FiZİko-kimyasal özelliklerin belirlenmesinde kullanilan yöntemler
KAYNAKLAR Bakınız Bölüm B Genel Giriş (E). B.3 AKUT TOKSİSİTE (DERİ YOLU İLE)
Yüklə 5,29 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- KAYNAKLAR Bakınız Bölüm B Genel Giriş (E). B.4 AKUT TOKSİSİTE: DERİ TAHRİŞİ /AŞINMA YÖNTEM
KAYNAKLAR Bakınız Bölüm B Genel Giriş (E). B.3 AKUT TOKSİSİTE (DERİ YOLU İLE)
Bakınız Bölüm B Genel Giriş (A).
Bakınız Bölüm B Genel Giriş (B).
Yok
Test edilecek madde, çeşitli gruplardaki deney hayvanlarının derisine günlük olarak kademeli dozlarda, her grup için bir doz kullanılacak şekilde uygulanır. Daha sonra, etkiler ve ölümler gözlenir. Test sırasında ölen hayvanlara ve deney sonunda hayatta kalan hayvanlara otopsi yapılır. Ciddi, devam eden sıkıntı ve acı belirtileri gösteren hayvanların insanca öldürülmeleri gerekebilir. Test maddesi uygulanırken, maddenin aşındırıcı veya tahriş edici özellikleri nedeniyle göze çarpan bir acı ve sıkıntının dikkate alınması gerekir.
Yok.
Hayvanlar deneyden en az beş gün öncesinden itibaren deneysel barınma ve beslenme koşullarında deney kafeslerinde muhafaza edilirler. Test öncesinde sağlıklı, genç, yetişkin hayvanlar rastgele uygulama gruplarına ayrılırlar. Testten yaklaşık 24 saat önce, kürk kırpılarak veya traş edilerek hayvanın gövdesinin sırt bölgesinden uzaklaştırılmalıdır. Kürk kırpılırken veya traş edilirken, geçirgenliğini değiştirebileceği için deriye zarar vermekten kaçınılmalıdır. Vücut yüzeyinin % 10’undan az olmayacak bir alan test maddesinin uygulanması için temizlenir. Eğer uygunsa toz haline getirilebilen katı maddeler test edilirken, test maddesi, deriye iyi temas etmesi için yeterli miktarda suyla veya gerekli durumlarda uygun bir taşıyıcıyla ıslatılmalıdır. Bir taşıyıcı kullanıldığında, taşıyıcının test maddesinin deriden geçişi üzerine etkisi göz önünde bulundurulmalıdır. Sıvı haldeki test maddeleri genellikle seyreltilmemiş halde kullanılmalıdır.
Yetişkin sıçan veya tavşan kullanılabilir. Diğer türler de kullanılabilir ancak kullanım gerekçeleri belirtilmelidir. Yaygın olarak kullanılan laboratuvar suşları kullanılmalıdır. Deneyin başında, hayvanlardaki ağırlık değişkenliği aralığı her iki cinsiyet için de, uygun ortalama değerin ±% 20’sini geçmemelidir.
Her bir doz düzeyi için en az 5 hayvan kullanılır. Hayvanların hepsinin aynı cinsiyette olması gerekir. Eğer dişiler kullanılıyorsa, doğum yapmamış olmaları ve hamile olmamaları gerekir. Cinsiyetin önemli olduğunun vurgulandığı durumlarda, bu cinsiyetten hayvanlara doz uygulaması yapılmalıdır. Not: Kemirgenlerden daha yüksek sınıftaki hayvanlarla yapılan akut toksisite deneylerinde daha az sayıda hayvan kullanılması düşünülmelidir. Dozlar dikkatlice seçilmeli ve orta şiddetteki toksik dozları geçmemelidir. Bu tür testlerde, test maddesinin öldürücü doz değerlerinin uygulanmasından kaçınılmalıdır.
En az üç doz düzeyinde olmak üzere sayıca yeterli olmalıdır ve test gruplarında toksik etki aralığı ve ölüm oranı hızları oluşturacak şekilde uygun aralıklara bölünmelidir. Doz seviyelerine karar verilirken tahriş edici veya aşındırıcı etkiler dikkate alınmalıdır. Veriler doz/cevap eğrisi oluşturmak için yeterli olmalı ve mümkün durumlarda kabul edilebilir bir LD50 tayinine izin vermelidir.
