Ioan. De salas, gvmielensis, e provincia castellana, societatis iesv
Yüklə 18,48 Mb.
|
|
celebrādi, & mali, aut irriti sint, si aliter celebren- tur, &c. vnde Bald. lib. 1. consil. 115. & Parisius vo- lum. 1. consil. 10. 84. docent, consuetudinem habe- re vim constitutionis Principis, & contractus fa- cti, ac si de totius populi consensu, & partium pro iure fuisset constituta. Est item consuetudo regula cōtractuum: quia in omni pacto intelligitur actũ, quòd consuetum est, nisi aliud exprimatur, l. sem- per in stipulationibus, ff. de regul. iuris, l. quòd si nolit. §. qui assidua, ff. de ædilitio edicto, & aliis iu- ribus, quæ citat Syl. verb. consuetudo. Est item consuetudo mensura tam iudicialis quàm interni fori. Quò fit, vt Iudex vtriusque fori casus occurrentes decidere debeat, primò se- cundùm iura; Ecclesiasticus quidem secundùm canones; quibus deficientibus iudicabit secundum leges, cap. intelleximus de noui oper. nuntiat. defi- ciente verò iure, iudicare debet secundum con- suetudinem generalem, vel particularem; deficiẽ- te verò iure, & consuetudine, procedet de simili- bus ad similia, iuxta cap. de quibus, dist. 20. & l. non possunt, ff. de leg. omnibus autem deficienti- bus, ad Romanam consuetudinem, vt volunt ali- qui, vel potius ad consuetudinem vicinarum pro- uinciarum, si rationabilis sit, recurrendum erit, iuxta cap. cùm est de censib. In Lusitania verò re- currendum erit ad Regem, vt ipse quid faciendum sit, declaret, vt habetur 2. ordin. Lusitan. tit. 5. Ex quibus inferes, quid faciendum sit iudici ar- bitro, in quem compromittunt partes, vt secundũ iura sententiam ferat. Si enim aliud lex, aliud con- suetudo legitimè præscripta habeat, secundùm consuetudinem iudicare debet; tum quia consue- tudo sub iure continetur: tum quia Iura ipsa con- suetudines seruandas esse præscribunt. Ita Panor. rubr. de consuet. Syluest. verb. consuetudo. Consuetudines tamen interdum recipere in- terpretationem à iure communi asserit Tiraquell. de retract. §. 1. gloss. 9. num. 132. quod sanè intelle- ctum, verũ est, licet aliqui falsum esse dicant; quia potius consuetudo est optima legum interpres. Quæ ratio potius probat contrarium: nam vnum ius aliud interpretari potest: ergo cum est dubium de consuetudine, quomodo intelligenda sit, ex iu- re scripto poterit eius interpretatio peri: itaque ius scriptum, & consuetudo mutuò interpretari se possunt, Goffred. in sum. tit. de consuet. nu. vlt. ait. Sicut iura iuribus ad concordiam reducuntur, vt C. de inoffic. do. l. vna: sic & consuetudo legi, & priuilegio contraria reducitur ad concordiam per interpretationem: vt cap. cum dilectus de consuet. Quod autem de iudicibus paulò ante diximus, cōfirmatur ex Host. in sum. lib. 4. de agricolis n. 3. in fine, vbi ait, quamuis genera hominum multùm diuersificentur: tamen consuetudo cuiuslibet terrę attendenda est, & secundùm eam iudicādum. Ideò bene facient Prouinciales, si quibuslibet sua spe- cialis consuetudo seruetur, l. si in aliqua. ff. de offic.<-P>@@ <-P>Proconsulis, vide Hieronymum epist. 8. ad Luci- num, relata cap. illud breuiter, dist. 12. ------------------------------------------------------------ An consuetudo laicorum liget clericos. 1. lib. 5. cap. 18. quæst. 12. citante Cy- num, Panor. Butrium, Geminianum, & communem vtriusque iuris inter- pretum; & colligi putat à contrario sensu ex c. vlt. de vita, & honest. cler. ad finem, & c. vlt. de reb. Eccles. non alien. Idque intelligit in iis, quæ libertati, & immunitati Ecclesiasticæ nocent, & incommodant: sicut superius diximus disp. 14. sectione 8. & 9. statuta & leges laicorum cleri- cos non obligare. Sed aduerte, nomine con- suetudinis laicorum in præsenti tria posse intelli- gi. Primò consuetudinem, quæ habeat vim ex au- ctoritate Principis, vel Reip. sęcularis: & sic eadem est ratio de consuetudine laicorum, & de legibus Principum sæcularium. Secundò, consuetudinem abseruatam à solis laicis diuersę Reip. vel oppidi, & sic clarum est, non ligare clericos: quia nec cōsue- tudo laicorũ vel clericorũ vnius Reip. populi, vel Ecclesiæ, ligat eos, qui ad aliam Remp. populum, vel Ecclesiam pertinent. Tertiò, consuetudinem, quæ in eadem Rep. vel populo seruatur à laicis, & non à clericis, quamuis sit in materia vtrisque cō- muni: & in hac consuetudine est maior difficultas: sed dico, talem consuetudinem non ligare cleri- cos, quia faciũt suam peculiarem communitatem, & ideò possunt habere diuersas consuetudines; si- cut diuersi populi, quamuis constituant eandem Remp. possunt diuersas consuetudines habere, & vna potest habere vim legis respectu vnius, & non alterius.
