Anadolu üNİversitesi yayini no: 2900 AÇIKÖĞretim faküLtesi yayini no: 1857

İnsan Kaynakları Bölümünün İç Örgütlenmesi

İK bölümünün iç örgüt yapısı oluİturulurken bazı soruların yanıtlanması gerekir. Bu sorulardan ilki İK bölümünden hangi faaliyetlerin beklendiğidir. Daha önce de üze- rinde durduğumuz gibi İK bölümünde planlama, insan kaynaklarını elde etme, elde tutma ve performansı artırma amaçlarını gerçekleİtirebilmek için pek çok faaliyet ya- pılmaktadır. İİletme üst düzey yönetimi bu faaliyetlerin hangisine daha çok önem ve öncelik verdiğine bağlı olarak alt birimler/bölümler oluİturacaktır (Bkz. İekil 1.3).

İK bölümünün iç örgüt yapısı belirlenirken sorulması gereken ikinci soru İK bölümünde kaç kiİinin çalıİacağıdır. İK bölümlerinde kaç kiİi çalıİacağını belirle- yen en önemli faktör iİletmede çalıİan sayısıdır. Buna göre iİletmenin çalıİan sa- yısı arttıkça İK bölümü de büyüyecektir. Genel kabul gören bir oran 1:100’dür. Ya- ni, 100 personele bir İK uzmanı istihdam edilecektir. Çalıİan sayısı 200 ise İK bö- lümünde iki, 500 ise beİ, 1500 ise15 kiİi çalıİacaktır. Bu sayılar iİletmenin faaliyet- te bulunduğu sektöre, bölümün stratejik niteliğine, İK alanında dıİ kaynaktan ya- rarlanılmasına, elektronik İK sistemlerinin kullanılmasına ve uluslararası alanda fa- aliyet gösterilmesine göre değiİecektir.

Yanıt bekleyen bir baİka soru İK bölümlerinde hangi pozisyonların bulunaca-

ğıdır. İK bölümlerinde genellikle İK üst düzey yönetimi, İK yöneticisi, İK uzman- ları ve İK destek personeli çalıİır.

• 
  İK üstt düzey yönettimi: Bir iİletme örgüt yapısı içinde İK bölümünün yeri be-
  

lirlenirken öncelikle İK üst düzey yönetiminin, bir baİka deyiİle İK yöneti- minden birinci derecede kimin sorumlu olacağının saptanması gerekir. Bu kiİinin unvanı İK direktörü, İK koordinatörü, genel müdür yardımcısı, İK yöneticisi ya da müdürü olabilir. Bu kiİi İK yönetimiyle İirket politikalarının ve stratejilerinin bağlantısını kurmaktan sorumludur. İK üst düzey yönetici- sinden, örgüte yön verilirken İK yönetimi fırsatlarının ve sınırlılıklarının dik- kate alınmasını sağlaması ve personel faaliyetlerini etkileyen ya da etkileye- cek amaçları genel örgütsel amaçlar arasına sokması beklenir.

‹K Yöneticisi

fiekil 1.3

‹K Bölümlerinde Bulunmas› Olas› Altt Bölümler/Birimler

Hukuk Dan›flman›

Profesyonel Dan›flmanl›k fiirketi

E¤itim ve gelifltirme uzmanl›¤›

Kampüs yönetimi ya da idari

ifller bürosu

Temizlik

Kafeterya/ Yemekhane

Bahçeler

Santral

Güvenlik

Ücret-maafl ve tahakkuk bürosu

Sivil savunma ve ifl güvenli¤i uzmanl›¤›

Sa¤l›k ve sosyal hizmetler uzmanl›¤›

‹statistik ve arfliv uzmanl›¤›

İK yönetticisi: Çeİitli fonksiyonel alanlara yayılmıİ olan programları planla- yan, baİlatan, yürüten, koordine eden ve denetleyen genel bir uzmandır. İK yöneticisi, İK müdürü, personel müdürü, personel ve idari iİler müdürü ya da İeİ gibi unvanlar alırlar. İK yöneticisinin genellikle İK yönetiminin tüm alanları hakkında bilgili olması beklenir. Çünkü bu kiİi örgütteki İK politi- kalarını belirleyecek, stratejileri uygulayacak ve İK ile ilgili konularda komu- ta yöneticilerine danıİmanlık yapacak, onlara öneriler sunacak üst düzey bir kiİidir. İK yöneticisinin bir diğer rolü, bağımsız bir bölüm olan İK bölümü- nün baİında olmak ve bu bölümü yönetmektir. İK yöneticisi deneyimli bir profesyoneldir. Bu kiİi genellikle aynı örgütün değiİik bölümlerinde ya da baİka örgütlerde çeİitli uzmanlık pozisyonlarında hizmet vererek bilgi, be- ceri ve deneyim kazanmıİtır.

• 
  İK uzmanı: İK uzmanlığı iİleri genellikle İK yönetimi kariyeri için giriİ dü- zeyinde pozisyonlardır. Örneğin; sistem uzmanı, görüİmeci, ücret analisti, iİ analisti ve eğitimci gibi unvanlarla anılırlar. İK bölümüne yeni girmiİ bir ki- İi görüİmeci olarak iİe baİlayabilir, belli bir bölgedeki üniversiteden aday bulmayla ilgili iİleri koordine etme iİine terİ edebilir ve daha sonra da ül- ke genelinde, tüm üniversitelerden aday bulma iİlerine nezaret etme iİine ilerleyebilir. Daha küçük bir iİletmede bir uzman İK bölümündeki 2 ya da 3 uzmandan biri olarak çalıİabilir. Bu durumda uzman aynı gün içinde ör- neğin; yeni iİe baİlayan personel için bir iİe alıİtırma programı hazırlama, adaylarla ön görüİme yapma, sözleİme yapmak için gerekli bilgileri topla- ma ya da diğer iİletmeleri telefonla arayarak bazı pozisyonların ücretleriyle ilgili araİtırma yapma gibi her iİten bir miktar yapabilir. İK uzmanları genel- likle iİletme ve endüstriyel iliİkiler alanında ya da örgütsel psikoloji, istatis- tik, eğitim iletiİimi, eğitim alanlarında öğrenim görmüİ olmaktadırlar. Bu- nun yanı sıra bazı uzmanlar lisans eğitimlerini tamamladıktan sonra İK yö- netimi alanında yüksek lisans yapmaktadırlar.
  
