Əl-Mizan Təfsiri Allame Məhəmməd

2- Hz. İsanın və İncilin Əhvalatı

Yəhudilər milli tarixlərinə böyük əhəmiyyət verərlər. Yaşadıqları

dövrlərdə meydana gələn diqqətə çarpan hadisələri qeyd etməyi laqeydlik

etməzlər. Buna baxmayaraq, kitablarına, müqəddəs mətnlərinə baxdığında,

Məryəm oğulu İsa ilə əlaqədar olaraq, nə necə doğuşu, nə peygam

23- Kitabı Müqəddəs Cəmiyyəti, Mr. Hauks və digər tarix kitabları.

Al/götürü İmran Surəsi 1-6 ...............................................................................................237

ber olaraq ortaya çıxışı və dəvəti, nə yaşayış tərzi, nə göstərdiyi

möcüzələr, nə də həyatının ölərəkmi, öldürülərəkmi, yoxsa çarmıxa

gərilərəkmi sona çatdığı haqqında ən kiçik bir şərhə

rast gələ bilməzsən. Nədir bunun səbəbi? İsanın vəziyyətinin onlara

gizli qalmasını və ya onların onun vəziyyətini gizləmələrini tələb edən

şey nədir görəsən?

Halbuki Qurani Kərim, Yəhudilərin Məryəmə çirkin bir böhtan at-

tıklarını, İsanın doğuşu üzərinə onu günahlandırdıqlarını və İsanı öldürdüklərini

iddia etdiklərini izah edər: "Bir də inkara sapmaları və Məryəmin

əleyhində böyük bir bühtan söyləmələri və; "Biz, Allahın

elçisi Məryəm oğulu Məsih İsanı öldürdük." demələri üzündən

(onlara belə bir cəza verdik.) Halbuki onu öldürmədilər və onu as-

madılar. Amma onlara elə göstərildi. Həqiqətən onun haqqında

anlaşılmazlığa düşənlər, qəti bir şübhə içindədirlər. Onların zənnə

uyğun gəlməkdən başqa buna bağlı heç bir məlumatları yoxdur. Onu qəti

olaraq öldürmədilər." (Nisa, 156-158)

İndi, görəsən onların bu cür iddiaları, dildən dilə köçürdükləri və

lakin kitablarında yer vermədikləri milli hekayələrəmi söykən/dözür?

Çünki bilindiyi kimi hər xalqın, gerçək hadisələrdən və əfsanələrdən

qaynaqlanan şifahi/sözlü əhvalatları vardır və bunların möhkəm və səhih bir

qaynağı da yoxdur.

Yoxsa onlar, Xristianlardan dəfələrlə Hz. İsayla (ə.s),

doğumuyla, peyğəmbər olaraq ortaya çıxışıyla, insanları Allaha

qulluq təqdim etməyə dəvət edişiylə əlaqədar hekayələri dinlədilər də bunları

onların ağızlarındanmı al/götürdülər və Məryəmə böhtan atıb Məsihi öldürdüklərini

mi iddia etdilər? Bunun qəti olaraq diqqətə çarpanlaşdırmaq

mümkün deyil. Bu qədəri var ki, yuxarıdakı ayə üzərində düşünüldüyündə

görüləcəyi kimi, Quran, açıq olaraq yalnız öldürmə çarmıxa

gərməyi deyil- iddiasını onlara isnad edir və onların bu

barədə şübhə içində olduqlarını və aralarında ixtilaf olduğunu

ifadə edir.

Hz. İsa, İncil və müjdə ilə əlaqədar olaraq Xristianların arasında

238........................................................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c.

məşhur olan əhvalatların qaynağı da, onların müqəddəs kitablarıdır. Bunlar;

dörd incil, -Matda, Markos, Luka və Yuhanna İncilləri- Luka tərəfindən

qələmə alınan "Rəsulların İşləri" kitabı və Pavlus, Petrus,

Yaqub, Yu-hanna və Yehudanın məktublarından meydana gələr. Bunların

bütününün etibarı, İncillərin etibarına söykən/dözər. Bu səbəbdən İncillər üzərində

dayanmaqda fayda vardır.

Matda İncili:

Yazılışı və yayılışı etibarilə ən köhnə İncildir. Bəziləri, Miladi 38

ilində yazıldığını söyləmişlər. Digər bəziləri isə, 50 elə 60 illəri

arasında yazıldığı qənaətindədirlər. 24 Görüldüyü kimi bu İncil, Hz.

İsadan sonra qələmə alınmışdır.

Köhnə və yeni Xristian araşdırmaçılar, Matda İncilinin orijinalının

İbranice olduğu, daha sonra Yunancaya və başqa dillərə tərcümə

edildiyi fikirindədirlər. Ancaq orijinal İbranice nüsxə itkindir.