En az 2000 mg/kg vücut ağırlığı doz seviyeli bir sınır testi 5 erkek ve 5 dişi hayvan üzerinde, yukarıda tanımlanan protokoller kullanılarak uygulanmalıdır. Eğer bileşiğe bağlı ölüm meydana geliyorsa detaylı bir çalışma yapılmasının göz önünde bulundurulması gerekebilir.
Gözlem süresi en az 14 gün olmalıdır. Ancak gözlem süreleri asla değişmeyecek şekilde sabitlenmemelidir. Bu süre toksik reaksiyonlarla, bu reaksiyonların başlangıç hızlarıyla ve iyileşme süresinin uzunluğuyla belirlenmelidir, bu yüzden de gerekli olduğu düşünüldüğünde bu süre uzatılabilmelidir. Toksisite belirtilerinin ortaya çıktığı ve kaybolduğu zamanlar ve ölüm zamanları, özellikle de ölümlerin geç gerçekleşmesi eğilimi varsa, önemlidir
Hayvanlar ayrı ayrı kafeslere konmalıdırlar. Test maddesi, toplam vücut yüzey alanının %10’u bir alan üzerine düzgün bir biçimde uygulanır. Oldukça toksik maddelerle kaplanan yüzey alanı daha küçük olabilir fakat mümkün olduğunca geniş bir alan ince ve düzgün bir katman halinde kaplanmalıdır. Test maddeleri 24 saatlik maruz kalma süresi boyunca tahriş etmeyen bir gazlı bezle deriye temas ettirilmelidir. Test yapılacak alan ayrıca gazlı bezi muhafaza etmek için uygun bir şekilde tekrar kaplanmalıdır ve hayvanların test maddesini yememeleri sağlanmalıdır. Test maddesinin yenmesini engellemek için koruyuculu tasmalar kullanılabilir ancak hayvanların tamamen hareketsiz olmaları tavsiye edilen bir yöntem değildir. Maruz kalma süresinin sonunda, yapılabiliyorsa suyla veya uygun başka temizleme yöntemleriyle artık test maddesi ciltten uzaklaştırılmalıdır. Gözlemler yapıldıkları gibi sistematik olarak kaydedilmelidirler. Her bir hayvan için ayrı kayıt tutulmalıdır. İlk gün boyunca sık aralıklarla gözlem yapılmalıdır. Her çalışma gününde en az bir defa dikkatli bir klinik inceleme yapılmalıdır, diğer gözlemler günlük olarak, çalışmadaki hayvan kaybını en aza indirecek –ölü bulunan hayvanların dondurulması veya otopsisi, zayıf ya da ölmek üzere olan hayvanların ayrılması veya gözden çıkarılması gibi önlemler alınarak gerçekleştirilmelidir. Gözlemler deri ve tüylerdeki, uygulama yapılan derideki, gözlerdeki ve mukoz membranlardaki ayrıca solunum, dolaşım, otonom ve merkezi sinir sistemindeki değişikliklerle somatomotor aktivite ve davranış değişikliklerini kapsamalıdır. Titreme, çırpınma, tükürük salgılanması, ishal, uyuşukluk, uyku ve koma ile ilgili gözlemlere özellikle dikkat edilmelidir. Ölüm zamanı olabildiğince hassas bir şekilde kaydedilmelidir. Üst ve alt solunum yolundaki herhangi bir değişikliğe referansla, test sırasında ölen hayvanlara ve testin bitiminde sağ kalan hayvanlara otopsi yapılır. Bütün büyük patolojik değişiklikler kaydedilmelidir. Belirtilen durumlarda dokular histopatolojik incelemeye tabi tutulmalıdırlar. Diğer cinsiyetteki toksisite değerlendirmesi için, çalışma bir cinsiyette tamamlandıktan sonra, en az 5 hayvandan oluşan bir gruba doz uygulanır ve bu cinsiyetteki hayvanların test maddesine belirgin şekilde daha hassas olmadıkları belirlenir. Daha az hayvanın kullanılması bağımsız koşullarda haklı bir gerekçeye dayandırılabilir. Test edilen hayvanın cinsiyetinin daha hassas olduğunun ispatlanması için yeterli bilginin mevcut olduğu yerlerde, diğer cinsiyete ait hayvanlar testlerden muaf tutulabilirler.
