Мяним йухуларымда мяня дедикляринин анламы нядир

Eşq və dəyişən tarix
İnsan yarandığından bu günə kimi çoxmu dəyişib? Gözəlliyin meyarları, ona münasibət, onu duymaq baca­rığı dəyişib. Bəs gözəllik özü necə, dəyişibmi? Sevgiyə, eş­qə müasibət dəyişib. Bəs sevgi necə, dəyişibmi? Yəqin çox­ları deyər ki, bəli, dəyişib, çünki insan inkişaf edib. İn­ki­şaf edən insandırmı, yoxsa yaratdığı ikinci təbiət? Də­yi­şən ikinci təbiətdir. Birinci təbiətin dəyişməyən har­mo­ni­ya­sı, gözəlliyi, ecazkarlığı isə insanları eyni qüvvə ilə sehr­lə­məkdə, ilhama gətirməkdədir. Yox, söhbət nə birinci, nə də ikinci təbiətdən getməyəcək. Söhbət heç bir-birini əvəz edən ictimai formasiyalardan, cəmiyyətlərdən, tex­ni­ka­nın, elmin inkişafından da getməyəcək.

Mövzu eşqdir. Hər zaman varlığına şübhə edilən, bu­na baxmayaraq, axtarılan, tapıldığı yeri viran qoyan, vi­ra­nəsi üzərində yüksək sənət əsərləri yaradılan eşq!

Deyilənə görə, böyük fırça ustası Rafael sevdiyi qa­dı­nın rəsmini yarada bilməyib. Onun şedevrlərində həmin qa­dının dodaqlarını, əllərini, baxışlarını, saçlarını görmək müm­kündür, ancaq qadının bütöv portreti uğursuz rəsm kimi haradasa itib-batıb.

Gözəllərə əvəzsiz təriflər deyən, bir sözündə min bir mə­na çatdıran Aşıq Ələsgərin sevdiyi qıza yazdığı şeir zəif şeir­lərdən sayılır, nə yadda qalıb, nə də sevilib.

Eşq nə rəngə sığır, nə sözə. Onu nə fırça ilə çatdır­maq mümkündür, nə qələmlə. Eşqin bir məkanı var – kö­nül, bir dilmancı var – baxışlar.

Maraqlıdır, könülün və baxışların meyarı necə, ta­rix­lə bərabər dəyişibmi? Kleopatraya baxan Antoninin göz­lərindəki eşqlə, Leylaya baxan Məcnunun gözlərində­ki eşq nə ilə fərqlənib? Müasir insanların sevgisi nə ilə fərq­lənir? Texnikanın, elmi biliklərin sevgiyə təsiri han­sı­dır? Əbu Turxan deyir: «Müasirlik – mənəviyyatın za­ma­na uyğunlaşmış üst qatılır». Bəli, dəyişən mənəviyyatın üst qatıdır, binasıdır, alt qat isə təməl, bünövrə kimi də­yiş­məz olaraq qalır. Könül mənəviyyatın alt qatına aid bir mə­kandır və eşqin baxışları üst qatdan asılı olmayaraq kö­nülün əmr etdiyi kimi baxır.

Heç kim inkar etmir ki, gözə görülən binadır, bü­növ­rə deyil. Böyük bir təməl üzərində möhtəşəm bir saray da, cılız bir bina da tikmək mümkündür. Ən düzgün və möh­kəm tikili öz bünövrəsinə uyğun olandır.

Maraqdır, əvvəllər möhkəm özüllər üzərində böyük, min bir naxışlı, hər daşında bir xatirə, hər divarında bir sirr daşıyan tək bir saray tikirdilər. İndi ondan da dərin özül­lər qazırlar və üzərində… standart göydələnlər ucal­dır­lar. Görəsən, bunda eşqə aid bir hikmət varmı?

Rəqslər
Rəqslər müxtəlifdir. Fərqli hisslərdən doğur və fərq­li hisslər doğurur. Əbu Turxan: «Rəqs etmək sevdiyinə xə­yanətdir, çünki hər şeyi unudub bütün hisslərinlə, vü­cu­dunla musiqinin hökmündə olursan», – deyir. Mən de­yi­­rəm: «Rəqs var səni ruhunun mənsub olduğu har­mo­ni­ya­dan çıxardır, bədəninin hökmünə düşürsən. Sən xə­ya­nət­­­kara çevrilirsən. Rəqs var mənsub olduğun harmo­ni­ya­nı artırır, gözəlləşdirir. Sənə xəyanəti unutdurub, vəh­də­tə sədaqətini öyrədir».

Rəqslərin əksəriyyəti bədənə xidmət edir, onun əza­la­rını, quruluşunu təqdim və təklif edir. Bunun ən bariz nü­munəsini Latın Amerikası rəqslərində görmək olar.

Rəqs var ehtirasları oyadır. Daha dəqiq desək, rəqs edən ehtiraslar da. Tanqo kimi.

Rəqs var təfəkkürü oyadır. Hər hərəkət (pa) dəqiq öl­çülür ki, gözəllik və harmoniya itməsin. Balet və yallı ki­mi.

Rəqs var sevgidən doğur. İki vücud deyil, iki ruh bir-birini duyur, qoruyur, incə-incə toxunur. Vals kimi.