Hd nbiyev şrabin kimyasi



Yüklə 2,44 Mb.
səhifə9/25
tarix07.06.2018
ölçüsü2,44 Mb.
#52898
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   25

ワzm コirYsinin q©cq©rmas© prosesindY fermentlYrin mü­hm texnoloji YhYmiyyYti vard©r. BelY ki, q©cq©rma prosesi za­ma­n© Ysas mYhsul kimi YmYlY gYlmiコ etil spirti vY karbon qaz©n­dan baコqa, mayalar tYrYfindYn sintez olunan fermentlYr ikinci dY­rY­cYli mYhsullar©n al©nmas©nda xsusi rol oynay©rlar. 塾YlY gYl­miコ ikinci dYrYcYli mYhsullar コYrab©n keyfiyyYt g­tY­ri­ci­lY­ri­nin formalaコmas©nda, コYrab©n nYmYxsus Ytrinin yaran­ma­s©n­da mhm YhYmiyyYt kYsb edirlYr.

ェampan vY xeres コYrablar© istehsal©nda fermentativ pro­ses­­lYrin (eterifikasiya, oksidlYコmY vY reduksiyalaコma, karbok­sil­­sizlYコmY vY s.) 輟x bk rolu vard©r. MxtYlif n コYrab­la­r©n nYmYxsus Ytrinin, dad©n©n YmYlY gYlmYsi fer­ment­lYrlY s©x YlaqYdard©r. Butulka sulu ilY コampan istehsal© zaman© tiraj olun­muコ butulkalar©n saxlanmas©nda mrYkkYb biokimyYvi pro­­ses­lYr baコ verir. Bu proseslYr bilavasitY fermentlYrin iコtirak© ilY gedir. Son zamanlar qida sYnayesindY, o cmlYdYn コYrab­l©q­­da ferment preparatlar©ndan geniコ istifadY edilir. Bu mYqsYd­lY pektolitik ferment preparatlar© geniコ tYtbiq sahYsinY malikdir. Dn­ya kYlYri kommersiya mYqsYdi ilY mxtYlif anlarda pek­to­­litik ferment preparatlar© istehsal edirlYr. MYsYlYn, Fransada pek­­tolitik ferment preparatlar© 撤ektinaza-PP Yaponiyada 溺a­­se­rozim ABェ-da 適lerzim Rusiyada 撤ektavamarin 撤ek­tofoetidinadlar© ilY istehsal olunur. SYnaye sulu ilY is­teh­sal olunan pektolitik fermentlYrin pH=4-5 aras©nda tYrYddd edir. Onlar©n optimal tYsir mexanizmi çn temperatur 35-450C ara­s©nda olur. Ona gY dY YzintiyY, コirYyY vY コYraba pektolitik fer­ment preparatlar©n© 35-450C temperatura qYdYr isitmYklY Yla­vY etmYk daha mYqsYdY­uy­n­dur. Pektolitik ferment pre­pa­rat­la­r© mumi コirY x©m©n© 1-2%, o cmlYdYn  ax©m© ilY al©nan コi­rYni 10%, コirYnin コYffaflaコmas©n© isY 2-3 dYfY tezlYコdirir. 循in­tini pektolitik ferment preparat© ilY qar©コd©r©b (kombinY et­mYk), sonra 45-500C temperatura qYdYr isidib 3-4 saat sax­la­maq­la ekstraktiv maddYlYrlY zYngin olan yksYk keyfiyyYtli コY­rab istehsal etmYk mm­kndr. ェYrab© pektolitik ferment pre­pa­rat© ilY iコlYdikdY onun tYrkibindY ekstraktiv maddYlYrin miq­da­r© art©r. Bu mYq­sYd­lY aコYrablarda 2,5-10%, q©rm©z© コY­rab­lar­da isY 10-15% ekstraktiv maddYlYrin artmas© mºahidY olun­muコ­dur. ェYrablar© pektolitik ferment preparatlar© ilY iコlYdikdY 10-20% metil spirti dY miqdarca art©r ki, bu da xoコagYlYn hal de­yil­dir. Bu zaman コYrabda metil spirtinin miqdarca artmas©na sY­bYb pektinestera­za fermentinin aktiv formada olmas©d©r. Bu­na baxmayaraq コYrabda metil spirtinin miqdar© tYyin olunmuコ sa­nitar normadan (0,05%) 輟x olmur. Hal-haz©rda elY pektolitik fer­ment pre­pa­rat­lar© YldY olunmal©d©r ki, onlar©n tYrkibindYki pek­tin­este­ra­za fermentinin aktivliyi daim aコa olsun. ェYrab­­l©q sYnayesin­dY pektolitik ferment preparat© ilY yanaコ© hYm dY si­tolitik, pro­te­o­litik ferment preparatlar©ndan vY qlü­ko­ok­si­da­za­dan da isti­fa­dY olunur.