Tərcümənin isə necə olduğu və kim tərəfindən tərcümə edildiyi

bilinməməkdədir. 25

Markos İncili:

Markos, Petrusun şagirdidir. Həvari deyil. İncilini

Petrusun işarəs(n)i və əmriylə yazdığını söyləyənlər vardır. İsanın

Tanrı olduğuna inanmazdı. 26 Buna görə bəziləri; onun, İncilini qəbilələr

və kəndlilər üçün yazdığını və İsanı Allahın şəriətini təbliğ edən

bir elçi olaraq tanıtdığını söyləmişlər. 27 O da, İncilini Miladi 61

24- Kitabı Müqəddəs Cəmiyyəti, Mr. Hauks, Matda maddəsi.

25- Baxın. Mizan-ul Haqq. Kitabı Müqəddəs Cəmiyyətinin yazıçıs(n)ı da, tərəddüdlə də

olsa, bu vəziyyəti etiraf etməkdədir.

26- Abdulvahhab ən/en-Neccar, "Qisas-ul Ənbiya" adlı əsərində bu sözü, Petrus

Qarışıqçın "Muruc-ul Ahbar Fi Teracim-il Ahyar" adlı əsərindən nəql edər.

27- Kitabı Müqəddəs Cəmiyyətinin yazıçıs(n)ı bu mövzuda belə deyər: "Əvvəlki qurşaqlardan

tevatür səviyyəsində gələn mətnlərdə ifadə edildiyinə görə, Markos, İncilini Yunanca

yazdı. Bu İncil, Petrus və Pavlusun ölümündən sonra yayıldı. Ancaq, onun İncilinə

çox etibar edilməz. Çünki İncilinin zahirnden də aydın olduğuna kimi, o, bu İncili

qəbilələr və kəndlilər üçün yazmışdır; şəhərlilər və özelikle də Romalılar üçün deyil."

Olduqca düşündürücü sözlər!

Al/götürü İmran Surəsi 1-6 ...............................................................................................239

ilində yazmışdır.

Luka İncili:

Luka, həvari deyil. İsanı da görməmişdir. Xristianlığı

Pavlusdan öyrənmişdir. Pavlus isə, Xristianlığa düşmənlik bəsləyən

fanatik bir Yəhudi idi. İsaya inananlara əziyyət edən biri idi,

onların əleyhinə işlə/çalışardı. Sonra nə oldusa birdən qucaqlaya keşiyinə

tutulduğunu, bu keşik əsnasında Məsihin (ə.s) özünə toxunduğunu,

tamaşaçılarına pislik etdiyi və əziyyət etdiyi üçün özünü

qınadığını, əldən saldığını və bunun üzərinə Məsihə inandığını və

onun tərəfindən İncilini müjdələmə üzrə elçi olaraq göndərildiyini

iddia etdi.

Bu günki Xristianlığın təməllərini sözünü etdiyimiz bu Pavlus

at-mıştır.28 Təliminin təməli budur: "Yalnız Məsihə inanmaq

qurtuluş üçün kifayətdir. Ayrıca əməl etməyə ehtiyac yoxdur." O, murdar

əti və domuz ətini yeməyi halal etdi. Sünnət olmağı və Tövratda

iştirak edən bir çox hökmü qadağan etdi. 29 Halbuki İncil özündən əvvəlki

Tövratı təsdiq etmək üzrə endirilmişdir. Yalnız Tövratda ha-

ram sayılan müəyyən bəzi

şeylərin halal olduğunu ifadə etmişdir. Qısacası

Hz. İsa, Tövratın ehtiva etdiyi şəriəti suveren etmək üzrə göndərilmişdi.

Pozğunları və fasiqləri yenidən Tövrata uyğun gəlməyə çağırmaq üzrə

gəlmişdi. Tövrata görə əməl etməyi ləğv etmək və quru bir imanla

qurtuluşun reallaşacağını vəd etmək üzrə deyil.

Luka, İncilini Markosun İncilincen sonra yazdı. Bu da Petrus və

Pavlusun ölümündən sonradır. Bir çoxları, bu İncilin digər İncillər

kimi ilhama söykənən bir kitab olmadığını ifadə etmişlər. 30 Necə ki

28- Kitabı Müqəddəs Cəmiyyəti, Pavlus maddəsi.

29- Baxın. "Rəsulların İşləri" və "Pavlusun Məktubları".

