GiRİŞ Rahman ve Rahim Olan Allah'ın adıyla

3- Bu Ayet-i Kerime'de yeryüzünün bir döşek, gökyüzünün bir bina yapıldığı ifade edilmektedir. Bunlar ince bir nükteye işaret eden kapalı sözlerdir. Çünkü döşek kavramı insanın bu hayatta rahatını ifade eder. Yeryüzü, Allah'ın burada belirlediği yasalarla insanın gerçekten rahat edeceği bir yerdir. İnsan yeryüzünde öyle rahat eder ki onun bu rahatı, yorucu bir günün sonunda gelip döşeğine uzanan adamın rahatını hatırlatır. Bina kavramı ise kuvveti ve kenetleşmeyi ifade eder ki, göğün yeryüzünde sabit direklere dayanmadığı halde düşmediğini gösterir.

 

4- Yeryüzünde Allah'ın koyduğu yasalan öğrenmek, Allah'ın bağışladığı nimetleri görüp takdir etmek, gökyüzünün kenetlenişini, insanlara hayır ve bereket getirişini, evrenin dehşet verici büyüklüğü ile Allah'ın büyüklüğünü kavramak bizi Allah'a şirk, ortak koşmak-tan uzaklaştırır. Allah'ın yalnız başına her şeye gücü yeten tek varlık olması yönünden bütün varlıkların yaratıcısı olduğunda hiçbir kuşkumuz kalmaz. Bu konuda kesin bir kanaate ulaşmış oluruz.

5- Bazı tefsirciler Yüce Allah'ın «Ta ki Allah'ın azabından korunabilesiniz» cümlesinin yaradılışın amacı olduğunu söylemişlerdir. Yani insanın yaratılmasındaki amaç, onu takvaya ulaştırmaktır… Fakat biz ayet üzerinde düşündüğümüzde bunun insanın yaratılış amacı değil, ibadetin yapılış amacı olduğunu görüyoruz. Bu görüşümüzü iki delil ile de pekiştirebiliriz.

 

a) Burada söz konusu olan, ibadetin emredilmesidir. Dolayısıyla asılolan ibadettir. Yaratma ise Allah'ın sıfatlarından biri olarak verilmiştir ki insan O'na ibadet edişinde Allah'a karşı sorumluluğunu kayrayabilsin. Bu nedenle amacın, yaratılışa izafe edilmesi uygun düşmez.

 

b) Amacın, yapılan işin normal sonucu olması gerekir. Fakat biz biliyoruz ki sırf yaratmanın amaçla ilgisi yoktur. Aksine onu gerçekleştiren, ibadetin kendisidir. Çünkü insan ancak ibadetle içindeki Allah bilincini, ona boyun eğmeyi geliştirebilir. Buda onun Allah karşısındaki sürekli sorumluluğunu kavramasına neden olur. Sürekli olarak hak üzere yürümesi, bu uğurda pratik çaba sarfetmesi de onun bu hedefe gitmesini daha da kolaylaştırır.

 

 

ALTINCI DERS: BAKARA SURESİ, 23-24. AYETLER

 

 

KURAN'IN İ’CAZI VE BOYUTLARI

 

 

 

Rahman ve Rahim olan Allah'ın Adıyla...

 

 

 

«Eğer kulumuz Muhammed'e indirdiğimiz Kur'an'ın doğruluğundan şüpheli iseniz, haydi onunkilere benzer bir sure ortaya getiriniz. Ve davanızda sadık iseniz bu hususta Allah' ın dışındaki şahitlerinizi de yardıma çağırınız. Eğer bunu yapamazsanız -ki asla yapamayacaksınız- yakıtı insanlar ile taşlar olan ve kâfirler için hazırlanmış cehennem azabzndan korkunuz.»^([24])

 

Bu ayetler müşriklerin Peygamber’e yönelttikleri iddiaları, inkâr ve kuşkuları karşılayan Kur'an ayetlerindendir. Kâfirler, Peygamber'in, kendilerine okuduğu ayetlerde sunduğu açık delillere rağmen ilahi bir vahye mazhar olmadığını, elçilik gibi bir görevi bulunmadığını, bu işe kendi beşeri çabasıyla soyunduğunu iddia ediyorlardı. Kur'an'ın onları düşünceye sevkeden ve normal sonucu ile Peygamberin Allah'ın elçisi olduğunu ispat edecek olan akli yöntemine itibar etmemişler, bu diyalog üzerine düşünüp onlara göre hareket etmeye, tavır koymaya yanaşmamışlardır. Bu durumda Kur'an'ın önünde, düşünceyi muhatab alarak yumuşak hitap yerine, onları şiddetli bir şekilde sarsacak bir meydan okuyuştan başka seçenek kalmamıştır. Kur'an. Onların bu kuşkularını apaçık ortaya koymak, kendilerinin ve diğer insanların gözü önünde bu kuşkuların tüm gerekçelerini iptal etmek için; düşünceleri, insan bilincini ve onurunu harekete geçiren meydan okuma yöntemine başvurmuştur. Kur'an getirdiği bu meydan okuyuşla, onların, karşı koymanın tüm malzemelerine sahip olmalarına rağmen, bu meydan okuyuşa karşılık verecek, birtakım ayetler yapabilecek güce sahip olmadıklarını yüzlerine vurmuştur. Böyle elektrikli bir atmosferde dahi, kendi kişisel güçlerini, kültür ve sanatlarını en mükemmel anlamda kullansalar bile bu işin üstesinden gelemeyeceklerini yüzlerine haykırmıştır.

