Societatis iesv, segoviensis
Yüklə 14,73 Mb.
|
|
in eorum tuitione debere, plures probant Textus<-P> @@0@ @@1@ niam propriam non ita facilè traderent, iubente Prorege: neque alienam, & maximè Regiam, tradere debuerunt. Quin etiam quòd Principis mandatum non exculat, quando est notoriè in- iustum, & ita illi debuit reluctari. Nec timor, qui allegari potest, est cadens in constantem vi- rum, sed vanus: Prorex enim non potest excan- descere ex adeò iustâ petitione ad Regis serui- tium spectante, qui & pro sui officij dignitate, fidelis ministri debet obseruantiam collaudare. Vnde & in facti contingentiâ sic contra quem- dam iudicatum affirmat Paulus de Castro in l. 1.
ci non solùm possunt conueniri ex dolo & latâ culpâ, sed etiam ex leui, & leuissimâ, vt post alios resoluit Menochius Lib. 3. Consilio 246. num. 61. In præsenti autem casu videtur euidens culpam inueniri, quando pro obseruatione legum vr- gentiff$unclearimarum aliquod non adhibetur obstacu- lum ab iis, quibus earum obseruatio præsertim commendatur. ex Collegio aliter censuisse testatur; omnino ab- soluentes eum, qui iussioni est Proregis obsecu- tus. Et quidem rationes adductæ aliquod Offi- cialium peccatum ostendunt, quod & tandem citatus Auctor esse fatetur, & rationibus præfa- tis euinci; licèt id, quod ad ciuilem obligationem spectat, præcipuè probare contendat. Potest autem sententia vtraque in concordiam redigi, si dicamus peccare grauiter Officialem, qui Prore- gi non resistit eâ, quâ debet, reuerentiâ, si ille talis indolis sit, cui protestationes tales possint se- curè proponi. Tunc enim statim annuere iu- benti, & sic gratiam eius aucupari cùm leges grauiter vrgeant, non sine graui peccato stabit; immò & restitutionis suberit obligatio, ob ma- lam administrationem: vt aperiant illi oculos, vi- deantque caudata hæc crimina multùm esse for- midanda. Si autem Prorex vir duro ingenio sit, & qui impatienter ferat sibi non protinus obe- diri; obediat Officialis, si nolit indignationem experiri eius: id enim facere sine peccato potest, iuxta communem doctrinam Scriptorum, dicen- tium teneri quidem ad vitanda damna sub mor- tali, qui administrationem ex officio suscepit, & obligari ad restitutionem, si secus accidat: id ta- men non sic habere, quando tale quid sine suo notabili damno præstare nequit. Pro quo videri potest Bonacina Tomo 2. Disput. 1. de Restitutione. Quæst. 2. Puncto 11. num. 5. P. Lessius lib. 2. Cap. 13. num. 69. 70. & 71. & alij apud ipsos. Esse autem damnum notabile indignationem Prore- gis, sicut & generaliter Principis, in eo, qui cum ipso frequenter est acturus, & qui adeò inferio- ris conditionis habetur; non videtur posse dubi- tari. Quod ex receptâ aliâ doctrinâ confirmari potest asserentium militem non posse stationem deserere, aut arcem tradere non defensam, et- iam cum periculo vitæ, eò quòd stipendio con- ductus sit ad huiusmodi opus vitæ periculosum: addunt tamen hoc ita intelligendum, si speret fo- re, vt defendendo stationem, aut tuendo arcem, præualeat contra hostem: hac verò spe sublatâ non tenetur certæ morti se exponere, nam id frustrà esset. Sic ex P. Molina. & P. Filliucio,<-P>@@ <-P>aliisque Bonacina suprà. num. 4. Atqui in casu nostro idem accidit, licet enim Officialis resi- stat, Prorex id est executurus: quod iubet ergo sublatâ spe profectûs in resistentia, frustranea illa erit, & ita pro eo obligatio nulla.