Sitolitik ferment preparatlar©. Bunlar kompleks fer­ment­­­lYr olub, hemiselllozadan, selllozadan, sellibiazadan tYコ­kil olun­­muコdur. Sitolitik ferment preparatlar©n tYrkibindY qeyd edi­­lYn fermentlYrdYn YlavY pektolitik vY proteolitik fermentlYrY dY rast gYlinir.

Hemisellloza, sellloza vY sellibioza コYrabda lYrinY mYx­­sus bulanl©ql©q YmYlY gYtirirlYr. KimyYvi tYbiYtinY gY he­mi­­sellloza vY sellloza polisaxarid, sellibioza isY disaxariddir. On­­lar Yn 輟x zmn qab©nda, daranda, toxumun st qat©n­da, zmn lYtli hissYsindY, az miqdarda isY コirYsindY olur.

循intinin vY ya daran コirY ilY birlikdY q©cq©rd©lma­s©n­dan al©­nan コYrablarda qeyd olunan karbohidratlar 輟x­luq tYコkil edir. On­lar da コirYdY vY コYrabda mYyyYn bulan­l©q­l©q YmYlY gY­ti­­rir­lYr. ェYrabda bulanl©ql© aradan grmYk çn コYrab© コYf­faf­­laコ­d©r­maq mYqsYdi ilY sitolitik ferment preparatlar©ndan isti­fa­dY olu­nur.

Sitolitik ferment preparatlar©n© YzintiyY YlavY etdikdY コi­rY x©m© 輟xalmaqla yanaコ©, hYm dY コirY­dY ekstraktiv mad­dY­lY­rin miqdar© da art©r. Ad©ndan gn­dü­ykimi hemiselllaza fermenti hemiselllozan©, selllaza sel­llo­zan©, sellibiaza isY di­saxarid olan sellibiozan© polimer formadan monomer for­ma­ya ke輓Ysini kataliz edir.

Bu ferment preparat© 400C temperaturda daha aktiv olur. 循intini sitolitik ferment preparat© ilY 400C temperatura qY­dYr isitdikdYn sonra q©cq©rtd©qda daha yaxコ© effekt al©n©r. Bu zaman poli­sa­xa­rid­lYrin hidrolizinin tezlYコmYsi nYticYsindY コi­rY­dY コYkYrlYrin (mono­­saxaridlYrinィCqlkoza, fruktoza vY s.) miq­da­r© art©r, コirYnin コYffaflaコmas© tezlYコir.

Proteolitik ferment preparatlar©. Bu ferment preparat­la­r©­­n©n kYyi ilY コYrabda olan zlali bulanmalar© aradan gr­mYk olur. Proteolitik ferment preparatlar©n©n tYsiri nYticYsindY コY­rab­da olan zlali maddYlYrin (polipeptidlYrin, zlallar©n vY s.) hid­rolizi nYticYsindY コYrabda aminturコular, amin azotu miqdar­ca art©rlar. Bu preparat© コirYyY YlavY etdikdY isY コirY x©m© art­maq­la yanaコ©, hYm dY コirY azotlu maddYlYrlY daha da zYn­gin­lY­コir.

ェYrabda zlali bulanman© aradan grmYk çn fer­ment preparat©n© コYrabla birlikdY isitmYklY (40-500C) YlavY et­mYk daha effektli nYticY verir.

Qlkozooksidaza. Bu ferment コYrabl©q sYnayesindY son zamanlar daha geniコ istifadY olunur vY コYrab© oksid­lYコmY­dYn qoruyur.

Qlkozooksidaza fermenti mhitdYn oksigeni ­xart­maq qa­bi­liyyYtinY malikdir. Bu fermentin kYyi ilY qlü­ko­za qlü­kon turコusuna 軻vrilir. Son zamanlar コYrabda turコulu art©r­maq çn qlkozooksidaza fermentindYn istifadY olunur. Fer­men­tin katalizi nYticYsindY YmYlY gYlmiコ hidrogen peroksid ka­ta­laza fermentinin tYsiri ilY par軋lan©r. Ona gY dY zm コi­rY­si­nY, YzintiyY vY ya コYraba qlkozooksidaza fermenti kata­la­za ilY birlikdY YlavY olunmas© daha yaxコ© effekt verir.

Hal-haz©rda コYrab mayalar©ndan al©nm©コ kompleks fer­ment­­lYr コYrabl©q sYnayesindY daha urla istifadY olunur.

Bu fermentlYr YsasYn sfrY コYrab© istehsal© zaman© birin­ci krmYdYn ayr©lm©コ maya qal©qlar©ndan istifadY etmYklY al©­­n©r.

Son zamanlar コYrabl©q sYnayesindY Lizoqrizein (テ1OX), Sitorozemin (マX vY マ1OX), Selloviridin (テヌX) fer­ment preparatlar©ndan geniコ istifadY olunur. Hal-haz©rda コYrab­­l©q sYnayesindY poliferment preparatlar©ndan istifadY olun­ma­s© yaxコ© effekt verir. Poliferment kompleksinY multienzimlYr dY de­­yilir.