Veriler her bir test grubu için, testin başlangıcındaki hayvan sayısını, hayvanların ayrı ayrı ölüm zamanlarını, başka toksisite belirtileri gösteren hayvan sayısını, toksik etkilerin ve otopsi bulgularının tanımını içeren bir tablo halinde özetlenmeli ve test maddesinin uygulanmasından kısa bir süre sonra, haftalık olarak ve ölüm sırasında kaydedilmelidir. Ağırlık değişiklikleri bir günü geçen sağ kalımlarda hesaplanmalı ve kaydedilmelidir. Bileşikten kaynaklanan acı ve sıkıntıya bağlı olarak insani şekilde öldürülen hayvanlar bileşiğe-bağlı ölüm olarak kaydedilirler. LD50 değeri tanınmış bir yöntemle belirlenmelidir. Verilerin değerlendirilmesi, eğer varsa, hayvanların test maddesine maruz kalması ile tüm anomalilerin sıklığı ve ciddiyeti arasındaki ilişkileri, davranışsal ve klinik anomaliler, büyük vücut ağırlığı değişikliği, ölüm ve diğer toksik etkileri de içine alarak yapılmalıdır.
Test raporu, aşağıdaki bilgileri içermelidir:
Bakınız Bölüm B Genel Giriş (D).
Bakınız Bölüm B Genel Giriş (E). B.4 AKUT TOKSİSİTE: DERİ TAHRİŞİ /AŞINMA
Bu yöntem OECD TG 404 (2002) ile eşdeğerdir.
Güncellenen bu yöntemin hazırlanmasında, hayvan refahı ile ilgili kaygılar nedeniyle ve deney hayvanı kullanılarak yapılan gereksiz testlerden kaçınmak için test maddesiyle ilgili tüm mevcut bilgilerin değerlendirilmesine ilişkin olarak mümkün olan gelişmeler özellikle dikkate alınmıştır. Bu yöntemde, maddenin aşındırıcı/tahriş edici özelliklerine ilişkin olarak tanımlanan canlı ortamda (in vivo) testi uygulanmadan önce, ilgili anlamlı verilerin varlığı için, delil ağırlığı analizi uygulanması tavsiye edilir. Verilerin yeterli olmadığı durumlarda, veriler bir dizi sıralı test uygulanarak geliştirilebilir (1). Test stratejisi geçerli ve kabul edilmiş yapay ortamda gerçekleştirilen (in vitro) testlerin performansını içerir ve bu yöntemin eki olarak sağlanmıştır. Ayrıca, uygunsa, canlı dokudaki (in vivo) başlangıç testi için birbirini izleyen, üç test yamasının hayvana aynı anda değil de arka arkaya uygulanması tavsiye edilir. Gerek güvenilir bilim ve gerekse hayvan refahı açısından maddenin deride aşınma/tahriş potansiyeliyle ilgili, elde mevcut tüm veriler delilin delil ağırlığı (delilin ispat ve kuvvet analizi) analiziyle değerlendirilinceye kadar, canlı doku içindeki (in vivo) testlere başlanmamalıdır. Böyle veriler, insanda ve/veya laboratuar hayvanlarında yapılan mevcut çalışmalardan elde edilen kanıtları içerecektir. Bir veya daha fazla yapısal olarak ilişkili maddenin veya bu tür maddelerin karışımlarının aşınma/tahriş yaptığına dair kanıtlar, maddenin kuvvetli asit veya baz olduğuna dair verilerle(2)(3), geçerli ve kabul edilmiş yapay ortam (in vitro) veya canlı içinde olmayan (ex vivo) test sonuçlarıdır (4)(5)(5a). Bu analiz, önceden yapılan başka çalışmalardan elde edilmiş hakkında yeterli delil bulunan maddenin dermal aşınma/tahriş özelliği için gereken canlı doku içindeki (in vivo) test uygulamalarına ihtiyacı azaltmalıdır. Aşınma/tahriş için uygulanan geçerli ve kabul edilmiş in vitro veya ex vivo testlerin uygulanmasını içeren, tercih edilen sıralı bir test yapma stratejisi, bu yöntemde Ek olarak yer almaktadır. Strateji geliştirilmiş ve OECD çalıştay