 

Kur'an'i Meydan Okuyuşun Zirvesi

 

Bu ayet, ele aldığı konuda meydan okuyuşun zirvesi niteliğindedir. Bu öyle tahrik edici bir üslubtur ki, insanın tüm duygularını, tüm kuvvetlerini çeşitli şekillerde harekete geçirmektedir. Onların onur duygusunu engin bir şekilde etkilemektedir. Artık burada aldırmadan geçip gitmek ve bu iddiayı hala ileri sürmek imkanı kalmamıştır. Özellikle bireysel ve kabilevi düzeyde benaniyet (benlik) unsurunun egemen olduğu Arap toplumunda bu meydan okuyuş gerçekten etkili idi. Onlar dilden dile dolaşan şiirler ve konuşma örnekleriyle böbürleniyor, üstünlük taslıyor, bunu bir şeref vesilesi yapıyorlardı. Onlar bu konuda etkili bir taassubun yetiştirdiği çevrelerdeydiler. İşte buna rağmen Kur'an, onların Kur'an surelerine benzer bir sure yazıp getirmelerini istiyordu. Surenin konusu ne olursa olsun, uzunluğu kısalığı hiç önemli değildi. Onlar isterse en kısa sureyi, en basit kelimelerin kullanıldığı, konusu ve anlamıyla en kolay sureyi seçebileceklerdi.

 

Bu meydan okuyuş ilk etapta belli bir hacim sınırlandırılmadan bu Kur’an'ın bir benzerini getirme düşüncesiyle başlamıştı, Cenab-ı Allah bu meydan okuyuşla ilgili bir surede şöyle diyordu:

       «Ki, And olsun eğer insanlar ve cinler şu Kur'an’ın bir benzerini getirmek üzere toplansalar, yine O'nun benzerini getiremezler. İsterse onlar bu konuda birbirlerine destek olup beraber hareket etsinler» ^([25])

 

Bu düşünce daha sonra biraz daha gelişerek, meydan okuma eylemi biraz daha ileriye götürülmüş ve Kur'an'ın bir benzeri değil de, Kur'an'dan on surenin uydurulup getirilmesi istenmiştir. Surenin hacmi, kolaylığı ve düşüncelerindeki basitlik burada söz konusu edilmemiştir bile. Cenab’ı Allah şu ayette bu tehditi onlara yöneltmektedir:

«Yoksa 'onu uydurdu' mu diyorlar? De ki, öyleyse siz de onun benzeri on uydurulmuş sure getirin. Eğer doğru iseniz Allah’tan başka çağırabildiklerinizi de (yardıma) çağırın. Eğer size cevap vermedilerse bilin ki (o) Allah'ın bilgisiyle indirilmiştir. Ve O'ndan başka ilah yoktur. Nasıl, artık Müslüman oldunuz mu?» ^([26])

 

Böylece görüyoruz ki Allah, onlara, bu tür durumlarda ileri sürebilecekleri her çeşit mazeretIerin, özürler'in önünü kapatmaktadır. Artık onlar hayatın uğraşlarını ve yorgunluklarını mazeret olark ileri süremeyeceklerdir. Çünkü meydan okuyuş son haddine varmış bulunmaktadır.