Poliferment kompleksinin tYrkibindY amilaza, lipaza, en­­­do vY ekzopeptidazalar, sellobiohidrolaza, qlkanaza, qlkozidaza, ekzo vY endopoliqalakturonaza, pektinesteraza, fos­­fataza vY digYr fermentlYrY dY rast gYlinir.

Poliferment pre­pa­ratlar© コirY x©m©n©n artmas©na, コY­ra­b©n コYffaflaコmas©na, onun ekstraktiv maddYlYrlY zYngin ol­ma­s©­na, uzun mddYt sa­bit­liyinin saxlanmas©na, Ytirli maddYlYrlY zYn­ginlYコmYsinY kö­mYk­lik gtYrir.

Q©rm©z© sfrY コYrab© istehsal©nda multienzim (MEK-1) kom­pleksinin istifadY olunmas©, Yzintinin yaxコ© eks­trak­­siya olun­mas©na, コYrab©n コYffafl©na, onun rYng maddYlYri ilY daha zYn­gin olmas©na コYrait yarad©r.
FYsil 7. SPンRTL蹴
ワzmn vY コYrab©n tYrkibindYki spirtlYr hYm alifatik, hYm dY aromatik formada olurlar. ェYrab©n tYrkibini tYコkil edYn Yn Ysas komponentlYrdYn biri spirtlYrdir. MYlumdur ki, コYrab q©c­q©rma prosesinin mYhsuludur. Q©cq©rma zaman© zm コirY­si­nin tYrkibini tYコkil edYn コYkYrlYrdYn (qlkoza vY fruktoza) spirt­lYr sintez olunur. Bu zaman YmYlY gYlYn Ysas spirt ィC etil spir­tidir.

Etil spirti q©cq©rma prosesindY nYinki heksozalardan, hYm­輅nin oliqo vY polisaxaridlYrin hidrolizlYrindYn YmYlY gYl­miコ sadY コYkYrlYrdYn dY sintez olunur. Bu zaman mrYkkYb コY­kYrlYr ilk YvvYl spesifik fermentlYrin tYsiri ilY monozalara vY ya sadY コYkYrlYrY hidroliz olunduqdan sonra spirtY 軻vrilirlYr. ェY­rabl©q sYnayesindY Yn vacib mYsYlYlYrdYn biri q©cq©rma pro­sesini istehsal olunan コYrablar©n haz©rlanma texnologiyas©na uy­n olaraq dzgn tYlimat Ysas©nda aparmaq laz©md©r. 縮s hal­da コYrab materiallar©nda etil spirtindYn baコqa digYr arzu­olun­mayan toksiki tYsirY malik spirtlYrin vY baコqa xoコa­gYl­mY­yYn komponentlYrin YmYlY gYlmYsinY コYrait yaranm©コ olur.

Be­lY­liklY, mYlum olmuコdur ki, istehsal olunan コYrablar©n key­fiy­yY­ti q©cq©rma zaman© YmYlY gYlYn spirtlYrdYn 輟x as©l©d©r.

Alifatik spirtlYr


ワzmn vY コYrab©n tYrkibindY biratom­lu vY 輟xatomlu ali­fatik spirtlYrY rast gYlinir. Biratomlu spirtlYrin tYrkibindY bir, 輟x­atomlu spirtlYrin tYrkibindY isY iki vY daha 輟x hidroksil qru­pu (ィCOH) olur.

ェYrab©n Ysas spirtlYri biratomlu spirtlYrdYn tYコkil olun­muコ­dur. Spirt q©cq©rma prosesinin mYhsuludur. BelY ki, sadY コY­kYr­lYrin, heksozalar©n, YsasYn dY qlkozan©n vY fruktozan©n q©c­­q©rmas© zaman© biratomlu spirt olan etil spirti vY digYrlYri YmY­­lY gYlir. Bu proses q©cq©rma zaman© mayalar tYrYfindYn sin­tez olunmuコ 輟xlu sayda fermentlYrin tYsiri ilY baコ verir.

Son tYd­qiqatlar zaman© elY mYdYni maya irqlYri YldY edil­miコdir ki, on­­lar q©cq©rma prosesini nisbYtYn aコa tem­pe­ra­tur­da (14-180C) apa­r©rlar.

Bu zaman oksidlYコmY prosesinin lYngimYsi nYticY­sin­dY コY­rabda etil spirtinin miqdarca 輟x, metil spir­tinin isY az YmY­lY gYl­mYsinY コYrait yaran©r. Bundan baコqa コY­rab­l©q sYna­ye­sindY apa­r©lan son tYdqiqatlar©n nYticYsindYn mYlum olmuコ­dur ki, xü­susi mayalar©n tYsirindYn aコa tempe­raturda apar©lan q©c­q©rma pro­sesi zaman© コYrabda sivuコ yaar©, sirkY turコusu 輟x czi miq­darda YmYlY gYlir.