katılımcıları tarafından tavsiye edilmiştir(6), tavsiye edilen test yapma stratejisi olarak Kimyasal Maddelerin Sınıflandırılması için Küresel Uyumlaştırılmış Sistem (Globally Harmonised System for the Classification of Chemical Substances, GHS) içinde uyarlanmıştır(7). Bu test stratejisinin in vivo teste başlamadan önce izlenmesi tavsiye edilir. Yeni maddeler için, maddenin aşınma/tahriş etkisiyle ilgili verilerin bilimsel anlamda güvenilirliği için adım adım test uygulama yaklaşımı tavsiye edilir. Dermal aşınma/tahriş verilerinin yetersiz olduğu mevcut maddeler için, kullanılması gereken, strateji verilerindeki boşlukların doldurulmasıdır. Farklı test stratejisi veya prosedürle kullanımı veya adım adım test uygulama yaklaşımını kullanmama kararının gerekçeleri belirtilmelidir. Eğer aşınmaveya tahrişin belirlenmesi bir delilin ispat kuvveti analizi yapılarak sağlanamıyorsa, sıralı test yapma stratejisi ile uyumlu bir in vivo test üzerinde düşünülmelidir. (Bakınız. Ek-I)
Deri tahrişi: test maddesinin 4 saat boyunca uygulanmasını takiben ciltte geri dönüşümlü hasarların oluşmasıdır. Deride aşınma: test maddesinin 4 saat boyunca uygulanmasını takiben ciltte üstderi ve altderide gözlenen doku çürümesi gibi geri dönüşümsüz hasarların oluşmasıdır. Aşındırıcı reaksiyonlar, ülserler, kanama, kanlı yara kabuklarıyla 14 günlük gözlemlerin sonunda, cildin ağartılmasına bağlı olarak renginin bozulması, saç dökülmesi ve yara izleriyle örnek gösterilebilir. Şüpheli yaralar için histopatolojik inceleme göz önünde bulundurulmalıdır.
Test edilen madde, deney hayvanının cildine tek doz olarak uygulanır. Test maddesinin uygulanmadığı alanlar kontrol olarak düşünülür. Tahriş/aşınma derecesi okunur ve belli aralıklarda derecelendirilir, etkilerin değerlendirilmesini sağlamak amacıyla ilave tanımlamalar yapılır. Çalışmanın süresi, gözlemlenen etkilerin geri dönüşümlü veya geri dönüşümsüz olup olmadığının değerlendirilmesi için yeterli olmalıdır. Testin herhangi bir aşamasında sürekli olarak ciddi acı ve/veya ağrı belirtileri gösteren hayvanlar insani bir şekilde öldürülmeli ve madde buna göre değerlendirilmelidir. Can çekişen ve ciddi acı çeken hayvanların insani anlamda öldürülmelerine karar verme kriterleri kaynak (8)’de yer almaktadır.
Albino tavşan tercih edilen laboratuar hayvanıdır ve sağlıklı genç yetişkin tavşanlar kullanılır. Diğer türleri kullanmak için gerekçe belirtilmelidir.
Testten yaklaşık 24 saat önce, hayvanların sırt bölgesindeki kürk, deriye yakın şekilde kırpılarak uzaklaştırılmalıdır. Deriye zarar vermekten kaçınılmalı ve sadece sağlıklı, bozulmamış deriye sahip hayvanlar kullanılmalıdır. Bazı tavşan ırklarının tüyleri yılın belli zamanlarında daha yoğun olabilir. Bu yoğun tüylerin bulunduğu alanlar test alanı olarak kullanılmamalıdır.
Hayvanlar ayrı ayrı barındırılmalıdır. Oda sıcaklığı tavşanlar için 20°C (±3°C) olmalıdır. Ayrıca, bağıl nem oranı en az %30 olmalı ve tercihen %70’i geçmemelidir, odanın temizlenmesi sırası dışında, hedef nem oranı %. 50-60 olmalıdır. Yapay ışık sistemi 12 saat aydınlık, 12 saat karanlık şeklinde uygulanmalıdır. Beslenme için sınırsız içme suyu tüketimiyle beraber geleneksel laboratuar yiyecekleri kullanılabilir.