30- Luka İnclinin başında (Bap 1 : 1-4) belə deyilir: "Aramızda baş vermiş

şeylərin hekayə idini, başlanğıcından gözlərilə görənlərin və kəlamın xidmətçisi olanların

bizlərə nəql etdiklərinə görə tərtib etməyə bir çoxları girişdiklərindən, mən

də də başından bəri hamısını diqqətlə araşdırıb təhqiq edərək, ey fəzilətli Teofilos,

olduğu kimi sırası ilə sənə yazmağı

münasib hesab etdim; ta ki, sənə təlimlən kəlamın

240........................................................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c.

İncilinin giriş qisimindəki ifadələr də bunu ortaya qoymaqdadır.

Yuhanna İncili:

Xristianların bir çoxu bu Yuhannanın, Hz. İsanın çox sevdiyi

on iki həvaridən biri olan ovçu Zebedi oğulu Yuhanna olduğuna inanmaqdadır.

31

Deyirlər ki: "Şirintus", "Ebisun" və bu ikisinin camaatları, Məsihin

yaradılmış bir insandan başqa bir şey olmadığını, anasının

varlığından əvvəl var olmadığını müdafiə etdikləri üçün, Asiya və başqa

bölgələrin keşişləri Miladi 96 tarixində Yuhannanın yanında top-

landılar və ondan başqalarının İncillərində yazmadıqları

şeyləri

yazmasını və Məsihin lahuti varlığını xüsusi bir tərzdə şərhini

istədilər. Yuhanna onların istəklərinə cavab verməkdən başqa çarə

tapa bilmədi. 32

Bu İncilin yazıldığı tarix haqqında ixtilaf vardır. Kimisi Miladi

65 tarixində, kimisi 96 tarixində, kimisi də 98 tarixində yazıldığını

söyləmişdir.

Bəzi Xristianlar, bu İncilin Həvari Yuhanna tərəfindən yazılmadığı

inancındadırlar. Bunlardan bəziləri, onun İskəndəriyə Med

doğruluğunu biləsin." Bu sözlər, açıqca kitabın ilhama deyil, müşahidəyə söykənən olaraq

yazılmış olduğunu göstərməkdədir. Necə ki, Mr. Cadl da "İlham" adlı risaləsi"ndə

bunu dilə gətirmişdir. Cyrum, açıq bir dillə, ilk qurşaq teoloqların Luka İncilinin ilk

iki babı haqqında şübhə içində olduqlarını ifadə etməkdədir. Bu iki babın Marisyuni

qrupunun əlindəki nüsxədə iştirak etmədiyi ifadə etməkdədir. İcharn da, qələmə aldığı

əsərinin 95. səhifəsində, Luka İncilinin 22. Babının 43. cümləsindən 47. cümləsinə

qədərki qisiminin sonradan oynağa olduğunu söyləməkdədir. Yenə İcharn, əsərinin

61. səhifəsində bunları söyləməkdədir: "Rəvayətlərdən qaynaqlanan bəzi yalanlar

Lukanın nak-lettiği möcüzələrə bağlı şərhlərə qarışmışdır. Yazar, bunları

şairlərə

xas müba-lağaya söykənən olaraq qatmışdır. Ancaq indiki vaxtda doğrunu yalandan

ayırmaq o qədər çətin ki." Gali My Shits belə deyər: "Matda və Markos İncillərinin

nəqlləri ümumiyyətlə bir-birlərindən fərqlidir. Bu səbəbdən bir barədə bunlar ittifaq

etsələr, onların fikiri Lukaya seçilər." (ən/en-Naccar, Qisas-ul Ənbiya, s.

477dən canlı)

31- Kitabı Müqəddəs Cəmiyyəti, Yuhanna maddəsi.

32- Baxın. Qisas-ul Ənbiya, Cercis Zevin əl-Futuhi el-Lübnanidən canlı.

Al/götürü İmran Surəsi 1-6 ...............................................................................................241

resesi tələbələrindən biri tərəfindən qələmə alındığını düşünürlər.

33 Digər bəziləri də, bu İncillə birlikdə Yuhannanın məktublarının

də onun tərəfindən yazılmadığını, bəzi

şəxslər tərəfindən ikinci

əsrin başlarında yazılıb insanlar tərəfindən qəbul görməsi üçün

Yuhannaya isnad edildiyini söyləmişlər. 34 Bəzilərinə görə də,

Yuhanna İncili əslində iyirmi bapmış. Yuhannanın ölümündən

sonra "Efes Kilsəsi" iyirmi birinci babı əlavə etmişdir. 35

Dörd İncilin vəziyyəti bundan ibarətdir. Bu rəvayətlərin içində,

üzərində görüş birliyi təmin edilən kanalların yeddi adama söykən/dözdüyünü

görərik. Matda, Markos, Luka, Yuhanna, Petrus, Pavlus və Yehuda.