 

Burada üzerinde durulması gereken bir nokta da şudur: Ayet-i Kerime, onlardan surenin aynısını değil bir benzerini yapmalarını istemiştir. Artık onlar birtakım çevrelerin ileri sürdüğü gibi bu mesafenin icazla ilgili olmadığını ileri süremeyecekler ve şöyle diyemeyeceklerdir: Her insanın üslubu, bu üsluba hükmeden ve onu yönlendiren kişisel özelliklerinden dolayı diğer insanların üslubundan ayrılır. Çoğu zaman insan kendisi gibi bir yazarın üslubunu, sanat düzeyinden aciz kaldığı için değil, bu üsluba etki eden kişisel etkenlerin farklılığından ve ayrılığından dolayı tutturamaz. İşte bu nedenle Kur'an onların bir surenin aynısını değil bir benzerini getirmelerini istemiştir. Çünkü bir benzerini getirmek sanat gücüne sahip olanlar için mümkündür. Sanat eserinin içinde gizli bulunan üstün ifade özelliklerine, özel ve genel tüm inceliklerine ve sırlarına vakıf birisi onun düzeyinde bir sanat eseri meydana getirebilir. Böylece Kur'an-ı Kerim onların, sureyi oluşturan unsurların bir benzerini bir araya getirip ondan bir sanat eseri meydana getirmekten aciz olduklarını ortaya çıkarmış bulunmaktadır. Çünkü surenin taşıdığı özellikler yüksek düzeyli beşeri bir çaba, bir sanat meselesi değildir. Aksine ortada ilahi vahiy meselesi söz konusudur. İnsan bir beser olarak onların seviyesine ulaşamaz, onların düzeyine yükselemez. Meydan okuyuş ayetinin ve onu izleyen ayetin içerdiği etki unsurlari ise şunlardır: Ayet onlara, Allah dışında çağırdıkları şahitlerini davet etmelerini, onların da gelip bu durumu görmelerini ya da daha yakın bir ifadeyle kendilerine destek olmalarını istemiştir. Çünkü onlar bu şahitlerin korkunç bir güce sahip olduklarına inanıyorlardı. Böylece mesele sırf onların kişisel gücü düzeyini aşmakta, onları aşıp şahitlerin gücüne kadar yükselmektedir ki buradaki şahitlerin, Allah dışında ibadet edilen, Allah'a ortak koşulan putlar olma ihtimali vardır. Onlar bu putların Allah'ın gücüne yakın bir güce sahip olduklarını iddia ediyorlardı. Böylece Kur'an hem onların kişisel güçlerine ve hem de Allah dışında ibadet ettikleri ortaklarının sahip olduğu güce meydan okumuş olmaktadır. İşte bu meydan okuyuşta ortaklarının ellerinde bulunan güçlerin iflası, onlara yakıştırılan her türlü üstünlüğün yok edilişini en etkili bir şekilde ortaya koymaktadır. Onların bu alanda İleri sürdüğü sözüm ona şüphelerinin hiçbir gerekçesi bulunmadığı net bir şekilde ortaya konmuş olmaktadır... Sonra Ayet-i Kerime, onların şu anda böyle bir iddiaya kalkışamadıkları gibi ileride de asla bu surelerin bir benzerini getirme imkanını elde edemeyeceklerini kesin bir şekilde pekiştirmektedir. Çünkü burada mesele geçici veya sınırlı bir düzeye ilişkin değildir. İleride insan gücünün bu konuda gelişme göstermesi beklenemez. Aksine mesele insanın doğal gücüne gelip dayanmaktadır ki o, bu tabii gücü ile böyle bir işi asla başaramaz.

 

Sonra onların duyguları daha da kabartılarak bunun kendileri için bir deneyim olması gerektiği dile getirilmektedir. Aslında onların böyle bir şeyi getirmeleri ısrarla istenmemistir ki onların bu işi yapmamıs olmaları bu konuda bir eksiklik sayılsın diye iddia edilmesin. Çünkü ayetler'in sonunda böyle bir iddiayı ileri sürüp sonra da sureler'in benzerlerini getiremedikleri halde bu işte ısrar ettikleri, imana dönüş yapmadıkları, inançlarının ve eylemlerinin sonunda, kendilerini, kâfirlere hazırlanmış bulunan ve yakıtı insanlar ve taşlar olan Cehennemden nasıl kurtaracakları vurgulanmaktadır. Hiç şüphesiz bu tasvir ateşin büyüklüğünü, alevlerinin ve sıcaklığının kızgınlığını ifade eder. Öyle ki bu kızgınlık, taşları bile yanıp tutuşan kor haline getirmektedir. Sonra kâfirler ateşteki taşlara benzetilerek onurları ayakaltına alınmaktadır. Ayet onların yüreklerini dağlamaktadır. Böylece, meydan okuyuşa karşılık vermeleri gerektiği vurgulanmalda, fakat bu karşı koyma girişimlerinin eninde sonunda hüsranla sona ereceği önceden bildirilmiş olmaktadır.

 

Üstün İfade Gücü, Kur'an'ın Meydan Okuyuşunun Kilit Noktalarını Oluşturmaktadır

 

                                                                  

        Çoğu kimseler Kur'an'ın İ'caz ile sembolize edilen meydan okuyuş sırrının ne olduğunu soruşturabilir. 