------------------------------------------------------------ An consuetudo loci liget externos, & peregrinos. respondet, non ligare; vt omnes vtiusque iuris interpretes docent, sed intelligendum: nisi veniant ani- mo illic commorandi: vel ratione contractus, vel delicti: vel rei in eo loco sitæ. Vnde si tantum illac transeant, vel veniant animo sta- tim recedendi, ait, non teneri consuetudinibus ie- iuniorum, festorum, &c. Quamuis Latini inter Græcos commorantes, vel Græci inter Latinos, patrios mores obseruant Ecclesia id permittente, primò ne cogantur nouos mores addiscere, & ve- teres deponere: quod esset durũ, cũ sint valde diuer si. Citat glos. c. illa d. 12. & ca. quæ contra d. 8. & sic explicat Augustinum & Ambrosium eisdem locis. Sed nos de hac re c$unclearopiosè egimus disp. 14. sect. 4. ------------------------------------------------------------ An consuetudo liget subditos extra territorium existentes. quia eadem est ratio de statutis, & de con- suetudinibus: sed statuta non illos ligant, cap. vt animarum de const. in 6. ergo nec consue- tudines. Sed de hoc abundè diximus, disp. 14. sect. 5.
@@0@ @@1@ part. 2. quæst. 14. num. 4. & 5. Bartolum Baldum, & alios l. de quibus, ff. de legi- bus, Angel. & Ferrar. l. ex non scripto, ff. de iust. & iure, Salicet. l. 2. C. quæ sit longa consue- tudo, & Sanchez tom. 3. lib. 7. de matrim. disp. 17. num. 8. vbi ait, Doctori excellenti testanti consue- tudinem, credi debere, non pœnitendi auctores affirmant, ac bonis rationibus ducti, vt Bart. repet. l. de quibus, num. 21. quæst. 4. ff. de legibus, Iason, l. filius à patre in princ. num. 27. ff. de lib. & posthu. Antonius l. 41. Tauri num. 4. & multi alij. quos re- fert Mas. Card. de probationibus con. 426. num. 1. & duobus seqq. Quod tamen valde dubium est, & meritò impugnatur à Iasone sibi contrario, dict. l. de quibus, num. 89. Beroio cap. potuit, num. 80. de locato, quando consuetudo est contra ius à Na- uar. cap. placuit, de pœnit. dist. 6. nu. 286. & à mul- tis aliis, quos refert Mascar. suprà: quia quę facti sunt, vt consuetudo, plerumque etiam prudentissi- mos fallunt, l. 2. ff. de iuris & facti ign. idque etiam probant aliæ rationes, quas ibi Mascard. affert. At vbi communiter Doctores id testantur, & nemo contrarium asseuerat, est vtique habenda fides, vt multis citatis probat ibi Mascar. num. 17. & seqq. Hęc Sanchez, & bene. Sed aduerte pro foro inter- no, nisi alia in contrarium faciant, vnum Docto- tem sufficere: sed, si alia in contrarium faciant, ex- pendere oportebit, an illa melius probent. Pro ex- terno etiam foro omnia expendi debent, vt in alia- rum rerum probatione: & Ferrar. l. ex non scripto, ff. de iust. & iure ait, consuetudinem non ritè pro- bari, nisi ad minus duobus testibus de decennio deponentibus. De secundo, consuetudinem in dubio præsumi honestam, docent Aretin. consil. 23. ad finem, Ra- uennas, de consuet. sect. 2. num. 4. Oppositum tenet Rochus alios referens, de consuetud. sect. 7. num. 24. quia in cap. 3. de eo, qui mittitur in possess. dicitur, si laudabilem esse consti- terit, & hoc certum sibi esse dicit Sanchez 7. de matrim. disp. 4. nu. 14. quando cōsnetudo est à lege reprobata, vt quæ est cōtra legem de impedimen- tis consanguinitatis, & affinitatis: quod fatetur idem Aretin. cap. 2. num. 27. de probatio. & con- cludit bene Rochus illo num. 24. cum Panor. ca. fin. num. 5. ad finem, de consuetud. cùm consuetu- dinis honestas non in facto; sed in iure cōsistat, eā probandam minimè esse, sed iudicis partes esse discernere, num honesta sit. Addit verò Sanchez, id necessariò dicendum est, posteros consuetudi- nem à suis maioribus introductam obseruantes, à culpa excusari, nec solicitos esse debere ad inue- stigandam iustitiam causæ, ex qua initium duxit, sed iustè eam præsumere posse, vt tradit Caiet. 