Bunların hamısının dayağı, bu dörd İncildir. İncillərin dördü də bir

dənəsinə söykən/dözür. Yəni ən köhnələri olan Matda İncilinə. Daha əvvəl

bunun bir tərcümə olduğunu, əslinin itdiyini, kimin tərəfindən

tərcümə edildiyinin bilinmədiyini, orijinalının necə olduğunu,

təlimində İsanın bir elçimi, yoxsa ilahmı novunu əsas alındığının

bilinmədiyini ifadə etmişdik.

Bu mövcud İncildə isə belə deyilir: "İsrailoğulları arasında

Dülgər Yusuf oğulu İsa adında bir adam ortaya çıxdı. İnsanları Allaha

dəvət etdi. O, özünün Allahın oğulu olduğunu, bəşərdən bir

atası olmadan dünyaya gəldiyini, atasının özünü çarmıxa

gərilmək və öldürülmək surətiylə insanları günahlarından qurtarmaq

üzrə göndərdiyini, ölüləri diriltdiyini, doğuşdan kor və alacalı

olanı yaxşılaşdırdığını, cin çarpmışların bədənlərindəki cinləri çıxararaq

onları yaxşılaşdırdığını söyləyirdi. Onun on iki dana şagirdi vardı.

Bunlardan biri İncilin yazıçıs(n)ı Matda idi. İsa onları müqəddəs hesab etmiş və

Məsih dinini təbliğ etmələri üçün bir dəvətçi olaraq vəzifələndir

33- Katolik Herald, c. 7, s. 205, 1844 çapı, Stadlendən ""canlı. (Baxın. Qisas-

ul Ənbiya.) Kitabı Müqəddəs Cəmiyyəti, Yuhanna maddəsində də buna işarə

edilmişdir.

34- əl-Faruk adlı əsərin 1. dərisində "Britişinder"in bu fikirdə olduğu ifadə edilər.

(Qisas-ul Ənbiyadan canlı.)

35- a. g. e.

242........................................................................... əl-Mizan Fi Təfsir-el Quran - c.

mişti..."

Xristianlıq çağırışının təməli ilə əlaqədar məlumatların özü budur. Yer üzünün

şərqinə və qərbinə yayılmış olan belə bir dəvət,

gəlib nəticədə tək bir xəbərə (xəbəri vahid) söykən/dözür. Adı, cisimi

bilinməyən, şəxsiyyəti və xüsusiyyəti haqqında dəqiq bir məlumata sahib olunmayan

bir adamda nöqtələniyir.

Əhvalatın təməlindəki bu maraqlı zəiflik, bəzi azad fikirli Avropalı

araşdırmaçıları

bu iddianı ortaya atmağa yönəltmişdir: "Məryəm

oğulu İsa Məsih, xəyali bir şəxsiyyətdir. Dövrün rəhbərliyinə qarşı

duyul/eşidilən bəzi dini reaksiyalar belə bir şəxsiyyətin təsəvvür edilişinə

gətirib çıxarmışdır." Eynilə bənzəyən bir başqa xəyali şəxsiyyətin olması

də bu düşüncəni müdafiə edənlərə cəsarət vermişdir. O da "Kirişna"dır.

Köhnə Hind bütpərəstliyinə görə, o, Allahın oğuludur. Allahın

lahutundan enmişdir. Asılmaq surətiylə insanların günah yüklərindən

və səhvlərindən xilas olmalarını təmin etmişdir. Qısacası, Xristianların

İsa Məsih haqqındakı iddialarını onlar, harfiyen "Kirişna"

haqqında söyləyirlər. İrəlidə buna toxunacağıq.

Digər bəzi tənqidçi araşdırmaçılarsa, Məsih adında iki adamın

olduğunu söyləmişlər. Çarmıxa gərilməyən Məsih və çarmıxa

gərilib öldürülən Məsih. Bu ikisinin arasında isə beş yüz/üz ildən çox

bir zaman olduğunu söyləmişlər.

Bu iddiaya görə bu gün min doqquz yüz əlli altıncı ilində olduğumuz

Miladi tarix isə, bu iki Məsihdən heç birinin yaşadığı dövrə

eyni düşməməkdədir. İlk Məsih, ən az bu tarixdən iki yüz əlli

il əvvəl, təxminən olaraq altmış il yaşamışdır. İkinci və asılan Məsih

isə, ondan sonra təxminən olaraq iki yüz doxsan il sonra və

təxminən olaraq otuz üç il yaşamışdır. 36

36- Ustad "Behruz," "Nəbəvi Müjdələr" ilə əlaqədar olaraq yazd