Son zamanlar bu sulla res­pub­li­ka­m©z©n bir 輟x コYrab is­tehsal© ilY mYコl olan rayonlar©nda (ェYm­kir, G-g vY s.) zm コirYsini aコa temperaturda xsu­si maya­la­r©n tYsiri ilY q©c­q©rmas©nda yksYk keyfiyyYtli avY q©rm©z© sfrY コYrablar© is­teh­sal olunur.

Alifatik biratomlu spirtlYr. ワzmdY vY コYrabda Yn 輟x doy­muコ halda olan alifatik biratomlu spirtlYrY, az miqdarda isY doy­mam©コ, o cmlYdYn terpenli spirtlYrY rast gYlinir. ワzmn vY コYrab©n tYrkibindY olan doymuコ biratomlu spirt­lYr 21-ci cYdvYldY gtYrilmiコdir.

CYdvYl 21

Biratomlu doymuコ

alifatik spirtlYrKimyYvi quruluコuMiqdar©, mq/dm3ワzmdYェYrabdaMetil CH3OH1-1020-100 að

80-350 q©rm©z©Etil CH3CH2OH10-500*ンzopropil CH3(CH3)CHOH0,1-1,00,3-3p-propilCH3CH2CH2OH0,1-1,05-50ンzobutil CH3CH3CHCH2OH0,1-1020-100p-butilCH3(CH2)2CH2OH0,1-102-10ンzoamil C2H5(CH3)CHCH2OH0,1-1,0100-250p-amil CH3(CH2)3CH2OH0,1-1,02-20p-heksil CH3(CH2)4CH2OH1,0-200,5-10p-heptilCH3(CH2)5CH2OH0,2-2,00,3-3p-oktilCH3(CH2)6CH2OH0,1-1,00,2-2C9-C20 spirtczi varczi var

* ンstehsal texnologiyas©ndan as©l© olaraq コYrabda 9-20% spirt olur.
ワzmdY vY コYrabda doymuコ biratomlu alifatik spirtlYrin hidroksil qrupu bi­rin­ci karbonun yan©nda yerlYコmYklY ilkin spirt adlan©r. Bir­atom­lu spirtlYrin tYrkibindY C9 karbon atomu olduqda (spirtin tYr­kibindY doqquz karbon atomu olarsa) maye hal©nda, C10 vY da­ha 輟x karbon atomu olduqda isY spirt bYrk hal©nda olurlar.

Biratomlu doymuコ spirtlYrin nmayYndYsi olan metil vY etil spirtlYri suda yaxコ© hYll olurlar. Lakin spirtin molekul 躡kisi art­d©qca onun suda hYllolma qabiliyyYti zYiflYyir, hYtta tYr­ki­bin­dY C10 karbon atomu olan spirtlYr isY praktik olaraq suda hYll olmurlar.

Ancaq tYrkibindY C10 vY daha 輟x karbon atomu olan spirt­lYr isY buxar vasitYsilY asanl©qla qovma YmYliyyat©na mY­ruz qal©rlar. Bu spirtlYr zvi vY qeyri-zvi turコular©n tYsirindYn, turコ mhitdY asanl©qla efirlYrY 軻vrilirlYr.

Spirt oksidlYコdikdY isY aldehidlYr YmYlY gYlir. ワzmdY vY コYrabda az miqdarda (0,1-1 mq/dm3) ikili vY çlspirtlYr (C6-dan C15-Y dYk) vY onlar©n izomerlYri olur.

Metil spirti (metanol vY ya ac spirti) rYngsiz maye olub, etil spirtinin iyinY bYnzYyir. Bu spirt suda yaxコ© hYll olur. ェY­rabda metil spirti YsasYn pektin maddYlYrinin hidrolizi nYti­cY­sindY YmYlY gYlir. Q©rm©z© コYrablarda pektin maddYlYri 輟x ol­duna gY metil spirti q©rm©z© コYrablarda 輟x, aコYrablarda isY az miqdarda olur.

Metil spirti 650C-da qaynay©r. Sintetik yolla al©nm©コ me­til spirti ac spirti adlanmaqla kYskin pis iyY malik olmaqla ase­tonu xat©rlad©r. Metil spirti gn gmY qabiliyyYtinY pis tY­sir gtYrir. Bu spirt meyvY コYrablar©n©n tYrkibindY zm コY­rab­lar©na nisbYtYn daha 輟xluq tYコkil edir. Bu Ysas onunla Yla­qY­dard©r ki, alman©n, heyvan©n, zol©n, armudun, gYval©n©n vY baコ­qa meyvYlYrin tYrkibindY pektin maddYlYri zmY nisbYtYn da­ha 輟x olur.

