Bakirköy ruh ve siNİr hastaliklari hastanesi

CERRAHPAŞA HASTANESİ

418

419

CEVAD PAŞA TÜRBESİ

İSÜ

Cerrahpaşa Hastanesi'nin bugün dekanlık olarak kullanılan binası. Erkin Emiroğlu

hî(-0 doğmuştur. Bir başka önemli yapı da Abdülkadir Töre'nin konağıdır. Cerrah Mehmed Paşa Camii'nin sırasında bulunan bu konak halen sağlamdır ve mesken olarak kullanılmaktadır. Gül-şen-i Musiki Mektebi adı ile müzik eğitimi faaliyetine de sahne olan bu konak, cami gibi Marmara Denizi'ne bakan bir yerdedir. Cerrahpaşa semtinin isimleri bilinen fakat günümüzde mevcut olmayan başka konakları da vardır. Bunlardan Aksaray-Cerrahpaşa sınırındaki Akif Paşa Konağı, Mirkelam Konağı, Aksaray Mahmudiye İlköğretim Okulu karşısındaki Şeyhülislam Musa Kâzım Efendi Konağı, yerine Cerrahpaşa Hastanesi inşa edilen Takiyeddin Paşa Konağı, hastanenin biraz gerisinde ve karşısında Şeyhülislam Çelebizade Hüseyin Hüsnü E-fendi Konağı, Cerrahpaşa Hastanesi gelişim sahasında kalarak yıkılan Gazi Osman Paşa'nın mühürdarı Naim Bey'in konağı, günümüze kadar ulaşamayan ahşap sivil mimari örnekleri idiler.

Semtin günümüzde ayakta duran ve başta sahil yolu olmak üzere Marmara Denizi kıyısındaki bütün mevkilerden görülebilen büyük kagir bir binası vardır ki, semt halkı tarafından bulgur alım sa-ttmındaki suiistimal sonucu kazanılan paralar ile yapıldığına inanılarak "Bulgur Palas" adı verilmiştir. Bugün Osmanlı Ban-kası'nın malı olan bu bina Bolu Mebusu Habib Bey'in konağıdır.

Cerrahpaşa semtindeki çeşmeler genellikle hazire duvarlarına bitişik ve sokak köşelerindedir. Cerrah Mehmed Paşa Camii'nin duvarına bitişik çeşme klasik üsluptadır. Yine Canbaziye Mescidi Haziresi'nin duvarına bitişik Keçecizade sülalesinden Kâzım Bey Çeşmesi çok zariftir. Cerrahpaşa'da bugün var olmayan iki hamam bulunmaktaydı. Bunlar semte adım veren külliyenin bir parçası olan Cerrah Mehmed Paşa Çiftehamamı ve şimdiki Davutpaşa Lisesi karşısında hastane gelişim sahasının içinde yok olan Çardaklı Hamam'dır. Cerrah Paşa Hamamı 1934'te 500 lira vergi borcundan dolayı yıktırılmıştır. Bu eserin kurtarılması hakkında Süheyl Ünver o günlerde pek çok yayın yapmıştır. Çardaklı Hamam'ın yıkanmalık kısmı 1940'lı yıllara kadar durduğunu ve mesken olarak kullanıldığını yapıyı gören Şinasi Akbatu'dan öğrenmekteyiz. Cerrahpaşa'da Bayram Paşa Medresesi ile Cerrah Mehmed Paşa Camii'nin karşısındaki Gevherhan Sultan Medresesi bugün de durmaktadırlar.

Cerrahpaşa'da tasavvuf kültürünün temsilcileri olarak Bayrampaşa Tekkesi (Nakşî-Kadirî), Taştekneler Dergâhı (Ka-dirî), Bekâr Bey Tekkesi (Rıfaî), Kubbe Tekkesi (Rıfaî) bulunmaktaydı. Bunlardan Bekâr Bey Tekkesi günümüzde mevcut değildir. Şerefeddin Yaltkaya, Şeyh Arif Efendi (Yaltkaya), Prof. Dr. A. Süheyl Ünver, Reşat Mimaroğlu, istanbul Üniversitesi Kütüphanesi Müdürü Nurettin Kalkandelen, Takvimci Y. Ziya Gökçe, Naşit Özcan, Kavuklu Hamdi, Kavuklu Ali Bey, Prof. Dr. Sarım Çelebioğlu,

Hattat Şevki Efendi Cerrahpaşa'dan yetişmiş ünlü şahsiyetlerdendir.

Semtte 1930'lu yıllarda pek çok musikişinas oturmuştur. Cerrahpaşa'da bulunan Gülşen-i Musiki Mektebi başlıbaşına bir ekol olmuş ve bu ekolden ünlü musikişinas ve sahaf Ekrem Karadeniz yetişmiştir. Hemen bu binanın yanında udi ve rebabi bestekâr Cahit Gözkan'ın evi vardır. Bu evde Yekta Akıncı, Süleyman Erguner, Ulvi Erguner, Özbekler Tekkesi son şeyhi Necmeddin Efendi, naathân Hulusi Bey, Kanî Karaca gibi ünlü besteci ve yorumcuların katılımıyla fasıllar yapılır, yeni eserler tartışılırdı. Tanburi Cemil Bey'in evi de Aksaray ile Cerrahpaşa semtleri arasındaki sınırdaydı. 1968' de yıkılarak yerine apartman yapılmıştır.