1. 2. quæst. 97. art. 3. Gab. 4. dist. 42. quæst. 1. art. 3. dub. 6. Valentia 1. 2. disp. 7. quæst. 5. punct. 8. §. ex quo pa- tet. Ad idem est Bald. l. de quibus, ff. de legibus di- cens, quòd ab omnibus fit, rectè fieri præsumitur, & Alex. cap. quo iure dist. 8. dicens, consuetudinem immemorialem semper præsumi iustam, & ra- tionabilem, etiamsi esset contra dispositionem le- gis anterioris, illum sequitur Auendaño, de exe- quendis mandatis, cap. 6. num. 8. @@ ------------------------------------------------------------ An stylus Curiæ vim legis habeat. mus de stylo interpretandi leges aliquas, vel difficultates, quæ quoti- die in iudiciis occurrunt, tametsi iu- dicibus liberum sit, suo iudicio pro- babili decernere, quid sit rationi magis consenta- neum, & hoc modo leges interpretari: tamen solo suo iudicio, & consensu non possunt leges indu- cere: nisi à Principe, vel Rep. decreta eorum fue- rint approbata. Et ita decisiones Rotę, licet magna cum reuerentia à iudicibus recipiantur, non sunt leges: sed si vrgeat ratio probabilior, poterunt iu- dices alij contrariam sequi opinionem. Idem est de stylo recepto in aliquo tribunali: vt ait Burgos in proœmio legũ Tauri n. 229. & seq. Idem de sty- lo inducto à iudicibus circa modum procedendi, scilicet, non habere vim legis nisi eā velit illi dare, qui potest: sed non cẽsetur dare eo ipso, quòd illũ videt, & tolerat. Permittit enim, vt in iudicando, & procedendo suum probabile iudicium sequan- tur: sed non vult illi stylo dare legis auctoritatem, secus quando videt aliquid fieri à maiori parte populi. Hæc Vazquez in sententia. Vltimum au- tem intelligendum est iuxta ea, quæ superius dixi, quando populus aliquid facit, vt obligatorium omninò, & sine formidine: tali enim consuetudini Princeps interdum per cōsensum præsentem ante tempus legitimum præscriptionis, interdum per consensum præteritum, quo leges præscriptionis sanciuit, tribuit vim legis. Et eodem modo, si iudi- ces aliquid quasi obligatione diu seruassent, posset vim legis habere. Et sic debet accipi, quod ait Azor tom. 1. lib. 5. cap. 18. quæst. 11. in fine, stylum Curiæ, Cancellariæ, & alios similes, esse iura quæ- dam non scripta ex actib. iudiciariis orta contenta sub consuetudine, vt species sub genere. Ad quod citat Bart. Cynum, & Salicetum, l. cōsuetudinis, C. quæ sit longa consuetudo: & Sanchez 18. de ma- trim. disp. 21. num. 16. ait, stylus Curiæ Romanæ ius facit, cap. quàm graui de crimine falsi, nec ab eo est recedendum, vt multis citatis probat Mas- card. de prob. concl. 1317. num. 51. ------------------------------------------------------------ Quid intersit inter desuetudinem, vel non vsum legis, & consuetudinem legi contrariam. det ex dominico, cap. in istis, §. leges, ad finem, dist. 4. Felin. cap. 1. de treuga & pace, num. 12. versic. intellige, 4. Nauarr. consil. 1. de const. quæst. 5. num. 24. Differre primò in hoc, quòd primi, qui consuetudinem contra le- gem inducunt, delinquunt, nisi ex aliquo acciden- ti excusentur, & successores non peccant: quia bo- na fide possunt legem negligere secuti primos, qui contra legem fecerunt. At verò quando lex non est vsu recepta, etiam primi, qui frangunt, non pec- cant, id sciente legislatore, & non puniente, cùm possit commodè punire; quamuis peccent igno- rante Principe consuetudinem, aut sciente, & ideò non puniente, quia punite commodè nequit; vt docent Imola, Felin. Couarruuias, & Nauar. suprà:<-P> @@0@ @@1@ vel contra legem