7.Diqqətin yayınması onun hazırda qarşıda duran məqsədlə əlaqəsi olmayan cisim və hadisə üzərinə yönəlməsində ifadə olunur. Məsələn, müəllim dərsi izah edərkən şagirdin küçəyə baxması, dərsliyini vərəqləməsi, yoldaşı ilə söhbət etməsi və s. onun diqqətinin yayınmasını göstərir. Diqqətin yayınmasını şərtləndirən amillər çoxdur. Buraya kənar qıcıqlayıcıların qüvvəsi, oxşarlığı və s. daxildir.
Diqqətin xüsusiyyətlərinin qısa xarakteristikasından aydın olur ki, diqqətin səmərəli fəaliyyəti müxtəlif amillərdən asılıdır. Buraya xarici qıcıqların müxtəlif xarakteri ilə yanaşı insanın daxili vəziyyəti də ciddi təsir göstərir. Bu iki amilin təsiri ilə insanda diqqətlilik və ya diqqətsizlik, hətta diqqətin pozulması belə baş verə bilər. Diqqətin pozulması dalğınlıqla bağlıdır. Dalğınlıq halında insan bu və ya digər obyekt üzərində cəmləşə bilmir. Gərgin iş günündən sonra yorğunluq, dərin kədər və ya qayğı ilə əlaqədar insanın öz daxili aləminə çəkilməsi, maraqsız iş yerinə yetirməsi və s. dalğınlıq vəziyyəti törədə bilər. Dalğınlığı törədən səbəblərdən biri diqqətin düzgün tərbiyə olunmamasıdır. Belə dalğınlıq fəaliyyət üçün xüsusilə zərərlidir. Şagirdlərdə dalğınlığın bu forması müşahidə edildikdə onlar tapşırıqları yerinə yetirərkən diqqətlərini cəmləşdirə bilmirlər. Bu da onların təlim fəaliyyətinə mənfi təsir göstərir. Dalğınlığın digər səbəbi, sinir sisteminin zəifliyidir. Belə uşaqlar tez yorulur və ona görə də dalğın olurlar. Müəllim bu şagirdlərə qayğı ilə yanaşmalı, onlara daim nəzarət etməlidir.
11. Hafizə Plan: 1. Hafizənin ümumi səciyyəsi
2. Hafizənin fizioloji əsasları
3. Obyektinə görə hafizənin növləri
4. Məqsədinə görə hafizənin növləri
5. Materialın möhkəmlənməsinə görə hafizənin növləri
6. Hafizə prosesləri
Keçmiş təcrübənin insan beynində nəqşlənməsi, hifz edilməsi, yadda saxlanması və yada salınmasından ibarət olan psixi prosesə hafizə deyilir. Hafizə insan təcrübəsinin bünövrəsini təşkil edir. Təsadüfi deyildir ki, rus fizioloqu İ.M.Seçenov insanın psixi həyatında hafizəni “psixi inkişafın guşə daşı” hesab edirdi. O qeyd edirdi ki, hafizə bütün psixi inkişafın təməlini təşkil edən qüvvədir. Əgər bu qüvvə olmasaydı, hər bir real duyğu milyonuncu dəfə təkrar edildikdə belə, birinci dəfə duyulduğu kimi təsir bağışlayardı.
Rus pedaqoqu və psixoloqu K.D.Uşinski qeyd edirdi ki, hafizə təfəkkürə əsaslanmalı və eyni zamanda onu inkişaf etdirməlidir. O yazırdı: “Pərakəndə, əlaqəsiz biliklərlə dolu olan baş, hər şeyi qaydasız şəkildə tökülmüş anbara oxşayır ki, burada anbar sahibi özü heç bir şeyi tapa bilmir”. K.D.Uşinskinin sözləri elə desək, biliklərin möhkəmləndirilməsin qayğısına qalmayan müəllimin işini yükü pis sarınmış sərxoş arabaçıya bənzətmək olar.
Hafizənin mexanizmini izah etməkdə İ.P.Pavlovun şərti reflekslər nəzəriyyəsi mühüm rol oynayır. Hafizəninfizioloji əsasını mütəşəkkil rabitələr sistemi (assosiasiya) təşkil edir. Biz cisimləri, sözləri, fikirləri, hissləri, hərəkətləri daim müəyyən rabitədə yadda saxlayırıq. Deməli, hafizənin əsasını həmişə müəyyən rabitələr təşkil edir. Həmin rabitələr Aristotel tərəfindən irəli sürülən 3 prinsipə əsaslanır.