Cevap: Sözdeki ifadenin sanat üstünlük ve ifade gücü açısından en üst düzeye ulaştığı beyan i'cazı, sözün tüm yönlerini kapsadığından ve insanın tüm duygularına hitabettiğinden, bu boyutların hiçbirini ihmal etmediğinden dolayı değer kazanır. Beyan i'cazı; harf, hareket, üslub, hayat fışkıran öz itibarıyla tam bir ahengin ve dengenin ifadesidir; etkileyici büyüsü, üstünlüğü, gücü ve netliği ortaya çıkar.

 

İşte Kur'an'ın sözlerinde ve ayetlerindeki ölümsüz sır budur. Kur'an'ın bu sırrı, hareketleriyle ortaya çıkar. İmanın duygularına hitabıyle ruhunu kalbini, vicdanını etkisi altına alır. Onları en güzel şekilde doyurur. İnsanın hayatını yükseklere, yücelere, temizliğe, arı bir düzeye çıkarır. Onun düşüncesinde derin ve engin boyutlarda etki bırakır. Apaydınlık mesajı ve Üslub güzelliğiyle insanın benliğini büyüler.

 

İşte sözün ölümsüz sırrı budur. Çünkü o sürekli ve büyük bir hayattan sökün edip gelmektedir ki insana ve yeryüzüne, sürekli değişmekte olan hayatın sırrını bağışlasın, ona ölümden bir köprü yaparak sonsuz hayata ulaşma imkânı ve yolunu göstersin. Artık ölümü onun. gözünde basite indirsin, ölümün ötesine ulaştırsın onu. Çünkü ölüm, insanın kesif bedeninin hayatının sonunu yaşadığı zaman, karanlıkların yalnızlığında donup kaldığı zaman gizlenip gider. Aydınlığın dalga dalga yayıldığı canlılıktan oraya yaklaşamaz. Tertemiz denizlerde ruhun saflığıyla yüzüp gittiği güzel rüyalar gibi kalır. Artık orada insan her şeyi net olarak görür, kuşkuların her çeşidi, önünde dağılıp gider. İşte Kur'an'ın sözlerinde dolaşıp duran; ruhun derinliklerine sevgi, maneviyat, fikir ve hayat bahşeden sır budur...

 

Biz burada Kur'an'ın beyan i'cazını sanat yönünden tahlil edecek değiliz. Bu, belagat ve edebiyat bilimlerinin geniş sahasına girer, biz burada Kur'an'ın somut bir hakikatini uygulamaya çalışıyoruz. Kur'an'ın anlamlarında ve sırlarında mevcut olan tahlil veya tasvire değinmek istiyoruz. O'nun sözlerindeki ve ayetlerindeki gizli belagat sırlarına parmak basmak istiyoruz. Çünkü bunlar olmadan insanın Kur'an'ı okuduğunda veya dinlediğinde ortaya koyduğu manevi, düşünsel ve bilinç haline ulaşması mümkün değildir. Burada problem edebi güzellik için sanat ölçüleri meselesi değildir. Aksine mesele harflerde, sözlerde, anlamlarda ve üslubta yayılmış bulunan üstün, parlak ve etkili ruhtur. İnsan Kur'an okuduğunda bu duyguların, bu düşüncelerin ve bu ufukların ilahi feyz ile insanın içine dolduğunu hisseder fakat bunların boyutlarını kolay kolay tesbit edemez.

Herhalde burada önemli, çok önemli olan; kişinin Kur'an okuması veya ona kulak vermesidir. Fakat bu arada kelimenin anlamını belirlemek için sözlük kitaplarına takılıp kalmaması onlarla meseleyi dondurmamasıdır. Edebiyat ve belagat kitaplarının güzel havasına ve sanat ölçülerine takılıp bu ufuklarda tıkanmamasıdır. Aslında Kur'an'ın, sözlerin içinde ve onların arasında, önlerinde ve arkalarında yaşayan mesajı; bünyesini kuşatan anlamlarla, ışıklarla, renklerle, duygularla ve gölgelerle insanın kalbini başka bir dünyaya açan bir olgudur. Öyle ki insan böylece anlamı hisseder. Anlam insanın önünde genişledikçe genişler. Öyle geniş bir düzeye ulaşır ki orada her kelime, her sözcük kendi nasibini alır. Artık bunlar sözlük kitaplarında dağılıp giden harflere dönüşmez. Artık onlar hayatın tüm genişliğine dağılır. İnsana sonsuz sırrı aşılamaya çalışır, Onu bu vasıtayla üstün bir düzeye çıkarır. Ona ilahi lütufIarın yakınlığını hissettirir. Onun gizli fısıldaşmalarında yakınlığını idrak ettirir. Böylece, sonsuz hayata doğru yönelinmiş ve ona bir kapı açılmış olur.

