Бяйляр ялийев – 60

YARILMAYAN BAŞ
Kənd çayxanası həmişə dolu olur. Kəndin bütün orta yaşlı insanları günorta və axşam oraya toplaşırlar. Kəndin və dünyanın xəbərləri hamıya burada çatdırılır. Əlbəttə Güvənli kəndinin camaatı bununla kifayətlənmir. Kainat problemlərindən tutmuş, dünyada toyuq birinci yaranıb yoxsa onun yumurtası məsələsinə qədər burada müzakirə edilir və öz həllini tapırdı.

Günlərin bir günü çayxanada yarılmış başlardan söhbət düşdü. Hər kəs yardığı başlardan və başında olan çapığı göstərərək, onu kim yar­dı­ğı­nı və nə üstə yardığını söyləyirdi. Hamı bu hekayə­lə­rə həvəslə qulaq asırdı. Elə hekayə edənlər də hə­vəslə söyləyirdilər ki, sanki böyük bir qəhrəmanlıq ediblər. Əlbəttə şişirtmələrə də geniş yer verirdilər.

Yalnız Abbas kişi kirimiş oturub çayını içir­di və hekayətlərə qulaq asırdı. Hekayətlər qur­ta­randa sükut yarandı və bu sükutdan istifadə edə­rək, bayaqdan ona fikir verən Dünyamalı kişi Abbas kişidən soruşdu:

- Ay Abbas, bayaqdan fikir verirəm, sən heç nə danışmırsan. Bir sən də danış görək kimin ba­şını yarmısan, sənin başını kim yarıb, biz də çay içə-içə qulaq asaq.

- Mən heç kimin başını yarmamışam, nə də mə­nim başımı heç kəs yarmayıb. Nə var ki, nə də da­nışım, deyib, Abbas kişi çayını içməyə davam et­di.

Çayçıda olanlar mat-məhəttəl qalan Dünya­malı kişiyə baxıb, gülüşdülər. Dünyamalı kişi çi­yin­lərini dartıb, təəccüb qaldığını bildirdi və əylə­şib çayını içdi. Əlbəttə bu düşdüyü vəziyyət onu qa­ne etmirdi. O çox pərt oldu ki, Abbas kişi onun sö­zünə qısa və konkret cavab verdi. Dün­ya­malı ki­şi çayçıda həmişə təşəbbüsü öz əlinə alırdı. Bütün söhbətlərin səbəbkarı o olurdu. Söhbətə baş­la­yanda hamı əvvəlcə ona baxıb, adını çəkib məs­lə­hət kimi söhbətə başlayırdı. Dünyamalı kişi söh­bətə rəvac verəndə söhbət uzanırdı və hətta müba­hisələrə sə­bəb olurdu. Elə buna görə də ən çox başı ya­rı­lan və baş yaran Dünyamalı kişi sayılırdı. O bu­nunla çox fəxr edirdi...

Abbas kişinin cavabı onu qəzəbləndirmişdi. O ürəyində: "Eybi yoxdur, ay Abbas, sənin başını özüm "siftələyəcəm" - deyərək çayını içib, sonra da çıxıb getdi.

Bu söhbətin üstündən bir neçə ay keçdi. Dün­yamalı kişi Abbas kişinin başını yarmaq üçün bir bəhanə axtarırdı. Yay idi. Günlərin bir günü Ab­­bas kişi öz torpağını suvarırdı. Dünyamalı kişi də öz pay torpağında işləyib evə gəlirdi. Abbas ki­şi­­nin torpaq suvardığını görəndə axtardığı mə­qa­mın çatdığını düşündü. O xeylaq yuxarıdan Abbas ki­­şinin suyunu kəsərək sahibsiz kol-kos basmış də­rə­yə çevirdi və əyləşib Abbas kişini gözləməyə baş­ladı.

Abbas kişi görəndə ki, su qurudu belini çiy­ninə alıb arxadik gəlirdi ki, görsün suyu kim kəsib. Dünyamalının yanına çatanda və suyun su görmə­yən dərəyə axdığını görəndə bildi ki, Dün­yamalı­nın bir hiyləsi var. Abbas kişi yaxınlaşdı, salam ver­di və soruşdu:

- Ay Dünyamalı, sən burada nə edirsən?

Dünyamalı salamı almadı, dedi:

- Mən bu dərəni sulayıram.

Abbas kişi dünyagörmüş adam idi. Çay­xa­na­da olan söhbət onun da yadında idi. O bilirdi ki, Dün­yamalı əl çəkən deyil və nə vaxtsa ona ili­şə­cək. Abbas kişi bilirdi ki, Dünyamalı suyu dava sal­maq üçün kəsib. Dünyamalı Abbasın yarısı boy­da idi və onun bir yumruğu Dünyamalını yatırtmaq üçün kifayət edərdi. Buna baxmayaraq Abbas kişi səbrlə dedi:

- Ay Dünyamalı, sula qurtar və suyu aşağı çevir. Mən də aşağıdayam Abbas sözünü qurtarıb üzünü çevirib getmək istəyəndə Dünyamalı kişi onu səsləyib dedi:

- Ay Abbas kişi, sən bilirsən ki, bu dərəni heç vaxt, heç kəs sulamır. Suyunu kəsməyimin sə­bə­bi başqadır. Yadındadırmı çayçıda baş yar­maq­dan söhbət düşəndə sən dedin ki, heç kim sənin ba­şını yarmayıb və sən də heç kimin başını yar­ma­mı­san. Bax həmin günü mən özümə söz verdim ki sə­nin başını özüm "siftələyəcəm." Bu gün suyu da o məqsədlə kəsmişəm. Lakin sənin hərəkətin mənə o qədər ləzzət verdi ki, mən sənə heyran qaldım və fi­­­kirləşdim ki, sənin başın həqiqətən yarılası baş deyil. Halal olsun sənə. Götür suyunu apar. Bu gün­­dən mən də gic-gic hərəkətlərimi tərgidəcə­yəm. Axı biz yaşlıyıq. Cavanlarımız bizdən nə nü­mu­nə götürər...

Abbas kişi Dünyamalının sözünü kəsərək dedi:

- İndiki cavanlarımız çox ağıllıdırlar. Onlar hamını yaxşı görürlər. Sən dingiliş adam olduğun üçün, onlar da səninlə dingiliş söhbətlər və zara­fat­lar edirlər. Sənə dedikləri sözləri və etdikləri zara­fatı mənimlə niyə etmirlər? Bir sözü düz dedin ki, biz cavanlara nümunəyik. Elə hərəkət et ki, ca­van­larımız bizə baxıb yaxşı nümunə götürsün.

