İfrat böhran zamanı tələbdən artıq əmtəə-xidmətlər istehsal olunur və ödəniş qabiliyyətli tələb aşağı olduğundan, satış həcmi azalmağa doğru meyl edir. Qıtlıq böhranı vaxtı isə ödəniş qabiliyyətli tələb əmtəə-xidmətlər istehsalını ötdüyündən, bazarda müxtəlif təyinatlı məhsullara tələb yaranır. Bəzən ifrat böhranını təklifin, qıtlıq böhranını isə tələbin böhranı adlandırırlar.
Aralıq böhranlar istehsal prosesi gedişində baş verən obyektiv-subyektiv səbəblərlə bağlı qısamüddətli dayanınalarla bağlıdır. Sahə böhranı sənayenin, kənd təsərrüfatının, nəqliyyatın, tikintinin konkret hər hansı sahəsində baş verə bilir. Struktur böhran ölkə və dünya miqyasında istehsalın quruluşunda baş verən kəmiyyət-keyfiyyət dəyişiklikləri ilə bağlı olub, iqtisadiyyatın müxtəlif sahələri arasında formalaşmış əlaqə, habelə nisbətlərin pozulması ilə əlaqədardır. Aqrar böhran kənd təsərrüfatınında təbii, texniki, əməyin təşkili, mülkiyyət münasibətləri sistemindəki səbəblərlə bağlıdır. Maliyyə böhranları müharibə, siyasi hakimiyyət dəyişiklikləri, fövqəladə hadisələr nəticəsində bu sahədə dərin pozuntuların baş verməsi ilə müşahidə olunur. Birja böhranları qiymətli kağızların, səhmlərin məzənnəsinin kəskin sürətdə dəyişməsi, onların emissiyasının azalması, bu sahədəki əməliyyatlarda müxtəlif çətinliklərin meydana çıxması ilə xarakterizə olunur. Valyuta böhranları ölkənin ödəniş (tədiyyə) balansındakı pozuntuların, qızıl ehtiyatlarının azalmasının, devalvasiya nəticəsində milli valyutaların məzənnəsinin aşağı düşməsinin ifadəsidir.
4.3.İqtisadi böhranın mərhələləri (fazaları)
Hər bir iqtisadi tsiklin daxilində baş verən proseslər, öz gedişində böhran (enmə), durğunluq (depressiya), canlanma, yüksəliş (bum) kimi mərhələləri əhatə edir. Bu mərhələ, yaxud fazalar aşağıdakı sxemdə verilmişdir.
İqtisadi tsiklin mərhələləri (fazaları)
Dostları ilə paylaş: |