 

İşte bizim, Kur'an'ın ayetlerle ortaya koyduğu meydan okuyuşunun tabiatından anladığımız budur. Bu, risaletin içinde doğup yaşadığı toplumda sırrın değerini ortaya koyan söz ile gerçekleşen bir meydan okuyuştur. Biz böylece görüyoruz ki, risaletin önüne engellerin konduğu, birtakım iddialarla meydan okunduğu durumlarda onlara meydan okunması gerekir. Davayı yolundan alıkoyan ve onun, büyük hedeflerine doğru yol almasını engelleyen toplumlara gerçekten meydan okunması ve bu meydan okunan şeylerin aynı zamanda toplumun yapabileceği eylemler cinsinden olması gerektiğini de anhyoruz. İnsanlar böylece kendi güçlerinin acizliğini anlayacak, risaletin önünde engel olmaktan vazgeçecek ve onunla beraber iman yoluna girecektir. Ya da mücadele meydanını terkedecek ve alnında mağlubiyetin damgasını taşıyacaktır. Ta ki bu şekilde, her şeyden önce hareket noktasında düşüncenin sağlamlığı esas alınsın, daha sonra hayattaki pratik kuvvete başvurulsun.

 

 

 

Bu yorumun ışığında Hz. Musa'nın, mucizesinin neden büyüyü çıkmaza sokan, büyüye karşı üstünlüğünü ortaya koyan bir mucize olduğunu anlıyoruz. Hz. İsa'nın mucizesinin neden tıbbın büyüklüğüyle, üstünlüğüyle mücadele şeklinde gerçekleştiğini kavrayabiliyoruz; Bu öyle bir İ'cazdır ki, onun önünde tıbbın tüm yasaları ve ilkeleri darmadağın olmakta, sönüp gitmektedir.." İşte, meydan okuyuş bu şekilde devam eder gider. Fikirler meydan okumaktan geri çekilir. Bu sefer meydan gürültüye kalır. Fakat bu gürültüler de seslerini uzun süre ve devamlı olarak sürdüremezler. İnsan, ister istemez düşüncenin uyanıklığına, vicdanın netleşmesine, ruhun aydınlanmasına teslim olmak zorunda kalır. Burada artık bü            tün bulutlar dağılmış sesler kesilmiş durumdadır.

 

Bu demek değildir ki mucize olayı risaletin içinde başladığı ve içinde yaşadığı toplumun çerçevesiyle sınırlıdır, başka toplumlara etki etmez. Yani mucizenin, Peygamberin hayatında ve risalet hareketinde geçici bir olay olduğu anlamına gelmez. Biz böyle demek istemiyoruz. Biz mucizenin canlı bir zaruret olduğu kanısındayız. Mucize ile risaletin Allah'la ilişkisi ortaya konmuş olur. Zira mucize, hayatta alışıla gelen tabiat yasalarına aykırı bir olaydır. Dolayısıyla o risaletin hareket noktasını, ana kaynağını temsil eder. Hayatın ona boyun eğmesi, ilkelerine ve yasalarına göre hareket etmesi, meşruluğunu kabul etmesi, Allah'ın iradesi olduğunu vurgulaması mucizeye bağlıdır. Bizim ifade etmek istediğimiz nokta, mucizenin şiddetli sarsıntıya benzeyen bir kuvvet olduğudur. Mucize dolayısıyla küfre dayalı güçler davanın cephesini bozmaya, onun akış yönünü daha baştan değiştirmeye cesaret edemezler. Böylece risalet zayıf bir noktadan, etrafını kapalılıkların kuşattığı, şüphelerin karıştığı bir noktadan başlamaktan kurtulur.

 