Abbas kişi çıxıb getdi. Dünyamalı cavab tap­mayıb, başını sallayıb evinə yollandı...

KOSMOSA UÇUŞ

Fantastik hekayə
Kosmik gəmimiz plana uyğun hərəkət edir­di. Biz bikef halda enmə aparatında öz yerimizi tutduq. Bikefliyimizə səbəb enmə aparatı idi, cünki o Yer planetindən qalan yeganə nişanə idi. Biz planetimizin qədrini bilməyi - illərlə kosmosda uçduğumuz müddətdə öyrəndik...

Biz bu planetə göndəriləndə bilirdik ki, daha yerə qayıtmayacağıq, çünki illərlə buraya uçmu­şuq, bir müddət burada çalışmalıyıq. Geri dönməyə ömrümüz qalmayacaq... Bir də ki, bu proqramda qayıtmaq heç nəzərdə tutulmayıb... Gələcək həya­tı­mız qaranlıqdır. Yaşasaq da qocalıb elə burada it-bat olacağıq...

Enmə aparatı yerə çırpıldı. Biz kameralar va­sitəsi ilə ətrafı müşahidə edəndə, enmə apara­tı­nın qarşısında robotları gördük. Onlar bizim enmə yeri təyin edərək, gözləyirdilər...

Robotlar əlləri ilə bizə istiqamət verərək şara bənzər bir əşyaya mindirdilər. Biz oturan kimi qapılar bağlandı və televizor işləməyə başladı. Televizorda Yer kürəsini göstərirdilər. Əvvəlcə Yer kürəsinin kosmosdan olan görüntülər, dalınca qitələr, böyük şəhərlər nümayiş etdirildi. Həmin şəhərlərin on illər ərzində inkişafı təqdim edilirdi. Tikilmiş su elektrik stansiyaları, ildən-ilə genişlə­nən səhralar, yanğından zərər çəkmiş ərazilər və s. haqqında məlumat verilirdi. Sonra müharibələri göstərdilər. O görüntülər birinci və ikinci dünya mü­haribələrini əhatə edən əraziləri, dağılıb viran qalmış şəhərləri və s. göstərdilər.

Bütün bu təsvirlərin nümayişi diktorun şərhi ilə davam edirdi. Əlbəttə biz onların dillərini bil­mə­diyimiz üçün bu şərhi anlamırdıq...

Birdən nümayiş dayandırıldı və qapılar açıldı. Səyriyən oxlar bizə yol göstərərək istiqa­mətləndirirdi. Biz geniş bir otağa daxil olduq. Otaq tamamilə boş idi. Bizi kamera vasitəsi ilə izləyir­dilər və bizə elə gəlirdi ki, onlar bizdən dəhşətli yoluxucu mikrobdan qorxan kimi qorxurdular...

Birdən mikrafonlar açıldı və bizə öz dili­miz­də dedilər: "Salam! Biz bilirik ki, siz Yer plane­tin­dən gəlmisiniz və sizi bu planeti öyrənməyə gön­dəriblər, çünki bizim planet Yer kürəsinə bənzəyir. Siz bizi indi öyrənmək istədiyinizə baxmayaraq, biz neçə əsrlərdi sizin planeti öyrənirik. Plane­ti­ni­zin müxtəlif ərazilərində tez-tez gördüyünüz, sizin dildə desək "uçan boşqablar" bizim kosmik gə­mi­lərdi. Siz onların sirlərini bilmirsiniz, çünki bizim texnologiyamız sizinkindən çox əsrlər irəlidir. Siz indi əldə etdikləriniz bilikləri biz neçə-neçə əsr əvvəllər əldə etmişik. Sizi miqratora mindirib bura­ya gətirəndə əbəs yerə sizə öz planetinizi göstər­mir­dik. Biz göstərmək istəyirdik ki, sizin planet çox gözəldir. Əvvəlcə sizin gözəl şəhərlərinizi, inkişafınızı göstərməklə öz sevincimizi bildirmək istəyirdik. Müharibə təsvirləri ilə sizin necə vəhşi və yırtıcı olmağınızı təsəvvürümüzə gətirdik. İn­san­ların min bir əziyyətlə tikdiyini və qurduğunu də­fələrlə belə amansızcasına məhv etmək olar­mı?... Siz necə də zülmkar və düşüncəsizsiniz!..

Sizin düşüncəsizliyinizin bariz nümunəsinin biri də ekologiyanıza yanaşmağınızdır. Siz öz gö­zəl planetinizi düşüncəsiz layihələrinizlə məhv edir­siniz. Sizin planetin səhraları böyüyür. Bu hə­min ərazilərin məhvi deməkdir, canlı orqanizmin ya­rası deməkdir. Siz buna yol verməməlisiniz. Hə­lə nüvə fəaliyyətinizi buraya daxil etmirik. Siz nü­və və digər təhlükəli enerji ilə davranmağı bacar­mır­sınız. Buna görə də tez-tez fəlakətlər baş verir... Siz hələ adi təbii fəlakətlərlə mübarizə aparmağı bacarmırsınız. Adi ekologiyaya ağır zərbə vuran meşə yanğını ilə mübarizə aparmağı bacarmırsınız. Hansı ərazidə meşə yanğını olanda - yalnız o əra­zinin insanları alovla mübarizə aparır. Unutmayın ki, planetinizdə olan fəlakətlərin əziyyətini bir müd­­dətdən sonra hamınız çəkəcəksiniz. Plane­ti­nizdə elə bir beynəlxalq qurum yoxdur ki, bütün dövlətləri birləşdirib, ümumi bir təyyarə ordusu yaratsın və dünyanın hansı bir guşəsində yanğın olarsa, onu təcili söndürsün. Sizdə təcili yardım anlayışı yoxdur?... Siz necə də bədbəxtsiniz...

Siz elə bir inkişaf dövründəsiniz ki, bunların hamısı sizdə olmalıdır. Yəqin sizdə, əsrlərlə əvvəl bizdə olduğu kimi beynəlxalq qurumlar kiminsə maraqlarına xidmət edir, kimlərisə mühakimə edir, kimlərisə müdafiə. Siz onu bilin ki, bu lazımsız fəa­liyyətdir. Onların fəaliyyəti dünyəvi problem­lərin həllinə yönəldilməlidir.

Sizə elə gəlir ki, siz öz planetinizi kifayət qə­dər öyrənmisiniz və bütün dünyada olan enerji­lərə sahibsiniz? Xeyr! Siz hələ əlifba dövrün­də­si­niz. Dünyada mövcud olan işıq sürəti var. Ola bil­sin ki, o sürət sizə bəllidir. Kainatın surəti odur! Si­zin saniyədə 5-10 kilometr sürətilə uçan kosmik gəmiləriniz o sürətin qarşısında "əlifba"dır...

