1. Dilin işarəvilik xarakteri. F. de Sössürün mülahizələ-
ri içərisində dilin işarəviliyi probleminə xüsusi əhəmiyyət
verilmişdir. O, dilin işarələrdən ibarət olması haqqında bəhs
edərkən deyirdi: “Dil işarələr sistemindən ibarətdir”. Sös-
sürə görə, dil işarəsi anlayış və akustik obrazın kombinasi-
yasıdır. Sössürün yaradıcılığında dil işarələrini xarakterizə
edən əsas əlamətlər aydın şəkildə şərh edilmişdir.
2. Dil sistem kimi. Sössürə görə, dil sistemlə xarakte-
rizə edilən hadisədir. O, dilin mürəkkəb sistemə malik ol-
duğunu göstərmiş və onun sistem kimi öyrənilməsini zəruri
hesab etmişdir. Sössürün dilin sistem xarakteristikasını ver-
mək ideyasını irəli sürməsi onun XX əsr dilçiliyi qarşısında
ən böyük xidmətlərindən biri kimi qiymətləndirilir.
3. Dil ilə nitqin münasibəti. Ferdinand de Sössürün
dilçilik konsepsiyasında dil və nitqin münasibəti problemi
irəli sürülmüşdür. Burada nitq və dil anlayışları, bunların
sərhədi elmi surətdə şərh edilmiş, dillə nitqin fərqli cəhət-
ləri aydınlaşdırılmışdır.
a) Nitqdə dilin fərqləndirilməsi.Ferdinand de Sössür
dillə nitq arasında mühüm fərqlər olduğunu incəliyi ilə
müşahidə etmişdir. O göstərirdi ki, nitq fərdidir, dil isə
kollektivə məxsusdur. Buna görə də dil bütünlükdə bu və
ya başqa bir adamda mövcud deyil. Dil bütünlükdə həmin
dildə danışanların nitqlərinin məcmusundan ibarətdir.
b) Nitqlə dilin əlaqəsi. Sössürün təlimində dillə nitqin
fərqi nəzəri cəhətdən əsaslandırıldığı kimi, bunların ara-
sında möhkəm əlaqənin mövcud olduğu da şərtləndi-
rilmişdir. Onun fikrincə, nitq və dil nitq fəaliyyətinin iki
komponentidir. Bunlar bir-biri ilə möhkəm vəhdət yaradır;
Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I C İ L D
114
biri digəri üçün vacibdir. Dil üçün nitq, nitq üçün isə dil
zəruridir. Sössür dilə nisbətən, nitqin tarixini daha qədim
hesab edir.