nia damnabile lucrum expunctum. communes sunt iis, qui aliorum sub- stantiam administrant, & videntur ad solos bonorum dominos pertinere, vt mutua- re, remissionem debitorum facere, tempus sol- uendi prorogare, compositionem facere, ex- pensas in recuperatione debitorum factas indul- gere, vitiatam aliquomodo pecuniam admittere: circa quæ esse dubium nequit, nisi in solutionis terminis prorogandis: quia esse aliquando talis rerum concursus potest, vt illos prorogando, vtiliùs Regio patrimonio consulatur. Si autem sterilitas, aut calamitas grauis occurrat, non spe- ctat ad eos facienda remissio, sed ad supremos Magistratus, de quo dictum Titulo 1. Cap. 17. nisi fortè in loco aliquo calamitas vrgeat, vnde non possit ad Magistratus supremos recursus ha- beri. Indulgeatur ergo miseris, quibus cœlum & terra videntur aduersari: à talibus enim solas lachrymas exigit, qui; quod non inuenitur, im- ponit: vt à Cassiodoro dictum Lib. 12. 26. cuius damna ex fabrefactione & mutatione in- numera his annis, non Indiæ modò, sed vniuer- sus ferè est orbis expertus: illud hoc loco com- memoratione quidem non dignum, nisi ad con- demnationem, adnotasse præstabit. Monetam quidem optimam ex Regiis iuribus in arcas eius illatam; sed ab aliquibus ad soluenda stipendia eductam, aliâ vitiatâ mutatam, & pauperum dispendiis Regios aliquos ministros incrassatos. Quod cùm fit, non iam hoc lucrari est, sed sub aperto sole latrocinia perpetrare. Quid si ij, qui- bus ex Regia pietate indultum est, vt primam post mutationis Edicta solutionem iurium Re- giorum vitiatâ pecuniâ facere possent, ad puram & legitimam adigantur: & tamen illata pro vi- tiata mutetur, & hæc Regiis arcis inferatur, pu- ra & legitima, non iam à Regiis, sed Satanæ mi- nistris imbursata? Quid ad hæc dicam nescio, nisi quòd ad hæc auaritiæ portenta erubescere debemus, & Dei exemplare iudicium contra eadem implorare. Quando enim hi resti- tuent, qui deuorant plebem Christi sicut escam panis? Quòd si non restituant, quæ spes salutis, stante inconcussæ veritatis regulâ 4. in 6. Peccatum non dimittitur, nisi restituatur ablatum? in portubus deputatis. nibus communes aliquæ sunt qui- busdam peculiares, eò quòd speciale<-P> @@0@ @@1@ vnus in portu residere inspecturus quæ adue- huntur & extrahuntur, & iura Regia collectu- rus. Et in talibus grauissima esse mercatoribus indulgentia solet, dum plura dissimulant simpli- ci eorum testimonio contenti, qui & plura sup- primunt, & merces pro mercibus referunt; quia inæqualia pro diuersis earum generibus sunt ve- ctigalia decreta. Cùm enim publicè exponi ne- queant, sed arcis, aut rudioribus pannis vel lin- teis inclusæ accuratè consutis, dispici primo ne- quit aspectu quod fertur occultum; sed dicto mercatoris adhibetur fides, cum adminiculo for- mæ; quæ infarcimentis mercium solet pro ea- rum diuersitate etiam applicari. Sed certè me- diocri diligentiâ explorari omnia possent, sicut & numerus infarcimentorum & arcarum, quo & minor affirmari solitus quàm re ipsa sit. Et in his Officialis Regij benignitas collaudatur, qui bonum; vt dicitur, pasagium facit, exactissimis aliis communi odio prægrauatis. Verùm iis vi- detur dicturus Rex, quod quidam aliàs: Non mihi placet ista charitas. Neque ego inuenio vnde iustificari illa possit, nisi ex voluntatis Regiæ be- nignâ interpretatione: de quâ ipsis constet, quia sic vbique seruatur, sciente illo, nec volente va- sallos suos in vectigalium exactionibus scrupu- losâ inquisitione grauari. Sed mediocris quidem scrupulosa non est; nec video quomodo possit prædictis de huiusmodi Regis voluntate consta- re, à Rege ipso adeò remotis, & negligentiam circa hoc non leuiter punituro. Si prætereà acce- dant munera, ex quibus euidens fit in hoc nul- lum boni publici respectum haberi, sed auaritiæ imperio potiùs quàm Regiæ voluntati mini- strari.