Biz indi işıq sürətinin sirlərinə yiyələnmişik. Siz illərlə uçub getdiyiniz məsafəni biz bir necə saata qət edirik.

Sizin gəmilərə və özünüzə bizim planetdə yer yoxdur. Siz öz planetinizin qədrini nə bilirsiniz ki, bizim planetə nə fayda verəsiniz. Sizin kimi­lərinə heç kainatda da yer yoxdur. Siz yırtıcısınız! Canlı orqanizmdə yoluxucu mikrobsunuz! Allah Yer planetini siz yırtıcıların əlindən qorusun, çünki Yer planetinin faciəsi - kainatın faciəsinə çevrilə bilər!

İndi, qayıdın sizi bura gətirən miqratora. O sizi bizim "Uçan boşqab"a aparacaq. Siz bir neçə saatdan sonra öz planetinizdə olacaqsınız. Burada eşitdiklərinizi planetinizin hər bir sakininə çat­dırmağı unutmayın ki, belə yırtıcılıqla siz planeti­nizi məhvə doğru aparırsınız. Siz əqidənizi dəyiş­mə­lisiniz. Bir xalq o biri xalqın nailiyyətini dağıt­maq yox, birləşdirib irəli getmək lazımdır. Onda siz də bizim kimi yüksək texnologiyalara sahib ola­caqsınız və yəni-yəni inkişaf mərhələlərinə ça­tacaqsınız.

Mikrafon söndü, ox işarələri yenidən səy­riyib bizə yol göstərdi. Biz miqratora əyləşdik. Qısa bir zamanda miqratorun qapısı açıldı və biz "uçan boş­qab"a daxil olduq. "Uçan boşqab"da bizdən baş­qa heç kim yox idi. Biz kreslolarda əyləşib ət­raf­dakı aparatlara nəzər yetirirdik və heç nə an­lamırdıq...

Yenə televizor açıldı və orada biz gəl­diyi­miz planetin nailiyyətləri haqqında veriliş nümayiş etdirildi. Biz onların nailiyyətlərini gördükcə, hey­ran qalırdıq və başa düşürdük ki, onlara çatmaq üçün bizə əsrlər lazımdır...

"Uçan boşqab" Yerə tərəf uçurdu. Biz çox sevinirdik ki, vətənə qayıdırıq. Bizim xoşbəxt­li­yi­miz buradadır. Ayrı yerdə biz xoşbəxt ola bil­mə­rik...Yad planetdə bizə tutulan iradları xatırlayırıq, düşünürük ki, nə qədər onlar haqlıdırlar. Nə üçün biz elə yırtıcıyıq ?..

31 mart - Soyqırım gününə
EHSAN
Səriyyə xala səksəni haqlamış bir qadın idi. Onun bütün həyatı doğma kəndlərində keçmişdi. Məktəbi bitirdikdən sonra ailə qurub beş övlad böyüdüb, boya-başa çatdırıb. Onların ikisi zabitdir, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrində xidmət edir. biri polisdə, ikisi isə Bakıda işləyirdi. Övladları ana­la­rını yanına aparmaq istəsə də buna nail ola bil­mirdilər. Səriyyə xala deyirdi: "Mənim bütün qo­hum-əqrəbam burada uyuyur. Mən də onlarla bir­likdə olmaq istəyirəm. Sizin hərəniz Azərbaycanın bir tərəfindəsiniz. Birinizin yanında olsam, o biri­nizi az görərəm. Mən burada olanda hamınız ba­şıma yığılırsınız və məzuniyyətinizi burada keçi­rirsiniz".

Səriyyə xala yaşlı olmasına baxmayaraq, çox qıvraq idi. Heç kimin köməyinə ehtiyacı yox idi. Səriyyə xalanın kənddə böyük hörməti var idi. Bu hörməti o qoçaqlığı, mərdliyi, səxavətliyi, şüca­yətliyi və digər yaxşı keyfiyyətlərilə qazanmışdı. O bayramları çox sevirdi. Çünki bayramlarda övlad­la­rı və nəvələri onun başına yığışırdı və birlikdə bay­ram edirdilər. Elə günlərdə Səriyyə xalanın öv­ladlarının yanına gələn kənd camaatından da qo­na­ğı çox olurdu. Bunlarla bərabər qonum-qon­şudan bişir-düşür üçün məsləhət alanlar da kifayət qədər olurdu. O yorulsa da, sevincindən gözləri parıl­da­yırdı, üzündən təbəssüm əskik olmurdu.

Səriyyə xala bayramlarla bərabər xalqımızın kədərli günlərini də qeyd edirdi. Aşura günündə İmam­­zadəyə gedirdi, yuxa salıb, halva çalırdı. Hal­vanı yuxanın arasına qoyub qonşulara paylayırdı. Bu işdə ona qonşular yaxından kömək edirdilər. Qan­lı yanvar, Xocalı faciəsi və azərbaycanlıların soy­qırım günü o kəndliləri üçün çay süfrəsi açıb, ehsan verirdi. Dağların qoynunda yerləşən kənddə kifayət qədər villa sahibləri olsa da, belə "tədbir­ləri" yalnız o keçirirdi...

Bu gün də Səriyyə xala azərbaycanlıların soy­qırımı günü münasibəti ilə çay süfrəsi təşkil et­mişdi. Yas yerində çay süfrəsi üçün lazım olan ər­zaqları da tədarük etmişdi. Baharın günəşli və hə­ra­rətli günü olduğu üçün ağacların altında süfrə açmış, samavara köz salmışdı.

Kəndin axundu başda əyləşib dua oxuyurdu, salavat çevirir, şəhidlərimizə Allahdan rəhmət di­ləyirdi. Oraya toplaşanlar axundu dinləyir və onun dediklərinə uyğun hərəkət edirdilər...

Evin qabağında "mersedes" dayandı, orta yaş­lı kişi maşından düşüb toplaşanların yanına gə­lib əyləşdi. Səriyyə xala onun qabağına çay qoydu və kənara çəkilib öz işləri ilə məşğul olmağa baş­ladı.