Etil spirti rYngsiz maye olub, nYmYxsus iyY malik­dir. Suda yaxコ© hYll olur. Suda hYll olduqda istilik YmYlY gYlir. Spirtin su ilY qar©コ© zaman© hYcm itkisi yaran©r ki, buna da kon­traksiya deyilir. Bu itki zm コirYsinin vY コYrab materia­l©­n©n spirtlYコdirilmYsindY, コYrab vY konyak istehsal© zaman© ku­paj YmYliyyatlar© nYzYrY al©nmal©d©r.

Bu YmYliyyat zaman© 0,08% itki normas© nYzYrdY tu­tu­lur. Bu barYdY コYrab©n tex­no­lo­gi­yas© fYnnindY daha Ytrafl© mY­lu­mat verilir. Etil spirtinin qay­na­ma temperaturu 78,150C-dir. Spir­tin tndlyazald©qca onun qay­nama temperaturu art©r.


Spirt ktlYsi, %-lY 95,57 60,00 40,00 30,00

Spirtin qaynama

temperaturu, 0C ilY 78,15 81,04 83,13 84,00
Etil spirtinin iqtisadi vY baコqa cYhYtdYn 輟x bk xalq tY­­sYrrfat© YhYmiyyYti vard©r. Etil spirti qida sYnayesinin mx­tY­­lif sahYlYrindY (araq istehsal©nda, コYrabl©qda vY s.) tibb­dY, dYr­man preparatlar©n©n haz©rlanmas©nda vY baコqa sahYlYr­dY ge­niコ istifadY olunur. Etil spirti sYnayedY YsasYn iki sulla al©­n©r.

BiokimyYvi sul. Bu sul zaman© etil spirti q©cq©rma yo­lu ilY YldY edilir.

KimyYvi sul. Bu sul zaman© etil spirti sintetik yolla Yl­dY edilir.

BiokimyYvi sulla YldY edilYn etil spirtinin qida sYnayesinin mx­tYlif sahYlYrindY istifadY olunmas©na icazY verilir.

KimyYvi yolla YldY edilYn etil spirtindYn texniki mYq­sYd­­lYr çn istifadY olunmas©na icazY verilir. Bu yolla sintez olun­­muコ etil spirtindYn qida sYnayesindY (araq, コYrab, konyak, コam­­pan, qYnnad© mYmulatlar©nda vY s.) istifadY edilmYsi qYti qa­­da­­nd©r. Etil spirtinin q©cq©rma yolu ilY biokimyYvi sulla al©n­­ma­s©nda 輟xlu sayda fermentlYr iコtirak edir. Bu zaman q©c­q©r­­ma prosesinY mYruz qalan zm コYkYri qlkoza (C6H12O6) vY ya ona yax©n monosaxaridlYr ィC fruktoza vY qeyrilYridir. Q©c­q©r­­ma yolu ilY etil spirtini sYnaye sulu ilY YsasYn tYrkibindY ni­コas­­ta ilY zYngin olan buadan, qardal©dan, dydYn, kartof­dan al©rlar. Niコasta kimyYvi tYbiYtinY gY polisaxarid olub, 輟x­­lu sayda qlkozan©n bir-biri ilY birlYコmYsindYn YmYlY gYl­miコ­­dir. Niコasta adi コYraitdY q©cq©rm©r. O qlkozaya qYdYr hid­ro­­liz olunduqdan sonra q©cq©rma prosesinY mYruz qal©r. Bu pro­ses sxematik olaraq aコadak© kimi tYsvir edilir. ンlk YvvYl ni­コas­ta amilaza fermentinin tYsiri ilY maltozaya qYdYr hidroliz olu­nur.

amilaza


(C6H10O6)n + nH2O nC12H22O11

Sonra YmYlY gYlmiコ maltoza qlkozidaza vY ya mal­ta­za fermentinin tYsiri ilY 輟xlu sayda qlkozaya qYdYr hidroliz olu­nur.

maltaza

C12H22O11 + H2O 2C6H12O6



maltoza qlkoza
Maltozaya baコqa slY sYmYni コYkYri dY deyilir. SYmY­ni­­­nin tYrkibindYki コYkYr YsasYn maltozadan ibarYtdir. Q©cq©rma pro­­sesi qlkozadan baコlay©r. Q©cq©rma prosesindY 輟xlu sayda fer­­mentlYr iコtirak etdiyinY gY onlar tYnzimlYnmYlidir.

BelY ki, q©c­q©rma pro­sesinin mtYコYkkil getmYsi çn mYdYni mayadan (fer­ment qa­r©コ©) istifadY olunmaqla temperatura dzgn YmYl olun­­ma­l©­­d©r.

Q©cq©rma zaman© etil spirti al©nana qYdYr 輟xlu bio­kim­yY­vi reaksiyalar baコ verir. HYr bir reaksiyada da ayr©ca fer­ment iコtirak edir.