gligentiam istam, aut dissimulationem vno ore condemnant, & cum restitutionis obligatione. Pro quo videri possunt Bonacina Tomo 2. Disput. 1. de Restitutione Quæst. 2. Puncto 11. num. 11. apud quem Sayrus P. Azor, P. Vasquez, Sa- lon, Aragon, P. Rebellus, P. Molina, P. Lessius, P. Reginaldus. Quibus addendi P. Gaspar Hur- tadus Disput. 5. de Restitutione Difficult. 10. ex com- muni, vt ipse ait, Doctorum consensu locutus. Cardinalis Lugo Disput. 37. de Iustitia num. 101. P. Dicastillus Lib. 2. de eadem Tract. 2. Disput. 4. num. 188. P. Fagundez Tomo 2. in Decalogum Lib. 8. Cap. 5. num. 6. & 7. P. Fragosus Tomo 1. pag. 522. num. 95. Cardinalis Toletus Lib. 5. Cap. 21.
sæus V. Restitutio 3. num. 17. Pharaonius Tract. 2. Seßione 2. Casu 16. Diana Parte 3. Tract. 5. Reso- lut. 54. & Parte 11. Tract. 6. Resolut. 18. cum citatis ab eo, qui aut obligationem etiam ad re- stitutionem pœnæ incumbere affirmant, non quia pœna est, sed quia damnum: vel si id de pœ- nâ non admittunt, de damno fatentur: quia cu- stodes vectigalium non constituuntur, vt Prin- cipes mulctis ditentur, sed ad damna euitanda: ad damna ergo, & non ad pœnas tenentur. Non videntur ergo Officiales dicti tutum conscientiæ habere perfugium. & Regij seruitij zelatores non frigidi, eam non rarò praxim amplectuntur, non penitus dam-<-P>@@
mercatores bonâ præditi conscientiâ laudant, non laudaturi, si in eo manifestam iniustitiam deprehenderent: vt non laudant eos, qui, vt com- modè negotia expediant, muneribus volunt per- moueri: potest tamen talis praxis in eo fundari, quòd eo modo meliùs Regio patrimonio con- sulunt: si enim rigidi inquisitores existerent, mer- catores varias tentarent vias ad Regia vectigalia defraudanda, easque inuenirent: quia ad huius- modi occultationes plures suppetunt administri. Iuxta quod P. Lessius verb. Restitutio Casu 15. Regium Thesaurarium excusat à delatione. Cùm aliàs propter varias Doctorum sententias circa obligationem ad vectigalium solutionem, se ad ea soluenda obligatos non esse communiter ar- bitrentur. Pro quo singulariter pugnat Lu- douicus de Beia Parte 1. Casu 13. cuius doctrina hîc applicari potest; quòd scilicet consuetudo interpretatur animum legislatoris: ipsi autem Principes sciunt homines consueuisse gabellas defraudare, nec sibi à Confessoribus fieri scrupu- lum de restitutione: cùm omnes ferè gabellæ quoad quantitatem & qualitatem sint dubiæ da- ri iustè: in pari autem turpitudinis caussà potior est conditio possidentis Syluester V. Gabella 3. §. 14. Ad hunc modum cùm sciant Principes Officiales suos hæc non ignorare, & eos vtiles suâ electio- ne testentur, si iuxta id agant, quod diximus, non est credendum eos velle ad maiorem dili- gentiam obligare. Quando autem munera inter- ueniunt, iam Ministri tales non sunt, quales suâ electione Princeps æstimauit: vnde incredibile est eorum voluntatem esse eamdem, quæ circa alios. Et ita licèt obligare ampliùs mercatores nolit, quàm generaliter obligati sint; Officiales tamen vult totum grauaminis pondus iniuncti subire: & ita ad compensationem damni ex in- tegro constringere, ne ex turpitudine suâ lucrum se gaudeant reportasse. Quæ quidem verosimi- liter dicta velim; aliorum meliùs sentientium iudicio corrigenda. Quæ & dicta sint de Officia- libus alijs in portubus constitutis: quorum aliqui nullo Regij patrimonij cōmodo, aut publici sta- tûs vtilitate; sed maiori sorte, si tamen fortè