Gələn adam Səriyyə xalanın kəndlisi idi. Bu insan onun xoşuna gəlmirdi, çünki cəmiyyət üçün faydasız idi. O, xeyir-şər məclislərindən başqa kən­din heç bir işinə yaramırdı: özü üçün yaşayırdı. Yaxşı yaşamağına baxmayaraq, o daima narazı idi. Fürsət düşən kimi mövcud qurumdan narazılıq et­məyə başlayırdı. Bu gün də əlinə fürsət düşdüyünü görərək. Səriyyə xalanın qapısına toplaşan camaata yaxınlaşdı və toplaşmağın səbəbini bilmədən, əylə­şib çay içməyə başladı... Çayını içib qurtarandan sonra, öz-özünə kəndin yollarından, işığından, qa­zın olmamasından, baxımsızlıqdan və s. giley-gü­zar etməyə başladı. Bu işdə o kənd və rayon rəh­bərliyini günahlandırdı. Respublika "səviyyəsinə" qalxmaq istəyəndə, kəndin ağsaqqalı Müslüm kişi onu dayandırdı və dedi:

- Ay bala, sən heç bilmirsən camaat buraya nə üçün toplaşıb? Sənin xəbərin varmı ki, bu gün nə günüdür? Sən heç radioya qulaq asıb, tele­vizora baxırsanmı?

İştirakçılardan biri dedi:

Onun "krosnu" antennası var. Onlar heç vaxt yerli televiziya kanallarına baxmırlar. Onun evin­dən daima xarici mahnılar səslənir; O və ailəsi, Azər­­baycanda yaşamalarına baxmayaraq. xarici qonaqlar kimi geyinir və özlərini də xaricilər kimi apa­rırlar. Xaricilərə bənzər geyinməklə, davran­maq­­la, yeməklə və s. fəxr edirlər"...

Müslüm kişi əlini qaldırdı, danışan şəxs o dəqiqə kiridi. O üzünü "mersedes" sahibinə çevirib dedi:

Ay bala, sən özünü mənə tanıtma. Mən sə­nin yeddi qat nəslini tanıyıram. Sizin nəslinizdə sə­nin kimi, insan olmayıb. Babanın atası Nuru Pa­şa­nın rəhbərliyi altında Bakını ermənilərdən təmiz­ləyib və repressiya qurbanı olub. Baban müharibə dövründə rusların müharibəsinə getməyərək qaçaq­lıq edib və on beş il Sibirdə dustaq olub. Atan mə­nim yaşıdım olub. Həmişə namusla, qeyrətlə ya­şayıb, xalqını, millətini çox sevib, onun adət-ən­ənə­lərinə sadiq olub. Sən belə kimə bənzəmisən?.. O qanlı-qadalı günlərdə camaat ermənilərə qarşı çıxanda sən gözə görünmürdün, səsin-sorağın gəl­mir­di, qaçıb Rusiyada gizlənmişdin... Onda Vətəni Səriyyə xala və onun tərbiyə verdiyi övladları kimiləri qoruyurdu. Vətənpərvərlik ruhu onun ca­nın­dan heç vaxt əskik olmayıb. Sənin kimi varlı-hallı insanlardan fərqli olaraq o təqaüdü ilə soy­qırım qurbanlarının və şəhidlərimizin ruhunu yad etmək üçün bizi buraya toplayıb ki, biz soyqırım qurbanlarımızı və bütün şəhidlərimizi heç vaxt unutmayaq. Azərbaycan Səriyyə xala kimilərinin hesabına dünya xəritəsindən silinməyib və silinmə­yəcək. Çünki onlar rəhbərimizin ətrafında sıx bir­ləşərək düşmənlərimizin və sizin kimilərin dövlət­çili­yimizə zərbə vurmalarına imkan verməzlər.

Sənin kimiləri xalqımızın, dövlətimizin ya­şaması üçün nə edibdir? Hansı düşmənimizə dil ucu da olsa cavab vermisiniz? İndi dilli-dilavər ol­musan. Sənin nəyin çatmır? Camaat gecələr qa­ran­lıqda oturanda, sən "generatorla" işıqlı dünyada otu­rursan, kəndə boru ilə gətirilən sudan sən müx­təlif yollarla qapına su çəkdirmisən. Halbuki heç kimin qapısına su çəkilməyib, hamı küçədən vedrə ilə həyətinə su gətirir. Mersedes sürsən də heç vaxt camaatla birgə yolun kələ-kötür hissəsini düzəlt­mə­misən, su arxının işlənməsində iştirak etməsən də, həyətini birinci suvarmaq istəyirsən. Heç bir yerdə işləmirsən, sənin gəlirinin mənbəyi məlum deyil. Nə fəaliyyətin, nə də məşğuliyyətin məlum deyil. Bu var-dövləti sən necə və haradan qazan­mı­san? Dinini, məzhəbini və mənsubiyyətini yanıl­mı­san! İşin-gücün ona-buna qara yaxmaqdır. Heç ge­cə-gündüz bir tikə çörəyə işləyən kəndli sənin kimi dövlətdən, hakimiyyətdən, millətdən, müxali­fət­dən, iqtidardan və s. narazılıq etmir. Sənin nəyin çat­mır? Sənə qarşı hansı məhdudiyyətlər var? Sə­nin hansı hüququnu pozublar?..

Müslüm kişi ürəyini tutub susdu. Hamı bi­lirdi ki, onun ürəyi xəstədir. Vəziyyəti gərginləş­dir­­məmək üçün hamı susurdu. "Mersedes" sahibi ikin­ci çayını da içib sağollaşmadan getdi...

Araya sükut çökdü. Bir qədər sonra kəndin axundu dedi:

- Görəsən bizim aramızda belələri haradan peyda olurlar? Nə üçün onlar xalqımızın keçmişinə və indiki taleyinə belə biganədirlər? Görəsən be­lələri, yalnız özlərini düşünənlər aramızda çoxdur­mu? Belələri üz-üzə duran düşməndən qat-qat təhlükəlidir. Onlar qurd kimi ağacı içindən yeyirlər və bir də görürsən ağac qurudu...

Müslüm kişi özünü toplayaraq dedi:

- Dəfələrlə eşitmişəm o, müxtəlif məclislər­də deyib ki, Rusiyada erməni tanışları ona deyiblər ki, biz Qarabağı sizin rəhbərlərdən pul ilə almışıq. Mən özüm ona dəfələrlə demişəm ki, bu kəlməni di­linə gətirmə. Bu erməni təxribatıdır. Onlar bunu söy­lə­məklə sənin kimilərini rəhbərimizdən uzaq­laş­dırıb, özlərinə yaxın etmək istəyir. Sənin kimi dü­şüncəsiz vətəndaşlarımız bu sözü eşidəndə ina­na­caq və rəhbərimizə qarşı inamsızlıq yaranacaq. Elə ermənilərə və başqa düşmənlərimizə də bu la­zım­dır. Onun özü düşmən fikirlərinin qurbanı olub­­dur.