Test maddesi deride küçük bir alana (yaklaşık 6 cm2 ) uygulanmalıdır ve üzeri gazlı bir bez parçası ile kapatılarak tahriş etmeyen bir bantla sabitlenmelidir. Doğrudan uygulama yapılmasının mümkün olmadığı durumlarda (örneğin sıvılarda veya bazı macunlarda) test maddesi önce gazlı bez parçasına uygulanmalı, parça da daha sonra deriye uygulanmalıdır. Gazlı bez parçası (yama), maruz kalma süresince deriye uygun yarı-oklüzif bir sargı ile gevşek şekilde temas ettirilmelidir. Test maddesi gazlı bez parçasına uygulanmışsa, cilde iyi temas edecek şekilde tutturulmalıdır ve madde ciltte muntazam şekilde dağılmalıdır. Hayvanın gazlı bez parçasına erişimi, test maddesinin yenmesi veya solunması engellenmelidir. Sıvı test maddeleri genellikle seyreltilmemiş olarak kullanılır. Gerekli olduğu düşünüldüğünde toz haline getirilebilen katı maddeler test edilirken, test maddesi çok az miktarda suyla (veya nerede gerekliyse, başka bir uygun taşıyıcıyla) ıslatılmalı, böylece cilde daha iyi temas etmesi sağlanmalıdır. Suyun dışında bir taşıyıcı madde kullanıldığında, taşıyıcının cildin test maddesiyle tahriş olmasındaki potansiyel etkisi en az olmalıdır (Normalde 4 saat olan maruz kalma süresinin sonunda test maddesi uzaklaştırılmalıdır). Pratik olan yerlerde, mevcut cevabı veya üstderinin bütünlüğünü değiştirmeden, su ya da uygun bir çözelti kullanılır.
0,5 ml. sıvı veya 0,5 g katı veya macun haldeki madde, test yapılacak bölgeye uygulanır.
Uygulanacak in vivo testte başlangıç olarak bir hayvan kullanılması, özellikle de maddenin aşındırıcı potansiyelinin söz konusu olduğu durumlarda, kesinlikle tavsiye edilir. Bu, sıralı test uygulama stratejisiyle uygun olmalıdır (bakınız Ek 1). Bir madde delilin ispat kuvveti analizine dayanarak aşındırıcı olarak tanımlanmışsa, ilave hayvan testi yapılmasına gerek yoktur. Aşındırıcı etkisi olduğundan şüphe edilen pek çok madde için ilave in vivo test uygulaması normalde gerekli değildir. Ancak, böyle durumlarda yetersiz delillerden dolayı ilave veriler garantilenmiş olduğundan aşağıdaki yaklaşımı takiben sınırlı hayvan testi yürütülebilir. Hayvana sırasıyla en fazla üç test yaması uygulanır. İlk yama üç dakikadan sonra kaldırılır. Eğer ciddi bir cilt reaksiyonu gözlenmemişse ikinci bir yama uygulanır ve bir saat sonra uzaklaştırılır. Bu aşamadaki gözlemler maruz bırakılmanın dört saate uzamasına etik anlamda izin veriyorsa, üçüncü yama uygulanır ve dört saatin sonunda uzaklaştırılır, tepki derecelendirilir. Eğer aşındırıcı etki sırasıyla yapılan üç testin maruz kalımının herhangi birinden sonra gözlenmişse, test acilen sona erdirilir. Son yama kaldırıldıktan sonra da aşındırıcı bir etki gözlenmemişse, hayvan, daha önce aşınma meydana gelmezse 14 gün boyunca gözlenir. Test maddesinin aşındırıcı etki göstermesinin beklenmediği ancak tahriş edici olabileceği böyle durumlarda, bir hayvana dört saat için bir yama uygulanmalıdır.