Davanın başlangıçta güçlü ve apaçık olması gerekir. Zira davanın başlangıçtaki düşmanlarını zalim ve azgın güçler teşkil eder. Risalet, başlangıçta, davanın gelişmesini ve yayılmasını, başkalarının dava ile diyaloga geçmelerini engelleyen acımasız güçlerle karşı karşıyadır. Onlar davanın gündeme getirdiği meselelere ve iletmek istediği mesaja diğer insanlarla konuşmasına tahammül edemezler. Bu da kuruntuların, şüphelerin ve saptırmaların sahasını genişletir. Davanın yolunda geri kalmasına, çehresinin değişmesine yol açar. Nitekim aynı yöntemlere Firavun da Hz. Musa'ya karşı başvurmuştur. Musa'yı hafife almak ve onun değerini düşürmekle getirdiği mesajın etkisini kırmaya çalışmış, Musa'nın insapların düşüncelerine ve kanaatlerine ulaşmak için giriştiği her eylemin, yaptığı her çalışmanın karşısına dikilmiştir. İşte Musa' nın, onların uydurduğu sihirleri Asa mucizesiyle yok etmeye muvaffak olduğu da budur. İşte bu mucize gerçekten güçlü, sert bir sarsıntıya yol açmış, sihirbazların fıtratını harekete geçirmiş ve onların hiçbir şeyi beklemeden secdeye varmasını sağlamıştır. Öyle ki firavun bunun Musa ile onlar arasında tezgâhlanan bir komplo olduğunu düşünmüş, ya da kavminin olayı böyle değerlendirmesi gerektiğini aşılamaya çalışmıştır. Firavun burada Musa'yı, onlara sihri öğreten büyükleri olarak lanse etmeye çalışmıştır. İşte bu, bütün Peygamberlerin düşmanlarına karşı başvurdukları bir çaredir. Düşmanlarının risaletin önüne koydukları büyük engelleri bertaraf etmek için onlara mucize ile karşı koymuşlardır. Böylece mücadelenin yolunda düşmanlarını içten sarsmayı denemişlerdir. Onlar dış görünüş olarak kendi inançlarına ağırlık verseler de bu mücadele yöntemiyle onları silkelemek istemişlerdir.

 

 

* * *

 

 

Kur'an'ın Meydan Okuyuşunda Başka İ'caz Yönleri Var mıdır?

 

Müfessirlerin çoğu Kur'an'ın i'caz yönünün sırf beyan i'cazı olmadığını, bunun yanında bilimsel i'cazının da mevcut olduğunu kaydetmektedirler. Çünkü Kur'an, indiği sırada henüz insanlar tarafından keşfedilmemiş olan, uzun bir zaman sonra ortaya çıkan ya da Peygambere veya Peygamberin içinde yaşadığı topluma ulaşma ihtimali bulunmayan Yunanlılar veya başka milletler tarafından bilinen birtakım bilimsel konulara da ışık tutmaktadır. Peygamberin içinde yaşadığı toplum cahili bir toplumdu. Araştırmaya, derin bilgiye önem vermiyordu. Geniş bilgi için yolculuğa önem vermeyi aklına bile getirmiyordu. Onların tüm kültürleri ve önemli buldukları konular herkesin ortak kültürü olan dar kapsamlı şiir ve nesir ile sınırlı idi. Düşünce boyutu ve genişliği açısından dar anlamlı bir sahaya yönelmişlerdi. Muhammed'in (s.a.a.) de kendisini ulusundan farklı bir konuma getirecek kişisel bir kültürü yoktu. Çünkü O da diğer insanlar gibi kültürünü genişletebilecek imkânlara, vasıtalara sahip değildi. Okuma yazma imkânından yoksundu, toplumda ve çevresinde gördüğü düşünce ve marifet sahiplerinden sürekli ders alma onlarla düşüp kalkma olanağı yoktu... İşte bu şekilde pek çok kimse bilimsel i'cazı Kur'an'ın meydan okuyuşlarından biri olarak ele almakta, buna bağlı olarak iki doğunun ve iki batının Rabbı'ndan veya doğuların veya batıların. Rabbı'ndan sözeden ayetler'in yeryüzünün küre şeklinde oluşuna işaret ettiğini söylemektedirler. Onlar diyorlar ki: Doğuların veya batıların çokluğu ancak yeryüzünün küre şeklinde olduğunun kabul edilmesiyle doğru şekilde anlaşılabilir. Bu durumda, güneş bir tarafta doğarken öbür tarafta batmış olacak, bir tarafta batarken öbür tarafta doğmuş olacaktır. Ya da bunun evrendeki ikilik yasasıyla anlaşıldığını dile getirmektedirler, Cenab-ı Allah buyuruyor ki:

 

«Herşeyden iki çift yarattık ki düşünüp öğüt alasınız,» ^([27])

 

Bu bilginler buna benzer pek çok meseleyi örnek vererek insanın bir süre sonra keşfettiği sırlara Kur'an'ın ışık tutuşunu bir mucize olarak değerlendirmektedirler.