Müslüm kişi üzünü Səriyyə xalaya çevirib dedi:

- Səriyyə bacı, sən Allah məni bağışla. Mən is­təməzdim ki, belə söhbətlər olsun, amma məc­bu­ram belələrini yerində oturdam. Əbəs yerə de­mirlər ki, bizimlə olmayan bizə düşməndir. Gec-tez be­lə­lərinin xainliyi üzə çıxacaq. Onlarla ciddi mübarizə aparmaq lazımdır, lap dövlət səviyyə­sində...

Allah bütün şəhidlərimizə rəhmət eləsin! Allah sənin də valideynlərinə rəhmət eləsin! Nə yax­şı ki, sən varsan! Ara-bir toplaşıb xalqımızın keç­­mişini xatırlayırıq, mövcud vəziyyətimizi mü­zakirə edir və gələcəyimizi düşünürük. Azərbayca­nımızı yaşadan sənin kimi insanlardı. Sənin kimilər yaşadıqca - xalqımız da, millətimiz də, dövlətimiz də yaşayacaq!

Səriyyə xalanın gözləri işıq saçırdı. O çox sevinirdi ki, bu gününü də xalqına, millətinə, kən­dinə həsr etdi. Onun zəhməti nəticəsiz qalmadı! In­sanlar daha bir "düşmənini" tanıdı...

AŞURA
Etibar müəllim bir il idi ki, kəndə müəllim göndərilmişdi. O məktəbdə tarix fənnini tədris edir­di. Cavan olmasına baxmayaraq, yüksək sava­da malik idi, ona görə tezliklə camaat arasında böyük hörmət və məhəbbət sahibi oldu. Etibar mü­əllimi hər yerdə çox yaxşı qarşılayırdılar və ən mötəbər yerdə əyləşdirirdilər. Bu Hacı Cumanın diqqətindən yayınmırdı. Həmişə hörmətlə, izzətlə qarşılanan Hacı Cuma Etibar müəllimi özünə rəqib gorürdü və ona göstərilən nəzakəti görəndə qıs­qanırdı...

Hacı Cuma altmışı keçirmiş bir insan idi. O həmin kənddə anadan olmuş, boya-başa çatmış, sovetlər dövründə uzun illər vəzifələrdə işləmiş, o dövr bitdikdən sonra Həccə getmiş, indi də kənddə mollalıq edən adam idi...

Hacı Cuma, qısqanclıqla bərabər, çalışırdı ki, Etibar müəllimi, bir gənc kimi, öz təsiri altına alsın və ondan üstün olduğunu sübut etsin. Etibar müəllim isə bütün ağsaqqallara bəslədiyi hörməti Hacı Cumaya da bəsləyirdi, onun hörmətini saxla­yırdı. Hacı Cuma Etibar müəllimi aşura məra­si­mi­nə dəvət etsə də, o getməmiş və Hacı Cumanı bu­nunla çox qısqandırmışdı. Hacı Cuma onu rüsvay etmək üçün bəhanə axtarırdı...

Etibar müəllim subay olduğu üçün tez-tez kənd çayçısına gəlirdi, ağsaqqalların söhbətinə qu­laq asırdı, onların suallarını cavablandırırdı, məs­ləhətlərinə əməl edirdi və s.

Hacı Cuma çayçıya girəndə Etibar müəl­li­min kənd ağsaqqalları ilə əyləşib çay içdiyini gör­dü. O, masaya yaxınlaşdı, boş oturacağın birində ağır-ağır əyləşdi və kinayə ilə Etibar müəllimə müraciət etdi:

- Ay müəllim, sən niyə mənim çağırışıma gəlmədin, niyə cavanlarımızdan seçilirsən? Bütün cavanlarımız toplaşıb mərsiyələr oxuyurlar, aşura­ya hazırlaşırlar. Bəyəm sən bizim cavanlarımızdan deyilsən? Elin dərdinə şərik olmaq istəmirsən? Niyə mənim sözümə əhəmiyyət vermirsən?

Etibar müəllim Hacı Cumanın kinayəli söz­lərindən təəccüblənmədi. Çünki onun müna­sibətini duymuşdu. O, səbrini basaraq nəzakətlə dedi:

- Hacı Cuma siz özünüz də bilirsiniz ki, mən həmişə, bütün ağsaqqallar kimi, sizin də hörmə­ti­ni­zi saxlayıram və hər tapşırığınızı yerinə yetirməyə hazıram. Elimızin dərdi həmişə mənim dərdim olub və olacaqdır. Mən xalqımızın uğrunda ölümə də getməyə hazıram. Lakin Aşura bizim elimizin dərdi deyil. Hörmətli Prezidentimiz xalqımızın, millətimizin hər dərdinə, probleminə şərik olur. Sovetlər dovründə qadağan olunmuş bütün bay­ram­lar və mərasimlər Prezidentimizin göstərişi ilə qeyd olunur və istirahət günü elan edilib. Əgər aşura xalqımızın dərdi olsaydı, digər faciəli günlər kimi, bu gün də qeyd olunardı...

Hacı Cuma dözməyib Etibar müəllimin sö­zünü kəsib dedi:

- Səncə min ildən çox qeyd olunan Aşura elimizin dərdi deyil ki? Onda camaat onu niyə qeyd edir, yas saxlayır, ehsan verir?

Etibar müəllim səbrlə cavab verdi:

- Bu hadisənin bizim xalqa heç bir aidiyyatı yoxdur. Bu hadisə Ərəbistanda 1350 il bundan əvvəl baş verib. Heç bu hadisə baş verən xalq hadisəni belə faciəli şəkildə qeyd etmir, çünki hadisənin təfərrüatları onlara bəllidir. Bu hadisələri xalqa düzgün çatdırmaq əvəzinə, siz ona dini don geyindirib - yaşadırsınız...

Hacı Cuma özünü saxlaya bilməyərək, qış­qı­ra-qışqıra ağsaqqallara dedi:

- Siz bu kafirin yanında niyə oturmusunuz? Siz özünüz bilərsiniz, amma mən oturan deyiləm, - dedi və əşyalarını götürüb Etibar müəllimə qəzəbli baxışlarla baxaraq çayçıdan çıxdı...

Çayçıda əyləşənlər Etibar müəllimin ətrafına toplaşaraq bu hadisələrdən onları məlumatlan­dırmağı xahiş etdilər.

Etibar müəllim hələ hadisənin şokundan ayıl­mamışdı. O istəməzdi ki, belə olsun, amma hə­qiqəti xalqdan danmaq istəmirdi. Min illər həqiqəti açıqlamadan xalqı ağladanlar, ona nə verib ki, indi də min il xalqı ağlatsa nə əldə edəcək?..