dis- pendio, proximis sunt annis multiplicati super numerum, vt rerum istarum experientissimi passim proloquuntur. Vide infrà num. 55. & 123. Ministris Regiæ classis, & aliis maritimis Officia- libus alimenta comparat, seruat & opportunè distribuenda curat, obseruanda ista. Primò, illum grauiter peccare si vili emat pretio, non sine vio- lentiâ aliqua, & quasi id, quòd minus habetur pretij, sit fructus industriæ, eam sibi partem re- tinet, quæ emenda essent, si quiuis alius emptor accessisset: venditor enim, etsi infimo vendere pretio posset, non nisi medio vendere destina- rat. Et certè si pretium minus infimo fuit, de o- bligatione restitutionis nequit dubitari. Si autem infimum; neque etiam tunc sibi, quod medie- tatem facit, potest acquirere, quia violentia interfuit, quæ inuoluntariam fecit venditionem: vt est Doctorum omnium consensione certissi- mum. Quòd si vis abfuit, & bono modo res acta est, ea certè industria debita est ratione of- ficij: debet enim ita illud in vtilitatem Regis ex-<-P> @@0@ @@1@ ret, ac curaret suum: omnes autem minori, quo possunt, pretio res sibi student obtinere. Quâ ratione teneri ad restitutionem, qui iussus aut rogatus rem aliquam emere, quam cùm posset ab vno pro triginta, quæsiuit alium, à quo eam pro viginti accepit, affirmant P. Molina, P. A- zor, & P. Reginaldus, quos adducit & sequitur Bonacina Tomo 2. Disput. 2. de Restitutione Quæst. 2. Puncto 6. num. 14. Quia scilicet debuit rem sibi commissam gerere vtilitate mandantis in- spectâ.
pra se tollit, si ipse aut ex fundo proprio colle- ctas fruges, aut per negotiationem obtentas, pre- tio sibi commodo vendat Regi, sub alieno Capi- te, cùm illæ minori pretio æquè bonæ haberi possent. Quod quidem ratio dudum adducta confirmat: debuit enim vtiliter Regium tractare negotium, & non suæ vtilitati seruire. Et idem est si amico emat maiori pretio in eius gratiam: omnis enim huiusmodi gratia ingrata est Regi, cuius & gratia & vtilitas omnibus est aliis, dum illius negotium agitur, præferenda. Similiterque dicendum ratio eadem conuincit, si in amici gra- tiam fruges vitiatæ aut peioris conditionis e- mentur non minori pretio, quàm aliæ meliores, quæ possent facilè comportari. Vbi dubium es- se potest cui sit restitutio facienda: an scilicet Re- gi, an verò Officialibus, quibus talia sunt ali- menta distributa. Et videtur dicendum quod si in vsu erat meliora alimenta præbere, restitutio est Officialibus facienda: illi enim suo sunt com- modo, pretio æstimabili, defraudati. Si autem in vsu non erat, sed viliora dari solita, restituen- dum Regi, cuius est patrimonio damnum illa- tum. solutione nulla est futura difficultas: quia verò communiter illa est, & quidem non parua; res, quæ emuntur, maiori debent pretio emi, iuxta receptam doctrinam in materiâ emptionis & venditionis. Licet enim vsura sit vendere maiori pretio ob dilatam solutionem: id tamen fallit quando in soluendo futura est difficultas: & mul- tò magis quando faciendæ sunt expensæ à vendi- tore. Pro quo P. Lessius Lib. 2. Cap. 21. n. 54. alios adducens. Et Bonacina suprà Disputat. 3. Quæst. 2. Puncto 4. n. 17. §. Ex quo fit, apud quem & alij. Et hinc est Regios Officiales grauiter peccare solutionem difficilem reddentes, quia videlicet in caussa sunt, vt res cariùs emuntur propter huiusmodi difficultatem: vnde & ad re- stitutionem tenentur. Quod benè adnotat Pater Fragosus Tomo 1. pag. 922. num. 8.