 

Yine birçok bilginler Kur'an'ın bu i'caz yönünün yanında bir de gaybi i'cazının bulunduğunu belirtiyorlar. Onlar Kur'an'ın ilerde meydana gelecek olayları haber verişini Kur'an'ın i'cazına bir delil olarak gösteriyorlar. Yüce Allah'ın şu sözlerini bu ilkeye göre yorumluyorlar:

 

«Elif, Lam, Minı. Rumlar yenildi. En yakın bir yerde. Onlar bu yenilgilerinden sonra tekrar galib geleceklerdir. Bir kaçyıl içinde. Onların bu yenilgilerinden önce de sonra da iş tamamen Allah'ın elindedir...» ^([28])

 

Tefsirciler bu ayetlerin nüzul sebepleriyle, ilgili olarak diyorlar ki: İranlılar Bizanslıları yendiği zaman Müşrikler Mü'min’lere sataştılar. Çünkü RumIarın Müslümanlarla, bir tek Allah'a inanma noktasında iman ilkeleri açısından birleştiklerini görüyorlardı. Ayet-i Kerime Bizanslıların ileride İranlılara karşı galip geleceğini bildirmek üzere inmiş ve Kur'an'ın haber verdiği bu olay Ayet-i Kerime'de belirtildiği gibi, birkaç sene içinde gerçekleşmişti... Bu görüşün sahipleri bu konuya ilişkin başka ayetleri de örnek olarak göstermektedirler.

Kur'an'ın i'cazı sadedinde Kur'an'ın nizamını ve üstün hukukunu da söz konusu ediyorlar. Kur'an'ın bu nizamı ve hukuku, onca gelişmelere ve hayati değişikliklere rağmen sürekliliğini ve sağlamlılığını ispat etmiş durumdadır. İnsanın ve hayatın problemlerini çözmekte herhangi bir acizliğe düşmemiştir. Tam tersine İslam'ın sarsılmazlıği hukuk ile de ispatlanmış bulunmaktadır. İnsanın daha iyi bir geleceğe doğru gelişme göstermesine değişmez ilkeleriyle ışık tutmuş, bu gelişme esnasında herhangi bir değişikliğe ve tahrifata ihtiyaç duymamıştır.

 

Sonra i'caz konusunda o kadar çok söz edilmiştir ki insanlar nihayet sayı i'cazına ulaşmışlardır. Artık insanlar Kur'an-ı Kerim'de geçen sözcüklerin sayı uygunluğu ile ilgili birtakım keşiflere girişmişlerdir. Buna bağlı olarak dünya ve ahiret kavramlarının Kur'an'da kaç yerde geçtiği tesbit edilmiş ve bu sayının 115 kere olduğu görülmüştür. Değişik yerlerde geçmelerine rağmen bu eşitlik tesadüfî değildir denilmiştir. Aynı şekilde melek ve şeytan kavramları da incelenmiş ve bunun da eşit olduğu, 88 kere geçtiği gözlenmiştir. Böylece bu konudaki örnekler çoğalıp gitmiş, Kur'an'daki pek çok kelimeler değişik yerlerde ve farklı biçimlerde kullanılmalarına rağmen aralarında bir uygunluk bir benzerlik olduğu tesbit edpmiştir.

 

Bütün bu yaklaşımlar üzerine yapacağımız değerlendirme şudur; Peygamberin doğruluğunu ve Kur'an'ın gerçekliğini ispat konusunda iki yöntem vardır:

 

Birinci Yöntem: Bu, karşılıklı diyaloğa dayanan, insanın birbirine aykırı düşen düşüncelerini; araştırma, tartışma, muhakeme yoluyla harekete geçiren, olayı çeşitli boyutlarıyla ele alıp yeni bir düşünceye ulaşma yöntemidir. Kur'an'ın çoğu zaman kullandığı yöntem budur. Nitekim biz Kur'an'ın, kâfirlerin Peygamberin şahsına, O' nun kişisel sıfatlarına yönelttikleri karalamalar ve Kur' an'a, Kur'an'ın Allah veya Peygamber ile ilgisine ait düşünceler konusunda onları sağlıklı bir diyalog ile gerçeğe ulaştırmak istediğini görüyoruz. Kur'an, kâfirlerin, Peygamberin kişiliğini zedelemek, etkisini azaltmak amacıyla O'nun şahsı etrafında geliştirdikleri menfi propaganda ile O'nu şair büyücü, deli, vs. gibi sıfatlarla karalamaya çalıştıklarını bildirir. Kur'an'ın bu usta yöntemi, yumuşak bir havada sözleri birbiri ardınca sıralamakta ya yumuşak bir öz ile ya da apaçık güçlü sözlerle insanları sorumlu oldukları tutumla ilgili olarak derin ve iyi düşünceye sevketmeyi denemektedir.