Etibar müəllim özünü toplayıb mülayim bir səslə dedi:

- Ay camaat, mən də sizin kimi Allahıma, Peyğəmbərimizə inanıram. Amma məndə olan bu inam sizdə olduğu kimi kortəbii deyil. Mənim inamım şüurludur. Heç kəs bu inamı mənim qəl­bimdən çıxara bilməz. Xalqımızın kortəbii inamla inanması nəticəsində bəzilərimizi digər dinlər tez yolundan azdırıb, şirin vədlər verib öz tərəflərinə çəkir, onlardan istifadə edərək özümüzə qarşı təx­ribatlara cəlb edirlər. Bunu dərk etmək üçün Su­riyada döyüşən həmyerlilərimizi xatır­layaq. Onlar kortəbii inamların qurbanlarıdırlar Biz dinimizi mükəmməl bilsək başqalarının "toruna" düşmərik. Lazım olanda din uğrunda mübarizəyə şüurla qa­tılarıq...

Mən, özümə borc bilib, sizi məlumatlan­dır­maq istəyirəm. Məhəmməd Peyğəmbərimizlə bə­rabər bütün İmamlarımız tarixi şəxslərdir. Onlar öz dövrlərində yaşamış insanlardır.

Məhəmməd Peyğəmbərimizdir. İmamları­mı­­zı isə biz tarixçilər xəlifə adlandırırıq. Xilafətin fəaliyyəti hicri tarixinin onuncu ilində, miladi tarixinin 632-ci ilində Peyğəmbərimizin vəfatından sonra başlayır. İlk xəlifəni (imamı) Peyğəm­bəri­mi­zin özü təyin edib. O bu işi silahdaşlarından biri olan Abubəkrə tapşırıb. Xəlifənin vəzifəsi İslam dinini təbliğ etməkdən ibarət olub. Abubəkr iki il (632-634 illərdə) xəlifə olub. Onu Peyğəmbə­ri­mi­zin digər silahdaşı Ömər əvəz edib. Ömərin xəli­fə­liyi on il çəkdi. 644-cü ildə xəlifəliyə Əlinin na­mizədliyi irəli sürülsə də, 3-cü xəlifə Osman oldu. O da, Əli kimi, Peyğəmbərimizin kürəkəni və Əməvi nəslindən idi. O çox yaşlı idi. Ömərin işini davam etdirməyə heç qabiliyyəti də yox idi. Os­man 644-656-cı illərdə xəlifə olmuşdu. Osmanın zəifliyindən istifadə edərək, daxildə intriqalar ya­randı. Osmanın xəlifəliyi zamanı birinci daxili mü­haribə əmələ gəldi. Peyğəmbərimizin ən hörmətli mübarizə yoldaşları Osmana və Əməvilər nəslinə qarşı xütbələr oxumağa başladılar və dedilər ki, ancaq Əli və onun oğlanları Peyğəmbərimizin va­risi olmaq hüququna malikdirlər. Onların təklifi ilə 656-cı ildə Əli xəlifə seçildi, lakin bu seçkilər yek­dilliklə olmadı. Məkkə və Mədinə şəhər­lərinin əha­lisi, İraq, Suriya, Peyğəm­bərimizin həyat yol­daşı Xədicənin qardaşı oğlanları Zubeyr və Təlhə bu seç­kinin əleyhinə oldular. Əli xəlifə keçəndən son­ra, müsəlmanlar arasında ilk vuruşma oldu. Nəti­cədə Zubeyr və Təlhə öldürüldülər. Bu vuruşma "Dəvə vuruşması" adı ilə tarixə düşdü.

Hələ xəlifə Ömər tərəfindən Suriyanın idarə edilməsi tapşırılmış Əməvilər tayfasının nüfuzlu nümayəndəsi Əbusufyanın oğlu Müaviyə də bu seçkinin əleyhinə çıxmışdı.

Qureyşilər nəslinin böyük və kiçik budaqları arasında təhlükəli nəticələr doğurmuş münaqişə yaxınlaşırdı...

Qeyd edim ki, Qureyşilər nəslinin nümayən­dəsi Qusay Məkkə şəhərinin əsasını qoyan şəxslər­dəndir. Qusay öz qəbiləsinin dağınıq hissələrini birləşdirib Məkkə şəhərində möhkəm kök saldı və şəhərin idarə olunmasında böyük nüfuza malik idi. Qusayın böyük oglu Əbduddar, kiçik oglu Əbd Mənəf idi. Əbd Mənəfin dörd oğlu vardı.

Bunların ən böyüyü Əbd Şəmsdir ki, onun Uməyyə adında bir oglu Əməvi xəlifələrinin ulu babası olub. İkinci oğlu Haşim isə Məhəmməd Peyğəmbərin ulu babası olub.

Onu da qeyd edim ki, Haşimin nəvə-nəti­cə­ləri yoxsul olublar, buna görə də Məkkədə Uməy­yənin nəvə-nəticələri ağalıq edirdilər. Bu iki tayfa eyni nəslin nümayəndəsi olmasına baxmayaraq, bir-biri ilə hakimiyyət uğrunda düşmənə çevrilir­dilər...

Xəlifə Əlidən ayrılanlar öz aralarından bir xəlifə seçdilər. Tarix onlara "xaricilər" adını verdi. Əliyə sədaqətli qalanları isə "şiə" adlandırdılar...

Xəlifə Əlinin vəziyyəti faciəli bir şəkil aldı. O, iki il "xaricilərə" qarşı vuruşdu və onların qoşunlarını qırdı.

Lakin Əməvilərin başında duran Müa­vi­yənin tərəfdarları gündən-günə çoxalırdı. Xəlifə Əli iki illik döyüşlərin birində "xaricilər" tərə­findən öldürüldü.

Əli öləndən sonra onun İraqdakı tərəfdarları Əlinin oğlu Həsəni xəlifə elan etdilər. Həsən xəlifə olduqdan sonra Mədinəyə çəkilib getdi və orada gənc yaşında ikən xəstəlikdən vəfat etdi. Bundan sonra Suriyanı idarə edən Müaviyə özünü xəlifə elan etdi. Onun ilk islahatı paytaxtı Mədinədən Dəməşqə köçürmək oldu. Müaviyə 19 il haki­miyyəti əlində saxlayıb ərəb dünyasının mənəvi birliyini bərpa etdi...

Müaviyə hələ öz sağlığında oğlu Yəzidi özü­nə vərəsə təyin etdi. Xəlifənin seçki ilə təyin edilməsi üsulu artıq aradan qalxmışdı.