aliorum delictis in conscientiæ foro teneatur.
ob proprium, probat Dom. So- lorzanus in Politicâ pag. 1024. §. Y
enim nihil disponi circa Regias arcas possit, in quo omnes non interueniunt, omnes certè in delicto participant. Pro quo bonos producit Auctores, & ad fideiussores extendit. In casûs autem contingentiâ, de quo specialiter agit, vi- detur contrarium resoluere, aut contradictione aliquâ laborare. Ait enim fideiussorem, qui Li- mæ pro Officiali soluerat id, quod ex Regiis ar- cis deficiebat, lastum contra fideiussores Offi- cialium aliorum in Audientia petiisse, se tamen denegandum iudicasse, ob doctrinam quorum- dam Doctorum, quos ibidem adducit dicendum, cùm quis ob dolum proprium, vel vt fideiussor dolosi talis conuenitur, non gaudere beneficio diuisionis neque omnes illi cedendas actiones. Iuxta hoc ergo fideiussores non sunt indiuiduè obligati. Et prętereà, si vnus conueniri specialiter pro suo delicto potest, quia circa Regias arcas delinquere sine aliis potuit: ergo non benè de- ducitur communis obligatio ex eo quòd vnus ni- hil agere queat circa arcas Regias sine aliorum assistentiâ. Vbi non videtur dici posse Officiales Collegas infirmitate aut aliter impeditos, non adfuisse, & ita delictum vnius tantùm esse po- tuisse. Cùm enim impedimenta ista deberent esse manifesta, ideò vnus tantùm condemnatus, stul- tè à fideiussore lastum contra fideiussores alios esset postulatum, cùm de illo dubium esse non posset. Et licet multa inconsideratè petantur ab iis, qui se iniustè grauatos dolent: in casu præ- senti id non habet locum, quia circa petitionem talem Aduocati peritia laborauit, actorum no- titiâ plenè instructi. Quid ad hæc? Iam dico, uandis fideiussoribus optima est, eam tamen non in casu tantùm prædicto currere, sed quando delictum omnibus est Officialibus commune, seu tale præsumitur, verosimilius haberi debet: du- rissimum namque onus est, quod nullus, qui fi- deiubet, sibi arbitratur imponere. Cùm enim vix sit, qui pro vno fideiubere velit, & præser- tim in Regiis Officialibus, quorum frequenter sunt exitus infelices ob summum in recuperando rigorem ea, quæ illi parùm Regi fideles insum- pserunt: quomodo inueniri queat, qui pro om- nibus velit onus importabile sustinere? Cùm ergo fideiussionis obligationem subeant, non est vltra eorum verba, quæ intentionem indicant, extendenda. Vnde & praxis non videtur iustifi- cata, cùm nulla talis sit, quæ grauet inuitos, quancto actio, circa quam grauamen tendit, om- Yüklə 14,73 Mb. Dostları ilə paylaş:
|