agant; quia vidẽt, legem non esse vsu receptam, cùm videant Principem non puni- re, cùm commodè possit: & hoc solùm potest eos à culpa excusare sine vllis aliis caufis. Secundò dif- ferunt, quia contra legem receptam consuetudo per errorem, vel ignorantiam introducta, præscri- bere non potest: nam consuetudo introduci non potest, nisi ab iis, qui possunt, & volunt eam intro- ducere: at lex vsu non recepta, vim, & potestatem amittit, etiam si per errorem, vel ignorantiam ipse non vsus, vel desuetudo introducatur, vt tradit Nauarrus. Tertiò, quia consuetudo legi contraria vim, & auctoritatem non habet, nisi per pręscrip- tionem cōtinuata, & præscriptionis tẽpus non in- cipit à primis, qui peccant consuetudinem indu- cendo: sed à successoribus, qui primos bona fide sequentes, in consuetudine ante iam cœpta perse- nerant: & interrumpi potest præscriptio; quæ in- terrupta, non potest amplius continuari: sed alia, quæ denuò incipit, si iterum renouetur. At verò non vsus, siue desuetudo statim à principio incipit vim habere in primis lege non vtentibus, & statim desinit, si lex incipit seruari. Quartò differunt, quia consuetudo legem tollit, & abrogat, quæ erat vsu recepta, & omnes obstringebat: desuetudo verò, si- ue non vsus legem non tollit, sed impedit, ne vim, auctoritatem, seu potestatem assumat: nam quam- uis lex sit instituta, & promulgata; nō tamen ciues alligat, donec vsu recipiatur: ergo per non vsum, siue desuetudinem lex minimè abrogatur, sed im- peditur, ne vi sua populum teneat, vt Panorm & Felin. superiùs tradidere. Hæc Azor: sed difficulta- tem habet quod dicitur in prima differentia, Quā- do lex non est vsu recepta, etiam qui frangunt, non pec- cant, id sciente legislatore, &c. Nam primi qui intro- ducunt non vsum, non possunt videre, quòd legis- lator videns, & sciens frangi legem, non puniat transgressores: alioqui non illi, sed alij essent pri- mi: ergo verè peccant. Item difficile est: quod dici- tur in tertia differentia; Præscriptionis tempus non incipit à primis, qui peccant, consuetudinem inducendo, &c. Nam superiùs vidimus, à prædictis incipere consuetudinem, & per malos actus inchoari, & continuari posse, ac proinde malis actibus inter- rumpi non posse. Alia verò, quæ dicit Azor, diffi- cultatem non habent. Sed de non vsu, seu desuetudine nonnullæ aliæ sunt dubitationes. Prima est, an vt lex per nō vsum vi careat, requiratur pręscriptio. Quidam, vt refert Azor sup. quæst. 4. dicunt, requiri præscriptionem, & legitimum eius tempus esse decennium: quod in iure ciuili longum tempus vocatur: & in hoc non vsum, vel desuetudinem à consuetudine legi contraria differre, quòd consuetudo, vt legem vsu receptam aboleat, debet esse quadraginta annorũ: at verò non vsus, siue desuetudo, vt vim habeat, sa- tis est, si per decennium continuetur, vt testatur Couar. 2. var. cap. 16. num. 6. ex Imola, & Felino, c. 1. de treuga, & pace, num. 13. Calder. Panorm. Ia- sone, & aliis, quos citat: & sufficit decennium, vt desuetudo vim habeat, hoc est, vt canon, vel lex vsu, & more non recepta, vi, & auctoritate careat etiam Principe ignorante ipsam desuetudinem, vt docet Felin. Imola, & Couar. Calder. Panorm. cum aliis, & Nauarr. consil. 1. de const. qu. 5. num. 24. Alij sentiunt, leges ciuiles, & quæcunque statu- ta municipalia per non vsum, siue desuetudinem<-P>@@ <-P>decennalem, vim amittere: canonicam verò non nisi per desuetudinem quadraginta annorum. Alij desuetudinem putant sine vlla præscriptione vim habere contra legem; cùm tamen consuetudo sine præscriptione vim non habeat: pro hac opinione nullum refert Azor, sed Rosella verb. consuetud. num. 14. multos refert, dicens, adde quod notat Aretin. consil. 