Yəzid qan tökülməsinə yol vermədən xəlifə taxtına otura bilməzdi. Həsənin kiçik qardaşı Hü­seyn hələ Müaviyə zamanında Mədinədə sürgündə yaşayırdı və öz ailəsinin tərəfdarları onu yanlarına çağırdıqları halda onların səsinə heç hay vermədi. Bir müddətdən sonra fikrini dəyişib, gəlib Kufada onlarla birləşmək üçün Mədinədən çıxıb getdi və yolda əməvi atlılarının təqibinə düçar oldu. Kər­bəla yaxınlığında mühasirə edildi. Yanındakı kiçik bir dəstə ilə birlikdə Hüseyn on gün ərzində belə ümid edirdi ki, bir təsadüf onu bu çətin vəziy­yət­dən xilas edə biləcək. Yezidin qoşunu vuruşmurdu. Onun məqsədi Fərat çayının yolunu kəsmək və Hüseyni susuz qoyub, vuruşmasız təslim olmağa məcbur etmək idi. Lakin Hüseyn 10 gündən sonra da təslim olmağa razılıq vermədi. Vuruşma baş­lan­dı. Yezidin dörd min nəfərlik qoşunu Hüseynin ki­çik dəstəsinin öhdəsindən asanlıqla gəldi. Hüseyn sayca çox olan düşmənin zərbələri altında həlak oldu.

Özlüyündə xüsusi əhəmiyyəti olmayan bu hadisə saysız-hesabsız siyasi və dini nəticələr do­ğurdu: "şiələr" Hüseynə dini şəhid adı verdilər...

Hüseyn həlak olandan sonra Yezid xəlifə olmaq iddiasında olan daha təhlükəli rəqib Abdulla ilə mübarizə etməli oldu. Abdulla Peyğəmbərin bibisi oğlu Zubeyrin oğlu idi. Vaxtı ilə Zübeyr də xəlifəliyi ələ keçirmək üçün Əli ilə inadlı mübarizə etmiş və həlak olmuşdur.

Abdullanın tərəfdarı mədinəlilərə qalib gə­lən­dən sonra, Məkkə üzərinə yeridi. Şəhər mü­ha­sirə edildi və Kəbəyə od vuruldu... Məkkəlilər iki aydan artıq mühasirədə qalandan sonra Yezidin ölüm xəbəri alındı. Cənubu Ərəbistan, İraq və Su­riyanın bir hissəsi Abdullanın xəlifəliyini dərhal tanıdı.

Müsəlman aləminin yerdə qalan ölkələri Ye­zidin iki varisinin o qədər də ləyaqətli adam olma­dıqlarına baxmayaraq, əməvilərə sədaqətli qaldılar. Yezidin üçüncü xələfi Əbdülmalik əməvilərin ha­kimiyyətini bərpa etdi. İraq yenidən istila edildi. Ab­dulla 692-ci ildə xəlifənin qoşunu Məkkəni alanda əlində silah həlak oldu.

Əbdülmalik 705-ci ilə qədər hökmdarlıq et­mişdir. VIII əsrin birinci yarısı ərzində xəlifələr bir-birini tez-tez əvəz edirlər. Sərkərdələrin xeyli ərazi istila etməsinə baxmayaraq, daxili nara­zı­lıqlar, zövq həvəskarlığı və s. əməvilər sülaləsinin süqutuna səbəb oldu. Onları Abbasilər sülaləsi əvəz etdi. Bu sülalə 500 il hakimiyyətdə idi.

İslam dini, digər dünyəvi dinlər kimi, ki­fa­yət qədər şaxələnib. İslam dininin qolları müxtəlif xalqlarda, dövlətlərdə geniş yayılıb. Məsələn, sizə məlum olan "şiəlik" və "xaricilik"lə bərabər müsəl­man aləmində "sünnilik" geniş yayılıb. "Sünnilə­rin" və "şiələrin" arasında zid­diyyətlər qeyd olunsa da, onlar çox azdır: islamın elə radikal mövqedə olan, qolları var ki, sünni və şiələrin hər iksini də məhv etmək niyyətindədir. Məsələn, "Vəhhabilər" bütün müqəddəslərdən imtina edir, ziyarətgahları, məscidləri od vurub dağıdırlar. Onlar üçün müqəd­dəs heç nə yoxdı. "Mürcilər" ibadəti haqq-ədalət­dən, səxavətdən, ziyarətdən, əməlisalehlik­dən və s. üstün tuturlar. "Meidilər" - yoxa çıxmış imamın qa­­yıdacağına inanırlar. "Qərmətilər", "İsmaililər", "Mötəzililər;" "Əşərilər" "Sufilər", "İmamilər", "Zey­­dilər", "Babililər", "Bəhaililər" və s.

Artıq sizə hər şey məlumdur. Gördüyünüz kimi bütün hadisələr hakimiyyət davasından iba­rətdir. Belə hadisələr bizim dövlətdə 90-cı illərdə cərəyan edib. Bunun nə olduğunu biz yaxşı bilirik. Onu da qeyd edim ki, imam Hüseynlə bərabər neçə-neçə xəlifələr qətlə yetirilib. Onların özləri də düşmənlə amansız olublar. Xalq onları unudub, imam Hüseyn bu cərəyandan uzaq olsa da, siyasi burulğana düşüb və məhv olub. Onun vəzifədən uzaq durmasını, yüksək insanı keyfiyyətlərini, incə qəlbini və s. nəzərə alsaq, belə hadisə olmamalıydı. Lakin onun böyük nüfuz sahibi olması, düşmənin amansızlığı, məqsədə çatmaq üçün hər cür çirkin əməl törətməsi və s. bu hadisənin baş verməsinə sə­bəb oldu...

Hadisələrdən tam məlumatınız olandan son­ra seçim sizindir. Mən də dövlətimizin siyasətinə uyğun olaraq, sizin özünüzün qərar verməyinizi istəyirəm.

İmam Hüseyn şəhid olub, şəhidlər mü­qəd­dəs­dirlər. Dinimizdə ən yüksək qiymət verərək on­­ların sorğu-sual olmadan "cənnət əhlinə" qo­vu­şa­cağını söyləyir. Belə olduğu halda biz Vətəni­miz, dövlətimiz uğrunda şəhid olanlara daha çox qiymət verib, onları daima anmalıyıq, dualar oxu­malıyıq, ehsanlar verməliyik. Adlarını əbədiləş­dir­məliyik və s. Allah bütün şəhidlərə rəhmət eləsin.