• 
  İK desttek personeli: İK destek personeli arasında memur, sekreter, bilgisayar
  

operatörü, bilgisayar programcısı, hizmet personeli vb. sayılabilir. Bu kiİiler bölümdeki iİleri kolaylaİtırırlar ve destek sağlarlar. Örneğin, bir personel

memurunun iİinin kapsamında; iİe giriİ ve çıkıİ iİlemleri sırasında personel özlük iİlemlerinin yapılması, bu tür bilgilerin güncellenmesi, çalıİanların ya- sal mevzuatla ilgili tüm iİlemlerinin izlenmesi, SSK, Çalıİma Bakanlığı, Böl- ge Çalıİma Müdürlüğü, İİ Kurumu bildirimlerinin hazırlanması, ücret öde- melerinin düzenli ve hatasız biçimde yapılabilmesi amacıyla performans bil- gilerinin kontrol edilerek bordroya aktarılmasının sağlanması ve bordroların bastırılması vb. yer alır. Bu kiİilerin, iİ tanımlarına uygun gereklilikleri kar- İılayacak niteliklere sahip olmaları gerekir.

İK alanında çalıİmak ve baİarılı olmak isteyen bir kiİinin hangi niteliklere sa- hip olması gerekir? Bir İK profesyonelinin öncelikle giriİken, kendini geliİtirmeye açık, dıİa dönük, empati özelliği geliİmiİ ve çalıİma disiplini yerleİmiİ bir kiİilik yapısına sahip olması gerekmektedir. Güçlü bir hafızaya, muhakeme yapma ve farklı İkirler geliİtirebilme yeteneği gibi zihinsel özelliklere sahip olmasının yanı sıra duygu ve düİüncelerini sözlü, sözsüz ya da yazılı ifade edebilme ve dinleme yeteneği bulunmalıdır. İnsanları etkileme ve yönlendirme gücüne sahip, güvenilir, objektif ve tarafsız bir kiİi olmalıdır. Ayrıca günümüzde İK profesyonellerinden, çalıİtıkları örgütte insan kaynakları bir rekabet avantajına dönüİtürebilmeleri ve örgütün stratejik yönlendirilmesine katkıda bulunabilmeleri beklenmektedir. Bu geniİ kapsamlı rol için sahip olunması gereken kritik yetkinliklerin baİında iİlet- mecilik bilgisine ve yeteneğine sahip olmak gelmektedir. Doğal olarak İK yöneti- miyle ilgili teknik bilgiye ve uygulama becerisine sahip olmak çok önemlidir. Bun- lara ilave olarak günümüzün İK profesyonellerinden değiİim sürecini yönetme bil- gi ve yeteneğine sahip olmaları beklenmektedir. Bu bağlamda İK profesyonelleri- nin, problemleri daha geniİ sistemler kapsamında ele almaları, vizyon oluİturma- ları, rolleri ve sorumlulukları açıkça belirlemeleri, yaratıcılığı teİvik etmeleri, güve- ni sağlamaları ve çevresel koİulları dikkate alarak proaktif olmaları gerekmektedir (Dessler, 2000, s.36).

İK bölümünün iç örgüt yapısı belirlenirken sorulması gereken bir diğer soru da

Bir örgüt flemas›n› incelerken bu örgütte insan kaynaklar›na ve yönetimine gereken öne-

min verilip verilmedi¤inin ipuçlar›n› elde edebilir misiniz?

SIRA S‹ZDE

5

İK bölümünde hiyerarİik kademe sayısının ne olacağıdır. Geçmiİte genel olarak tüm örgüt yapılarında olduğu gibi personel ya da İK bölümlerinde de hiyerarİik kademe sayısı fazlaydı. Çünkü yasal iİlemlerin büyük bir titizlikle yerine getirilme- si, çalıİanların ücretleri, vergi ve primlerle ilgili hesaplamaların sıfır hatayla yapıl- ması zorunluydu. Bu görevler, yönetimde denetim ve kontrol iİlevini ve bu iİlevin hiyerarİik kademelerce peİ peİe yapılmasını gerektirmekteydi. Tabanda yer alan vasat niteliklere sahip personel tarafından yapılan iİlemlerin sağlıklı olması, çok kademeli ve iyi iİleyen bir hiyerarİik yapıya bağlıydı. Ancak günümüzde bu iİle- rin yapılmasında teknoloji etkili bir İekilde kullanıldığı için önceki yıllarda yapılan denetimlere ve kontrollere ihtiyaç kalmamıİtır. Artık İK bölümünün ekip çalıİma- sını gerçekleİtirmesi gerekmektedir. Aynı eğitim ve niteliklere sahip ancak farklı alanlarda bilgi ve becerisi bulunan uzmanlardan oluİan ekiplerin, kontrol iİlevinin yanı sıra geliİtirmeye de önem vermeleri gerekmektedir. Bu yapıdaki İK bölümü- nün iç örgüt yapısındaki hiyerarİik kademe sayısı en fazla iki olmalıdır.