11. post Cardin. Flor. ca. 1. de treuga, & pace, & Panorm. & imolam ibi: quod quando statutum fit à superiore, & non recipitur à subdi- tis, imò seruatur contrarium sciente, & patiente superiore, ad tollendum tale statutum, ita vt non liget, non requiritur consuetudo præscripta per decem annos: sed sufficit simpliciter vsus contra- rius. Allegant text. cap. 1. dist. 4. qui optimè facit, & notata, cap. cum olim, de cler. coniug. & cap. de li- bellis 10. d. in glossa. Hanc etiam opinionem tenet Butrius, cap. quia circa de consang. probans: quia tunc superior videtur eam legem tacitè tollere, ex quo scit contrarium obseruari, & patitur. Et idem credit ibi Panorm. si lex recipiatur à minori parte: nō obseruetur autem à maiori. Allegat notata per Ioann. And. cap. fin. de consuet. Quod dictum est æquissimum: quia non debet esse in potestate mi- noris partis illud, quod induceret maiorem partem ad peccatum: quod incurreretur per trans- gressionem legis. Hæc Rosella, sed Azor iuxta primam sentẽtiam ait, legem canonicam non tolli per contrariam consuetudinem, nisi quadraginta annorum: quamuis legem ciuilem consuetudo cō- traria decem annorum auferat, legem verò pro- mulgatam, sed vsu non receptam non tolli per de- suetudinem nisi decẽ annorum: intra quos potest legislator trāsgressores legis punire, licet eam non renouet, sed post decenniũ eos punire non potest, nisi legem renouet, ac redintegret. Si quęras, quam igitur vim intra decenniũ habet desuetudo, seu nō vsus? Respondet, impedit ne promulgata lex inci- piat valere. Non enim abrogat legem, cùm ea nō- dum cœperit vim habere: sed impedit, ne valeat. Ita tamen impedit intra decennium, vt intra id tẽ- pus possit lex vsu recipi, & possit quoque Princeps populum compellere, vt eam recipiat. Hæc Azor, qui sic intelligendus est, ne eius verba contineant repugnātiam: vt si à principio lex non recipiatur, intra decẽnium, in quo non recipitur, habeat ve- ram essentiam legis, & obliget in actu primo: non tamen in actu secundo, & pro tunc, nisi quādo re- cipiatur: post decennium verò iam non sit lex, nec habeat essẽtiam legis: quia nec in actu primo obli- gat, nisi iterum promulgetur. Ratio autem quare intra decennium non obliget in actu secundo, nisi recipiatur à cōmunitate, est: quia graue nimis esset cæteros sic obligari legibus, quas ob ignorantiam, vel negligẽtiam suam sinit Princeps à maiori par- te impunè violari, vt diximus disp. 13. sect. 1. Ratio verò cur post decennium lex ciuilis non obliget in actu primo, sed verè extinguatur, est, quia con- suetudo siue post receptam à populo legem ciui- lem: siue post solam eius promulgationem intro- ducta, vim habet præscribendi contra præsentes annis decem: sed contra absentes requiruntur vi- ginti anni, & cōtra leges Ecclesiasticas quadragin- ta, vt superius vidimus. Nec ad præscribendum contra legem videtur referre, quod à principio fuerit, vel non fuerit recepta: ergo in vtroque euentu iidem anni ad præscribendum requirun- tur.
@@0@ @@1@ Sed Principe sciente, & vidente desuetudi- nem, vel assuetudinem non per viam præscriptio- nis potest consuetudo & desuetudo, vel non vsus legem prorsus extinguere. Vnde Azor eodem cap. qu. 6. inquirens, quam vim habeat desuetudo, seu non vsus contra legem, legislatore sciente, & non puniente, cum possit: respondet, tunc non vsum, seu desuetudinem potius habere vim abrogan- di legem: quoniam eo ipso quòd legislator scit de- suetudinem, siue non vsum, nec punit, cùm possit, tacitè legem abrogare videtur. Quāuis hoc quod dicit Azor non videtur generaliter verum: nam li- Yüklə 18,48 Mb. Dostları ilə paylaş:
|