İslam dininin kifayət qədər əlamətdar günlə­ri, ayları var ki, onları qeyd etmək vacibdir. Müsəl­man olan kəs o günləri, ayları qeyd edir, (ibadət) etməlidir. Pərəstişlik aşağıdakı beş əsas vəzifə üzə­rində qurulmuşdur: dinə iman gətirmək (dinin düs­turu olan kəlmeyi-şəhadəti qəbul etmək və söylə­mək), namaz qılmaq, oruc tutmaq, zəkat (sədəqə) vermək və Həccə getmək.

Bir gün imam Hüseyn üçün göz yaşı tökmək müsəlman olmaq deyil. Hər bir müsəlman dinin tələblərini yerinə yetirməklə bərabər onun qada­ğalarına da əməl etməlidir: haram yeməməlidir, yalan danışmamalıdır, oğurluq etməməlidir, böhtan atmamalıdır, özgə malına göz dikməməlidir, tə­kəb­bürlü olmamalıdır və s. Yaxşılıq etməlidir və yax­şılığı elə etməlidir ki, yaxşılıq etdiyi adam utan­masın, xəcalət çəkməsin. Bununla bərabər mü­səlman olan kəs insaflı və vicdanlı olmalıdır. Əbəs yerə demirlər ki, "insaf da dinin yarısıdır" və s.

Allahımız hər an qəlbimizdə yaşamalıdır. Hər bir hərəkət edərkən düşünməliyik: «Görəsən bu hərəkətimiz Allaha xoş gedərmi»? Onda Alla­hımız, rəvayətdə olduğu kimi, pənahını üstümüz­dən əksik etməz...

Peyğəmbərimiz digər insanlarla böyük çayın qırağında əyləşib söhbət edirmiş. Çayın əks tə­rə­findən iki nəfər suya girib onlar tərəfə keçmək istəyirdi. Onlardan biri çaya girənə qədər Allaha yalvardı, digəri isə dinməz-söyləməz suya girdi. Elə oldu ki, çayın gur yerində Allaha yalvaran bat­dı, dinməz-söyləməz insan isə çayı uğurla keçdi...

Peyğəmbərimizin ətrafına toplaşanlardan biri soruşdu:

- Ya Peyğəmbər! Allah niyə ona yalvaranı batırdı, yalvarmayanı sağ-salamat eylədi?

Peyğəmbərimiz cavab verdi:

- Ey bəndə, çaya yalvara-yalvara düşənin Allah indi, dar məqamda yadına düşdü. Ona görə o batdı. Susaraq çayı keçənin Allah daima qəlbin­də­dir. O heç vaxt Allahını unutmayıb. Siz də Alla­hı­nızı unutmayınl! Etibar müəllimin ətrafına topla­şan­lardan biri dedi:

- Çox ibrətamiz rəvayətdir. Görəsən biz o, çayda batarıq, yoxsa çıxarıq?

Ətrafdakılar gülüşdülər. Onlardan biri yarı ciddi-yarı zarafatla dedi:

- Bizim qəssablarımızın əksəriyyəti batardı, çünki Azərbaycanda elə bir qəssab görməmişəm ki, qoyunun ətini - qoyun adı ilə, keçinin ətini - keçi adı ilə, malın ətini - mal əti adı ilə, camışın ətini - camış əti adı ilə satsın. Mən Orta Asiya döv­lətlərinin hamısında olmuşam. Orda hər heyvanın ətini öz adı və qiyməti ilə satırlar. Onlar əsil halal müsəlmandırlar. Hamı gülüşdü. Etibar müəllim davam etdi:

- Son vaxtlar televiziyada "halal kolbasa" anlayışı gündəmdədir və tez-tez "haram" kolbasa hazırlayan sexlər və külli miqdarda mənşəyi mə­lum olmayan ətlər aşkar olunur. Belə acınacaqlı halların yaranmasının günahını özümüzdə axtar­malıyıq.

Əvvəlcə kolbasa haqqında söhbət açmaq istəyirəm. Bəzi insanlar bu yemək növünün digər millətlərə mənsub olduğunu söyləyib, onun istifa­də­sindən imtina edirlər. Kolbasa sözü iki türk sö­zündən ibarətdir: "qol" və "bas". Deməli bu türk xal­qının yeməyidir. Türk tayfaları köçəri həyat sür­düklərinə görə uzun müddətli ərzaq növü kimi kolbasadan istifadə edirlərmiş. Müasir həyatımızda kolbasadan istifadə edənlər də kifayət qədərdir.

Bu yaxınlarda televiziya ilə bir kəndlinin on üç camışını ildırım vurduğunu xəbər verdilər. Bu o deməkdir ki, həmin kəndli var-yoxundan çıxıb, müflis olub. O nə yolnan olursa olsun 2-3 ton əti satmağa çalışacaq ki, heç olmasa 1-2 camışın pu­lunu əldə edib, yenidən camış alsın. Öz məqsədinə çatmaq üçün o ət dəllallarına müraciət edəcək və çox ucuz qiymətə əti satacaq, əlbəttə ki, yenə də həmin ət kolbasa sexlərinə yönələcək və "halal" adı ilə satılacaq...

Əslində bu ət kəsilmədiyi üçün, insan isti­fadəsinə yararsız olsa da istifadəyə “yaradırlar”. Bu əti zooparka, xidməti itlər saxlayan müəssi­sələrə satmaq olar. Eyni zamanda bu ətlə ev hey­vanları üçün qida hazırlayıb satışa çıxartmaq da olar. Onsuz da ev heyvanları və quşları saxla­yan­ların hamısı heyvanlarını və quşlarını xarici öl­kələrdən gətirilmiş ət mənşəli qidalarla qidalan­dırırlar. Belə qidanı hazırlayıb ixrac etmək də müm­kündür.

Bizim biznesmenlər ət məhsullarından ha­zır­lanan yemlər istehsal edən müəssisə yaratsalar, belə ətlərdən istifadə edərək yüksək gəlir əldə edərlər, millətimiz də "halal" və "haram" kolbasa anlayışından azad olar...

Bu məsələnin dövlət səviyyəsində baxılması və həll olunması vacibdir...

Etibar müəllim susdu. Ətrafdakılar da susur­dular, çünki belə hal kənddə tez-tez baş verirdi...

Etibar müəllimlə bir masada əyləşən ağ­saqqallardan biri dedi:

- Halal olsun sənə müəllim. Sən doğrudan dəyərli müəllim olmaqla bərabər, dəyərli insansan. Kəndlilərin ağrılı yerini görürsən və həlli yollarını göstərirsən. Heyif ki, gəncsən və heç bir vəzifən də yoxdur. Təəssüf ki, bizlər pullu və vəzifəli in­san­ları yaxşı dinləyir və məsləhətlərinə əməl edirik, onların fikirləri, sözləri dəyərsiz olsa da...