熟 nYhayYt, qlkozadan etil spirti, karbon qaz© vY baコqa ikin­ci dYrYcYli mYhsullar al©n©r. Bu proses sxematik olaraq aコa-­dak© kimi baコ verir.

ferment

C6H12O6 2C2H5OH + 2CO2



qlkoza etil spirti
Q©cq©rma prosesi dzgn コYraitdY apar©ld©qda spirt x©­m© nYzYri cYhYtdYn art©r. Q©cq©rma prosesi dzgn apar©lmad©q­da isY YmYlY gYlmiコ etil spirti oksidlYコYrYk baコqa maddYlYrY 軻v­­rilY bilYr. NYzYri cYhYtdYn hesablanm©コd©r ki, q©cq©rma pro­se­­sindY 1 qram コYkYrdYn 0,6479 ml susuz spirt al©n©r. 峻lindY spirt x©m© 0,60 ml qYbul edilmiコdir. Spirt x©m© コirYdY olan コY­­kYrdYn, q©cq©rman©n mddYtindYn, temperaturdan, mYdYni ma­­yan©n irqindYn vY baコqa faktorlardan as©l©d©r.

TYrkibindY spirt olan mYdYni mayal© mYhlul sonra qov­ma YmYliyyat©na mYruz qal©r. Spirt ayr©laraq tYmizlYnmYk çn rek­­ti­fikasiya aparat©na verilir. Bu zaman ayr©lm©コ maya qal© (bar­­da) zlali maddYlYrlY zYngin olduna gY heyvandarl©q sa­hY­sindY qiymYtli yem kimi istifadY olunur.

Rektifikasiya olunmuコ spirt 96%-li olmal©d©r, bundan baコ­qa bu spirtin tYrkibindY sirkY aldehi­di, sivuコ yaar© vY baコ­qa qat©コ©qlar da tYmizlYnmYlidir. TYr­ki­bindY C3H7OH-dan C5H11OH olan spirt birlYコmYlY­rY sivuコ yaar© vY ya ali spirtlYr dY deyilir. Ali spirtlYr yksYk toksiki tYsirY malik olduna gö­rY spirtdY onlar©n olmamas© spirtin keyfiyyYtinY yaxコ© tYsir g­tY­rir.

Hal-haz©rda etil spirtini texniki yolla acdan vY onun tul­­­lant©lar©ndan (opilka) istehsal edilir. Ac vY onun s©yr©n­t©­la­r©­n©n Ysas©n© sel­­lloza tYコkil edir. Selllozan©n kimyYvi formulu ni­­コasta kimidir (C6H10O5)n. Ancaq niコasta D-qlkozadan, sel­lü­­loza isY D-qlkozadan tYコkil olunmuコdur. Sellloza D-qlü­­kozan©n biopolimeri adlan©r. Selllozaya sulfat turコusu ilY (H2SO4) tYsir etdikdY son mYh­sul kimi nYticYdY qlkoza YmYlY gY­lir. Qlkozan©n q©c­q©r­ma­s©ndan da etil spirti vY ya コYrab spirti sin­tez olunur. Mü­Yy­yYn olunmuコdur ki, 100 kq quru ac s©y­r©n­t©s©ndan orta he­sab­la 25-30 litr spirt al©n©r.

Qeyd etmYk laz©md©r ki, ac©n oduncaq hissYsinin, o cm­lYdYn ac s©yr©nt©s©n©n tYrkibi metil spirti ilY daha zYn­gin­dir. Ona gY dY metil spirtinY ac spirti dY deyilir. Ac s©y­r©n­­t©s©ndan al©nm©コ spirtin tYrkibindY metil spirti normadan 輟x olur. Ona gY dY ac s©yr©nt©s©ndan al©nm©コ spirt texniki mYq­­sYd­lYr çn istifadY edilmYlidir. Bundan al©nm©コ spirtdYn qi­­da sY­nayesindY istifadY etmYk qYti qadand©r.

Qeyd etmYk la­­z©md©r ki, selllozan©n fermentativ yolla (sellloza) qlko­za­ya qYdYr hidroliz olunmas© daha yaxコ© effekt verir.

2.Etil spirtini kimyYvi (sintetik) yolla da almaq mm­kn­­­dr. Etil spirtinin kimyYvi yolla al©nmas©nda Yn sadY sul Ku­軻rov reaksiyas©d©r. Bu zaman asetilenin su ilY bir­lYコ­mY­sin­dYn sirkY al­de­hi­di, sonra isY etil spirti al©n©r. Spirtin al©nmas© iki mYrhYlYdY ge­dir.

O

HC CH + H2O 。CH3C



asetilen H

sirkY aldehidi

Al©nm©コ sirkY aldehidi hidrogenlY reaksiyaya girYrYk etil spir­tinY 軻vrilir.