 

Davete muhatap olan ilk toplum Kur'an'ın etrafında bir dizi olumsuz düşünceyi körüklerneye çalışmıştır. Mesela onlar, «Kur'an'ı bir İnsan öğretmektedir» diyorlardı. Bu sözlerle, Peygamberin bazı zamanlarda kendisiyle beraber oturduğu Mekke'de oturan Bizanslı bir köleye işaret edilmek isteniyordu. Cenab-ı Allah bu konuya ilişkin beyanatında buyurur ki:

 

«Biz Onların, O 'na ancak bir insan öğretiyor, dediklerini biliyoruz. Haktan saparak ileri sürdükleri adamın dili yabancıdır. Bu ise apaçık Arapça bir dildir» ^([29])

 

Yine onların iddialarından biri de şu idi: «Muhammed okuması ve yazmasıyla bu kültürü bizzat kendisi elde etmiştir.» Buna ilişkin ayet şudur:

 

 

 

 

«Ey Muhammed, sen bundan önce bir kitap okumuyordun, elinle de onu yazmıyarsun. Eğer öyle olsaydı karşı çıkanlar kuşkuya kapılırlardı» ^([30])

 

Kâfirlerin ileri sürdüğü iddialardan biride şuydu: Onlar Kur'an'ın kıssalarının Peygamberin daha önceleri yaznuş olduğu önceki milletlerin efsaneleri olarak değerlendirmişlerdir. Yüce Allah buyuruyor ki:

 

«Dediler ki öncekilerin masalları. Onları yazdırmış. Sabah akşam onlar kendisine okunuyor»^([31])

 

Kur'an-ı Kerim, Kur'an'ın ilahi kaynağını şu şekilde göstermeye çalışmıştır: Konularının farklılığına, indiriliş eyleminin zaman aralıklarıyla gerçekleşmesine rağmen tüm Kur'an ayetlerinin bir düşünce birliğini ortaya koyduğuna dikkat edilmelidir. Yüce Allah buyuruyor ki:

 

«Kur'an'ı düşünmüyorlar mı? Eğer Allah'tan başkası tarafından gönderilmiş olsaydı O'nda birbiriyle çelişen çok şeyler bulurlardı.» ^([32])

 

Kur'an-ı Kerim onları bir başka açıdan da düşünmeye çağırmıştır. Onları Peygamber'in Peygamberlikten önceki hayatını incelemeye davet etmiştir. O'nun bu hayatının Kur'an'a davet ve çalışmadan insanlara mesaj iletmekten hayli uzak olduğunu hatırlatmıştır. O'nun önceki hayatıyla davetten sonraki hayatını karşılaştırmalarını istemiştir. Kişinin kendisi için seçtiği ve hayatında yaşadığı başkasının da hayatında yaşamasını istediği öyle bir düşünçesi olduğunda zaman zaman bunu dile getireceği ve onu mutlaka pratik eylemlerinde ortaya koyacağını hatırlatmıştır. Çünkü insan, düşüncesini ve ruhi şahsiyetini ne kadar gizlemeye çalışsa da tüm boyutlarıyla ve arzularıyla gizleyeme düşüncesinden, iç dünyasından kendisini soyutlayamaz. Özellikle mesele İslam'ın mesajı ve geleceğe dönük haberler gibi hacimli olduğunda insanın pratik hayatında onun etkilerinden uzaklaşması daha çok zorlaşır. Yüce Allah buyuruyor ki:

 

«İşte sana da böyle katımızdan bir ruh vahyettik. Sen daha önce Kitap nedir, İman nedir bilmezdin. Biz Onu bir nur yaptık. Kullarımızdan dilediğimizi O'nunla hidayete doğru yola iletiyoruz. Ve şüphesiz ki sen, doğru yola götürüyorsun.» ^([33])

 

«De ki: Eğer Allah dileseydi O'nu size okumazdım ve O'nu size hiç bildirmezdim. Ben ondan önce de aranızda bir ömür boyu kalmıştım. Düşünemiyor musunuz?»^([34])

 

Biz Peygamberin, Peygamberliğinde samimi olduğunu ve Kur'an'm gerçekten onun eseri olmadığını kapsamlı; bilimsel-rasyonel bir araştırmayla da ispatlayabiliriz. Peygamberin hayatını, yetişmesini, çevresini özel ve genel ilişkilerini inceleyerek, O'nun gelecekteki şahsiyetini, oluşturmada katkısı olabilecek etkenleri inceleyerek bu konudaki olayları, çağrıları inceleyerek, bunların hepsini Kur'an'ın muhtevasıyla, Kur'an'ın kapsadığı İslam şeriatıyla, bu şeriatın içerdiği evrensel gerçeklerle, hayatın her alanı ilgili olarak ortaya koyduğu ilkelerle karşılaştırarak bir sonuca varabiliriz. Böyle bir etüt hiç kuşkusuz bizi şu kesin sonuca götürecektir: Kur'an şüphesiz Allah tarafından gönderilen bir kitaptır. Muhammed'in (s.a.v.) yazdığı bir kitap olmaktan çok uzaktır.