Cerrahpaşa büyük istanbul yangınlarından pek fazla etkilenmemiş bir semttir. l693'te ve 1782'de yangın geçirdiği tespit olunan semtin 1918'deki Cibali-Fa-tih-Altımermer yangını denilen büyük yangından çok az etkilendiği, bu yangının adeta semti yalayarak Fmdıkzade ve civarını yakıp Samatya tarafına yöneldiği kayıtlardan anlaşılmaktadır.

19. yy sonu mimari yapılarından günümüze ulaşan binalar bütün İstanbul gibi bu semtte de çok azdır. Günümüze gelebilen örneklerini Küçük Mühendis ve Seyyid Yakup Han sokaklarında görmek mümkündür. Cerrahpaşa Marmara' ya ve Langa bostanlarına bakan bir tepelikte oluştuğundan semtin güneye bakan kısmı manzaralıdır. Bu tepelik Langa bostanlarına doğru kademeli olarak inen setler üzerine inşa edilmiş bahçeli ahşap evler ve köşkler ile kaplanmış i-di. Semtin havası da ünlüydü. Cerrahpaşa Hastanesi'nin havasının temizliği yüzünden bu semtte kurulduğu eski hatıralarda kayıtlıdır.

Bugün Haseki, İstanbul Sosyal Sigortalar, Cerrahpaşa hastanelerinin genişleyerek bir kısım mahalle ve sokakları yok etmeleri ve çirkin yapılaşma nedeniyle semt eski önemini yitirmiştir. Bugün Cerrahpaşa'da oturan, doğma büyüme bu semdi olan kişi ve aileler çok azdır. Semtin ahalisi 1960'lı yıllardan itibaren Kadıköy, Levent, Nişantaşı, Moda gibi yerlere taşınmışlar, yerlerine Karadeniz ve. Balkan kökenli insanlar yerleşmiştir. 1950'lerdeki "imar faaliyetleri" sırasında Haseki Hastanesi önünden Aksaray-Cerrahpaşa yolunu dikleme kesen ve bu yolu Millet Caddesi'ne bağlayan geniş bir cadde açılmıştır. Birçok ahşap ev ve konağın yıkıldığı bu yol genişletme faaliyeti sonucunda Aksaray ile Cerrah Mehmed Paşa Camii arasındaki yol körleş-miş az kullanılan bir sokak şeklini almıştır. Trafik akışını sağlamak için, Adnan Adıvar Caddesi adı verilen bu geniş yol yapılmaya başlanmıştır.

Bibi. Ayverdi, Mahalleler, 27; Öz, İstanbul Camileri, I, 39, 96; Müessesat-ı Hayriye-i Sıhhiye Müdiriyeti, ist., 1327, s. 53-56; K. I. Gür-kan, Cerrahpaşa Hastanesi Tarihi, İst., 1967; A. Süheyl (Ünver), Cerrah Mehmet Paşa Hamamı Hakkında, ist., 1934 (istanbul Belediye Mecmuası'ndan ayrı baskı); ay, 400'üncü Yıl

Dönümü Dolayısile Haseki Hastanesi Tarihçesi, İst., 1939, s. 4; ay, "istanbul Yedinci Tepe Hamamları'na Dair Bazı Notlar", VD, S. 2, 245-251; "Cerrahpaşa", İSTA, VII, 3503-3504; Ayvansarayî, Hadîka, I, 71, 103; İşbu 1294 Senesi Saferinin 22'sinde ve Mart İhtidasında Mebusların Suret-i İntihabına Dair Beyannamedir, îst., 1293, s. 6; Mahallât Esâmisi, 24-26; Sualname, Bi-Tarik-i Hazret-i Pir Sultan Nureddinü l-Cerrahî Kaddesesırrahü'l-ali, İst., 1330, s. 4-5; Ziya, istanbul ve Boğaziçi, I, 419; Ş. Akbatu, İstanbul Hamamları Tarihi (basılmamış eser); N. San-M. B. Zülfi-kar, "Tarihle İçice Bir Eğitim Kurumu: Cerrahpaşa Tıp Fakültesi", Tıp Tarihi Araştırmaları, S. 4 (1990), s. 41-60; Cezar, Yangınlar; Hacıbeyzade Ahmed Muhtar Bey, Salık Veren Muhibban, İst., 1337/1339 (1921), s. 20; Eyice, İstanbul, 88; (Ülgen), İstanbul, 109-110; M. Sertoğlu, Paşalar Şehri istanbul, İst, 1991, s. 20; Müller-Wiener, Bildlexikon, 392-393, 360; M. Koçgündüz, İstanbul'da Bizans Devrine Ait Anıt ve Yapılar, İst., 1951, s. 91; (Konyalı), Abideler, 26; Bedi N. Şehsuvaroğ-lu, İstanbul'da 500 Yıllık Sağlık Hayatımız, İst., 1953, s. 82; M. Belge, istanbul Gezi Rehberi, İst., 1993, s. 99.

EMİN NEDRET İŞLİ