O

CH3C + H2 。 CH3CH2OH



H etil spirti

sirkY aldehidi

Etil spirtinin al©nmas©n©n Yn sadY sullar©ndan biri dY eti­lenin su ilY reaksiyas©d©r.
C2H4 + H2O 。C2H5OH

etilen etil spirti


KimyYvi yolla al©nm©コ etil spirti kimya, farmakologiya vY baコqa istehsal sahYlYrindY geniコ istifadY olunur. KimyYvi yol­­la al©nm©コ etil spirtindYn sirkY turコusunun, dietil efirinin, kau­­輹kun vY baコqa mYhsullar©n al©nmas©nda xammal kimi isti­fa­­dY olunur. Etil spirtindYn tibb sYnayesindY, YsasYn dY cYr­rah­la­­r©n YllYrinin yuyulmas©nda, mxtYlif dezinfeksiya mYqsYdlYri çn geniコ tYtbiq olunur.

Qeyd olundu kimi spirt q©cq©rmas© zaman© ikinci dY­rY­­cYli mYhsul kimi コYrabda ali spirtlYr vY ya sivuコ yaar© YmYlY gY­­lir. Ali spirtlYrY misal olaraq YsasYn propil, butil, amil spirt­lY­ri­­ni vY onlar©n izomerlYrini gtYrmYk olar.

ワzmdY sortdan as©l© olaraq 100 mq/dm3 aras©nda ali spirt­­­lYrY rast gYlinir. ェYrabda isY onlar YsasYn q©cq©rma prosesi za­­­ma­n© YmYlY gYlir. Q©cq©rma prosesinY dzgn YmYl olunma­d©q­­­­da onlar コYrabda normadan art©q olurlar. Onlar©n miqdar© aコY­­­rab­­larda 150-400 mq/dm3, q©rm©z© コYrablarda isY 300-600mq/dm3 aras©nda olur.

Ali spirtlYrin Ysas©n© izobutil vY izo­amil spirtlYri tYコkil edir. Q©rm©z© コYrablarda mumi ali spirt­lY­rin シ-i, aコYrablarda isY ィi izoamil spirtindYn tYコkil olun­muコ­dur. ェYrab©n saxlanmas©nda vY yap©コqan maddYlYri ilY iコ­lYn­mY­­si zaman© ali spirtlYr miqdarca azal©rlar.

夙Yr I krmY vax­­t©nda apar©lmasa, onda コYrabda ali spirtlYrin miqdar© art­ma­ baコlay©r. Q©cq©rma prosesindY ali spirtlYrin YmYlY gYlmYsi o qY­­dYr dY tam ayd©nlaコmam©コd©r. Q©cq©rma zaman© niコastan©n, sel­­llozan©n vY digYr polisaxaridlYrin fermentativ hidrolizi za­ma­­n© da コYrabda butil spirti YmYlY gYlir.

ferment


(C6H10O5)n nCH3ィCCH2ィCCH2ィCCH2OH

niコasta butil spirti


Butil spirtinin sintezi niコastan©n fermentativ hidrolizi zaman© az, selllozan©n par軋lanmas©ndan isY 輟x YmYlY gYlir. Bu Ysas onunla YlaqYdard©r ki, selllozan©n monosaxaridlYrY (qlkoza) 軻vrilmYsi çn qvvYtli kimyYvi turコulardan (HCl, H2SO4) istifadY olunur.

Bu yolla al©nm©コ spirtin tYrkibindY yksYk toksiki tYsirY malik butil spirti ilY yanaコ© baコqa ali spirtlYr dY YmYlY gYlir ki, onlar da insan orqanizmi çn tYhlkY mYnbYyidir. Ona gY dY qida sYnayesindY, o cmlYdYn コYrab istehsal©nda selllozadan al©nm©コ spirtdYn istifadY olunmas© qYti qadand©r. BelY spirtlYr nYinki tibb sYnayesindY vY qeyri-tibbi mYqsYdlYr çn istifadY oluna bilYr. Selllozadan al©nm©コ spirtlYrin tYrkibindY baコqa toksiki tYsirY malik tiosulfobirlYコmYlYr dY olur. Bu birlYコmYlYr dY insan orqanizmindY mYyyYn fYsadlar©n YmYlY gYlmYsinY コYrait yarad©r.

Hal-haz©rda mYlum olmuコdur ki, ali vY ya sivuコ spirtlYri zm コirYsinin q©cq©rmas© zaman© aminturコulardan da sintez olu­nurlar. Bu zaman qlisin adlanan aminturコusundan 80-87% izo­pentanol vY pentanol, fenilalanindYn vY tirozindYn isY fenil­eta­nol vY tirazol spirtlYri YmYlY gYlir.

ワzm コirYsinin q©c­q©r­mas© zaman© Erlix nYzYriyyYsinY gY ali spirtlYr iki yolla sin­tez olunurlar. ンlkin mYrhYlYdY mvafiq aminturコular© dekar­bok­sil­sizlYコYrYk aminlYrY, onlar da aminsizlYコYrYk spirtlYrY 軻v­ri­lir­lYr.

