C. M. Keyns və onun davamçılarının adı ilə bağlı olub, iqtisadi nəzəriyyədə "inqilabi dəyişikliklər" P. Samuel­

3.6.Makroiqtisadi tarazlıq və onun dəyişkənliyi


İqtisadi nəzəriyyədə makroiqtisadi tarazlıq o demək­dir ki, qiymətlərin səviyyəsi ilə ölkədə məhsul-xidmətlərin həcmi, yəni ümumi daxili məhsulun həcmi üst-üstə düşür. Başqa sözlə, ölkənin təsərrüfat həyatında məcmu tələblə məcmu təklifin əyriləri müəyyən bir nöqtədə kəsişərək, bu iki kəmiyyətin nisbi tarazlığı barəsində müəyyən təsəv­vür yaradır. Qrafik şəkildə makroiqtisadi səviyyədə ölkə iqtisadiyyatındakı məcmu tələblə məcmu təklif arasındakı yaranmış tarazlıq vəziyyətini belə təsvir etmək olar:


Məcmu tələblə məcmu təklif arasindakı tarazlıq

Qrafikdə verilmiş N nöqtəsi, məcmu tələblə məcmu təklifin üst-üstə düşüb, yəni tarazlıq səviyyəsinin yaran­dığı bir vəziyyət kimi səciyyələndirilə bilər.

Bazar münasibətləri iqtisadi sistemi şəraitində, mak­roiqtisadi təhlil səviyyəsində bazar subyektlərinin (iş­ti­rak­çılarının) həm alıcılara, (istehlakçılara), həm də satıcılara (istehsalçılara) çevrildiyini, onların istehsal etdikləri müx­təlif təyinatlı resursların və əldə etdikləri gəlirlərin (əmək haqqı, mənfəət, renta, faizlərin) qarşılıqlı mübadilə əlaqə­ləri nəticəsində fasiləsiz hərəkətini nəzərə alsaq, aydın olar ki, bazar tarazlığı anlayışını mütləq mənada deyil, nisbi bir hal kimi qəbul etmək lazımdır. Çünki, məc­mu tələb və məcmu təklif sadəcə kəmiyyətlər ol­ma­yıb, eyni zamanda təsərrüfat həyatının konkret keyfiyyət göstə­ricilərini əks etdirən anlayışlardır. Deməli, makroiqtisadi səviyyədə istehlakçıların pul gəlirləri ilə məhdudlaşan məcmu tələb və istehsalçıların məhdud iqtisadi resurslar­dan istifadəsi ilə tarazlaşan məcmu təklif arasında dialek­tik asılılıq əlaqəsi vardır.
Həmin qarşılıqlı əlaqələrin optimal­laş­dırılması dərə­cə­si isə bütövlükdə ölkənin potensial imkanlarından, onun maddi-texniki bazasının yeni texnika və texnologiya əsa­sın­da təkmilləşdirilməsindən, maliyyə-büdcə və əhali­nin yı­ğım ehtiyatlarından, «insan kapitalı»­nın təhsil, peşə-ixti­sas səviyyəsindən, eyni zamanda döv­lə­tin düşünülmüş iq­ti­sadi siyasətindən, habelə milli iqt­isa­diy­yatın müasir mər­hə­lədəki problemlərini tənzim­lə­mək bacarığından, qa­bi­liyyətindən əhəmiyyətli dərəcədə asılıdır.