü kişileri: âşık Arif, aksakallar Mutu Abbas oğlu, Rza Oruçelioğlu, Novruz Alıoğlu, Kasım Abbasov, eğitimciler Reşid Novruzov, Beşir Allahyarov, Xemmed Memmedov, Yahya Kacirov, Firidun Abbas oğlu, Şamil Ellezov, yazar Ayvaz Ellezoğlu, toplumsalcı Mahal Abbasov vb. Dilgem Tanrıkulu'nun “Kırk Kapıdan Biri Bağlı” kitabında köye ait etnografya denemeleri verilmiştir.

Z TEHLE köyü – Kür çayının sol kıyısında, ilçe merkezinden 17 km batı semtte, Tiflis'ten 13 km doğuda, Tiflis–Bakü demiryolunun kenarında, Kaçiani istasyonundan 3 km aralıdadır, rakımı 355 m. Toponim meşhur Tekle taifesinin adını yansıtır. Kadim Türk menşeli Tele taifesinin adını da hatırlamak olar. Tehle'de Söydümallar, Ağamallar, Zorvalar, Mursakulağauşağı, Ekberöyü, Elmerdenöyü, Xanehmedli, Çaşlar, Merdallar nesilleri var. İki kısımdır: Ağtehle ve Karatehle. Ağtehle'nin nüfusu: 1869'da 106 ailede 1064 kişi; 1878'de 1024 kişi; 1886'da 122 ailede 1091 kişi; 1926'da 329 ailede 1792 kişi; 2002'de 4229 kişi. Karatehle'nin nüfusu: 1869'da 29 ailede 333 kişi; 1886'da 67 ailede 655 kişi; 1926'da 45 ailede 842 kişi; 2002'de 2936 kişi (1446 bay, 1490 bayan), 2006'da Ağtehle'de 5240, Karatehle'de 3200 kişi. Okul 1919'da açılmıştı, Ağtehle'de ortaokul (2006'da 191 öğrenci, 18 öğretmen), Karatehle'de ortaokul (2006'da 191 öğrenci, 13 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: şairler Aşır (Aşır Seyit Ehmed oğlu), Memmed Xelil, seminaryum mezunu Allahverdi Kelbiyev, kahramanlar Balabey, Mehemmed, Bayram, aksakallar Allahverdi Karabağlı, Yetim İsmail, Heseneli Kerbelayı Elioğlu, Müseyib Kasımoğlu (Petersburg üniversitesi mezunu), Piri Rüstemoğlu, Gülehmed Hüseynoğlu, şair Tehle Novruz, eğitimciler Mürsel Efendiyev, Gülehmed Musayev, Hüseyn Gözelov, İsmail Ekberov, Kahraman Eliyev, Gülehmed Hesenov, Rövşen Hüseynov, Semed Musayev, Sadakat Eliyeva, Aydın Memmedov, profesörler Ziyeddin Sadıkov, Seyidehmed Ehmedov, Veli Musayev, Eleddin Mahmudov, Hidayet Hüseynov, Xanlar Memmedov, Nizami Karabağlı, hukuk-muhafezeciler Kamber Bayramov, Asim Hesenov, Nureddin Oruçov, toplumsalcılar Gülehmed Karibov, Xanehmed Karibov, Hacı Memmedov, İsmail Bayramov, Eleddin Mirzeyev, Mirze Mirzeyev, Savalan Mirzeyev, Gürcistan Azerilerinin tarihi etnografyasının araştırıcısı Esed Eliyev, ressam Teymur Kelbiyev, şair Allahverdi Tehleli vb.

Z TEZEKEND köyü – Karayazı düzünde, Tiflis – Kardabani şose yolunun kenarında, ilçe merkezinden 6 km batıdadır, rakımı 320 m yüksekte. 1919'da Ağtehle'lilerden bina olmuştu. Önce adı İrvahamabad olmuştu. Nüfusu: 1926'da 95 ailede 388 kişi; 2002'de 344 ailede 1856 kişi (880 bay, 976 bayan), 2006'da 390 ailede 1800 kişi. Temel okul (2006'da 106 öğrenci, 15 öğretmen) faaliyettedir. Ünlü kişileri: aksakallar Kahraman ağa, Hüseyn Xanmemmedov, İbrahim Bextiyaroğlu, Mehemmed Şahverdiyev, Abdulla Mustafayev, âlimler Eleddin Mahmudov, Tapdık Hesenov, eğitimciler Xanehmed Hesenov, Ağacan Eliyev, Adil Ehmedov, toplumsalcı İslam Memmedov, gazeteci Dilgem Şahverdiyev, şair Kerim Kelbigil vb.