ンkinci mYrhYlYdY isY aminturコular© aminsizlYコYrYk oksi­tur­コulara, onlar da karboksilsizlYコYrYk mvafiq ali spirtlYri YmY­lY gYtirirlYr.

Bu prosesi sxematik olaraq aコadak© kimi g­tYrmYk olar:

ワzm コirYsinin q©cq©rmas© zaman© aminturコular© oksid­lYコ­mYk­­lY aminsizlYコmYsindYn ketoturコu, onun da kar­boksil­siz­lYコ­mY­­sindYn karbon qaz© vY spirt YmYlY gYlir.

Gndykimi, zm コirYsinin q©cq©rmas© zaman© Ysa­sYn zlallar©n fermentativ hidrolizinin mYhsulu olan amintur­コu­la­­r©ndan ali vY ya sivuコ spirtlYri YmYlY gYlir.

Qeyd olundu ki­mi ali spirtlYr yaln©z zm コirYsinin q©cq©rmas© zaman© amin­tur­コu­lar©ndan yox, hYm dY mrYkkYb コYkYrlYrdYn dY sintez olu­nur­lar.

Bundan baコqa zmdY vY コYrabda az miqdarda bYrk ha­l©n­­da olan ali spirtlYrdYn sitil (C16H33OH) vY mirisil (C30H61OH) spirtlYrinY dY tYsadf olu­nur. Bu spirtlYr Yn 輟x zü­mn qab©q vY toxum hissYlYrindY olur­­lar.

ェirYnin Yzinti ilY birlikdY q©cq©rmas©ndan al©nan コYrab­lar­da bu ali spirtlYr daha 輟x olurlar. Sitil vY mirisil spirtlYri bir­lYコ­­miコ コYkildY mrYkkYb efirlYrin tYrkibindY 輟x olurlar.

Biratomlu doymam©コ alifatik spirtlYr. ワzmdY vY コYrabda bu spirtlYrin Ysas nmayYndYsi terpenli spirtlYrdir (C10H17OH).


Linalool ィC CH3ィCC=CHィC(CH2)2ィCCOHィCCH=CH2
CH3 CH3
Bu spirt muskat zm sortlar©n©n qab©q hissYsindY daha 輟x olur. Linalool spirti q©z©lgl YtrinY oxコay©r. Muskat zm sor­tundan haz©rlanm©コ desert tipli コYrablar©n tYrkibindY linalool spir­ti daha 輟x olur.

ワzmdY vY コYrabda terpenli spirtlYrdYn geraniola da tYsadf olunur.

Onun formulu aコadak© kimidir:

Geraniol ィC CH3ィCC=CHィC(CH2)2ィCC=CHィCCH2OH


CH3 CH3
Geraniol spirti Yn 輟x muskat zm sortlar©n©n tYrki­bin­dY olur. Bu spirt dY linalool kimi q©z©lgl vY baコqa qar©コ©q gllYrin Yt­­rinY malikdir.

Bu spirt コYrab©n dad©na msbYt tYsir g­tYr­mYk­lY, onun daha xoコagYlYn Ytirli ol­ma­s©na da kö­mYklik gtY­rir. ワzmdY vY コYrabda olan doymam©コ bir­atomlu spirtlYr aコa­­dak© cYdvYldY gtYrilmiコdir.

CYdvYl 22

Terpenli spirtlYrMiqdar©, mq/dm3ワzmdY ェYrabdaGeraniol 0,5-5,00,5-5,0Linalool 0,1-3,00,1-3,0Sitronellol 0,1-1,00,1-1,0Farnezol -0,1-1,0Nerol 0,1-1,00,1-1,0

Nerol spirti. Bu spirt geraniolun izomer formas©d©r. ワzmdY vY コYrabda bu spirt hYm birlYコmiコ, hYm dY czi miq­dar­da sYrbYst halda olur. Bundan baコqa zmdY vY コYrabda sit­ro­nellola da tYsadf olunur.

Sitronellol ィC CH2=CィCCH2ィC(CH2)2ィCCHィCCH2ィCCH2OH


CH3 CH3
Bu doymam©コ spirt zmn qab©nda vY toxumunda da­ha 輟x olur. Gl Yt­ri­nY malik olmaqla sitronellol mus­kat zm sortlar©ndan haz©rlanm©コ desert コYrab­lar­da daha 輟x olur. Markal© muskat desert コYrablar©nda q©z©lgl Ytrinin YmYlY gYl­­mYsi terpenli spirtlYrlY, o cmlYdYn sironellolla da YlaqY­dar­d©r.

Farnezol spirti seskviterpenlYrY aiddir. Onun mumi em­pi­­rik formu­lu C15H26-d©r.


Yüklə 2,44 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   25




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©muhaz.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin