Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesi üzerine 2003 İlerleme Raporu

Türkiye’nin
katılım yönünde ilerlemesi
üzerine
2003
İlerleme Raporu

A. Giriş 5

1. Önsöz 5

2. AB ve Türkiye arasındaki ilişkiler 6

Ortaklık Anlaşması kapsamında, ikili ticaret dahil, son gelişmeler 8

Topluluk yardımları 9

Ayrıntılı mevzuat taraması 11

Eşleştirme 11

B. Üyelik kriterleri 12

1.1. Son gelişmeler 15

1.2. Demokrasi ve hukukun üstünlüğü 16

Parlamento 16

Yürütme 17

Milli Güvenlik Kurulu 18

Yargı sistemi 19

Yolsuzluğa karşı tedbirler 21

1.3. İnsan hakları ve azınlıkların korunması 22

Medeni ve siyasi haklar 24

Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar 34

Azınlık hakları ve azınlıkların korunması 36

1.4. Kıbrıs 38

1.5. Sınır anlaşmazlıklarının barışçıl çözümü 38

1.6. Genel değerlendirme 40

2. Ekonomik kriterler 43

2.1. Giriş 43

2.2. Ekonomik gelişmeler 43

2.3. Kopenhag kriterleri açısından değerlendirme 45

2.4. Genel değerlendirme 53

3. Üyelikten kaynaklanan yükümlülükleri üstlenebilme yeteneği 54

3.1. Müktesebat başlıkları 57

Başlık 1: Malların serbest dolaşımı 58

Başlık 2: Kişilerin serbest dolaşımı 61

Başlık 3: Hizmet sunma özgürlüğü 62

Başlık 4: Sermayenin serbest dolaşımı 65

Başlık 5: Şirketler hukuku 67

Başlık 6: Rekabet Politikası 68

Başlık 7: Tarım 70

Başlık 8: Balıkçılık 74

Başlık 9: Ulaştırma 75

Başlık 10: Vergilendirme 78

Başlık 11: Ekonomik ve Parasal Birlik 79

Başlık 12: İstatistikler 80

Başlık 13: Sosyal Politika ve İstihdam 82

Başlık 14: Enerji 85

Başlık 15: Sanayi politikası5 89

Başlık 16: Küçük ve Orta Boy İşletmeler 90

Başlık 17: Bilim ve Araştırma 92

Başlık 18: Eğitim ve Mesleki Eğitim 93

Başlık 19: Telekomünikasyon ve bilgi teknolojileri 95

Başlık 20: Kültürel ve Görsel-İşitsel Politika 97

Başlık 21: Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 98

Başlık 22: Çevre 99

Başlık 23: Tüketicinin ve Sağlığın Korunması 102

Başlık 24: Adalet ve İç İşleri Alanında İşbirliği 104

Başlık 25: Gümrük Birliği 112

Başlık 26: Dış İlişkiler 114

Başlık 27 – Ortak Dış ve Güvenlik Politikası 115

Başlık 28: Mali Kontrol 117

C. SONUÇ 125

D. Katılım Ortaklığı: Toplu Değerlendirme 131

İstatistiki Veriler 135

A. Giriş

1.Önsöz

Haziran 1998’de toplanan Cardiff AB Konseyi, Komisyon’un, Ortaklık Anlaşması’nın 28. maddesine ve Aralık 1997 Lüksemburg AB Konseyi’nin sonuçlarına dayalı olarak, Türkiye üzerine bir rapor sunacağını kaydetti. Komisyon, öteki aday ülkelere ait İlerleme Raporları ile beraber, Türkiye üzerine ilk İlerleme Raporu’nu Ekim 1998’de sundu.

Aralık 1999’da toplanan Helsinki AB Konseyi şu karara vardı:

"Türkiye, öteki aday devletlere uygulananlar ile aynı kriterler temelinde Birliğe katılmaya yönelmiş bir aday devlettir. Var olan Avrupa Stratejisi’ne dayanılarak, Türkiye, öteki aday devletler gibi, reformlarını teşvik etmeye ve desteklemeye yönelik bir katılım öncesi stratejiden yararlanacaktır."

Katılım öncesi strateji çerçevesinde, Komisyon, aday ülkelerce üyeliğe hazırlanmada kaydedilen ilerleme konusunda Avrupa Birliği Konseyi’ne düzenli olarak raporlar sunmaktadır. Böylece, Komisyon, Türkiye üzerine 1998-2002 yıllarını kapsayan bir dizi yıllık İlerleme Raporları yayımlamıştır.

Dolayısıyla, daha önceki yıllarla aynı esasta, Türkiye’nin katılım yönünde ilerlemesi üzerine bu yıl bir İlerleme Raporu hazırlanması uygundur.

Bu İlerleme Raporu için izlenen yöntem, önceki yıllarda kullanılmış olanın esas olarak aynısıdır. Bu rapor:

• 
  özellikle Ortaklık Anlaşması çerçevesinde, Türkiye ile Birlik arasındaki ilişkileri anlatmakta;
  
• 
  1993 Kopenhag AB Konseyi tarafından belirlenen siyasi kriterler (demokrasi, hukukun üstünlüğü, insan hakları, azınlıkların korunması) açısından durumu analiz etmekte;
  
• 
  Kopenhag AB Konseyi tarafından belirlenen ekonomik kriterler (işleyen bir piyasa ekonomisi ve Birlik içindeki rekabet baskıları ve piyasa güçleri ile başa çıkma kapasitesi) açısından Türkiye’nin durumunu ve gelişme olasılıklarını değerlendirmekte;
  
• 
  Türkiye’nin üyelik gereklerini, yani Antlaşmalarda, ikincil mevzuatta ve Birlik politikalarında ifade edilen müktesebatı üstlenme kapasitesi konusunu ele almaktadır. Bu bölümde, Köln ve Helsinki AB Konseyleri tarafından vurgulanmış olan nükleer güvenlik standartlarına özel dikkat gösterilmektedir. Bu bölüm, yalnızca mevzuatın uyumlu hale getirilmesini değil, aynı zamanda, müktesebatı uygulamak ve icra etmek için gereken adli ve idari kapasitenin geliştirilmesini de kapsamaktadır. AB Konseyi, 1995’te Madrid’deki toplantısında ve daha sonra birkaç kez daha, en son olarak Aralık 2002’de Kopenhag’da, bu ikinci konunun önemini vurguladı. Madrid’de, AB Konseyi, aday ülkelerin uyumlu bütünleşmesinin koşullarını yaratmak üzere, bu ülkelerin kendi idari yapılarını uyarlamaları gerektiğini vurguladı. Kopenhag AB Konseyi, aday ülkelerde adli ve idari reformun öneminin bir kez daha altını çizerek, bunun söz konusu ülkelerin üyelik için genel hazırlıklarını ilerletmekte yardımcı olacağını belirtti.
  

Bu Rapor, 2002 yılına ilişkin İlerleme Raporundan bu yana kaydedilen ilerlemeyi dikkate almaktadır. 30 Eylül 2003 tarihine kadar olan dönemi kapsamaktadır. Ancak, kimi özel durumlarda, söz konusu tarihten sonra alınan tedbirler de belirtilmiş olabilir. Bu Rapor, 2002 İlerleme Raporunda bahsi geçen planlanan reformların gerçekleştirilip gerçekleştirilmediğini incelemekte ve yeni girişimleri gözden geçirmektedir. Ayrıca, incelenen hususların her biriyle ilgili durumun genel bir değerlendirmesini sunmaktadır.

Rapor’da, Türkiye’nin Katılım Ortaklığı önceliklerini ne ölçüde ele almış olduğunu kısaca gözden geçiren ayrı bir bölüm vardır.

Daha önceki raporlarda olduğu gibi, “ilerleme”, fiilen alınan kararlar, fiilen kabul edilen mevzuat, fiilen onaylanan uluslararası sözleşmeler (uygulama konusuna da gereken dikkat gösterilerek) ve fiilen uygulanan tedbirler temelinde ölçülmüştür. İlke olarak, hazırlık veya parlamento onayı sürecinin değişik aşamalarında bulunan mevzuat veya tedbirler dikkate alınmamıştır. Bu yaklaşım, tüm aday ülkeler için eşit muamele sağlamakta ve her ülkenin, katılım için hazırlanmada kaydettiği somut ilerleme açısından, nesnel bir değerlendirmesine olanak vermektedir.

Rapor çeşitli bilgi kaynaklarına dayanmaktadır. Türkiye, son İlerleme Raporunun yayımlanmasından bu yana üyeliğe hazırlık açısından gerçekleştirdiği ilerleme hakkında bilgi vermeye davet edilmiştir. Türkiye’nin Ortaklık Anlaşması çerçevesinde sağladığı bilgi, Müktesebatın Kabulü İçin Ulusal Program ve çeşitli alanlarda ülkenin idari kapasitesini değerlendirmek için yapılmış olan değişik emsal taramaları, ilave kaynak görevi görmüşlerdir. Raporun hazırlanmasında, Konsey tartışmaları ve Avrupa Parlamentosu raporları ve kararları dikkate alınmıştır. Komisyon, değişik uluslararası kuruluşlarca yapılan değerlendirmelerden ve özellikle Avrupa Konseyi, AGİT, uluslararası mali kurumlar ve sivil toplum örgütlerinin katkılarından da yararlanmıştır.