Başlangıç testinde aşındırıcı bir etki gözlenmemişse, tahriş edici veya negatif cevap ikiye kadar ilave hayvan kullanılarak ve her birinde bir yama olacak şekilde, dört saatlik bir maruz kalma süresiyle doğrulanmalıdır. Başlangıç testinde tahriş edici bir etki gözlenirse, teyit testi sıralı şekilde veya aynı anda ilave iki hayvanı maruz bırakarak yürütülebilir. Başlangıç testinin olmadığı istisnai durumlarda, iki veya üç hayvan tek bir yamayla muamele edilir, yamalar dört saat sonra kaldırılır. İki hayvan kullanıldığında, eğer her ikisi de aynı cevabı gösteriyorsa, ilave teste gerek yoktur. Aksi takdirde, üçüncü bir hayvan da ayrıca test edilir. İlave deney hayvanları kullanılarak şüpheli tepkilerin değerlendirilmesine ihtiyaç duyulabilir.
Gözlem süresinin uzunluğu, gözlenen etkilerin tamamen geri dönüşümlü olup olmadığının anlaşılması için yeterli olmalıdır. Hayvanların ciddi acı ve ağrı belirtileri göstermeye devem etmesi halinde deneye son verilmelidir. Etkilerin tersinirliğinin belirlenmesi için, hayvanlar yamalar kaldırıldıktan sonra 14 gün boyunca gözlenmelidir. 14 günden önce tersinirlik görülürse, deneye tersinirliğin görüldüğü anda son verilmelidir.
Bütün hayvanlar ödem ve iltihap sonrası deride kızarma belirtileri için incelenmeli, tepkiler yama kaldırıldıktan sonra 60 dakika içinde ve sonrasında da 24., 48. ve 72. saatlerde kaydedilmelidir. Bir hayvandaki başlangıç testi için de test bölgesi ayrıca yama uzaklaştırıldıktan sonra incelenmelidir. Dermal reaksiyonlar derecelendirilir ve aşağıdaki Tabloda yer alan bu derecelendirmeye göre kaydedilir. Eğer ciltte 72 saatte tahriş veya aşınma olarak tanımlanmayan bir hasar varsa, etkilerin tersinirliğinin belirlenmesi için 14. güne kadar gözlem yapılması gerekebilir. Tahriş gözlenmesinin yanında deride bozulma ve sistemik olumsuz etkiler gibi (ör. Toksisitenin klinik belirtileri üzerine ve vücut ağırlığı üzerine etkiler) bütün lokal etkiler tüm detaylarıyla tanımlanmalı ve kaydedilmelidir. Şüpheli cevapları netleştirmek için histopatolojik inceleme yapılması göz önünde bulundurulmalıdır. Ciltteki tepkilerin derecelendirilmesi ister istemez öznel olacaktır. Ciltteki derecelendirmelerin düzenlenmesini teşvik etmek ve gözlemlerin yorumlanmasını da içine alan test uygulama laboratuarlarına yardımcı olmak için, gözlemleri yapan personelin, kullanılan skorlama sistemi konusunda yeterli eğitimden geçmesi gerekir. (aşağıdaki Tabloya bakınız). Cilt tahrişini ve diğer yaraları derecelendirmek için resimli bir rehber yardımcı olacaktır (9).
Çalışma sonuçları, en son test raporunda tablo halinde özetlenmeli ve 3.1’de listelenen tüm öğeleri kapsamalıdır.
Derideki tahriş dereceleri yaraların doğası ve ciddiyetiyle, geri dönüşümlü olup olmamalarıyla birlikte değerlendirilmelidir. Dereceler tek başlarına maddenin tahriş edici özelliğiyle ilgili olarak mutlak bir standardı ifade etmezler, bunun yanında test materyalinin diğer özellikleri de ayrıca değerlendirilir. Bunun yerine, her bir derece, çalışmadan elde edilen diğer tüm gözlemlerle beraber değerlendirilmesi gereken referans değerler olarak sunulmalıdır. Derideki yaraların tersinirliği, tahriş gibi tepkiler değerlendirilirken göz önünde bulundurulmalıdır. Sınırlı alanda saç dökülmesi (alopesi), üstderide kalınlaşmaya (hiperkeratosis) uzanmak üzere aşırı keratin oluşması, hücrelerin anormal çoğalması (hiperplazi) ve kepeklenme gibi sonuçlar 14-günlük gözlem süresi sonunda devam ediyorsa, test maddesinin tahriş edici olduğu düşünülür.
Test raporu aşağıdaki bilgileri içermelidir: in vivo testin yapılma gerekçesi: sıralı test uygulama strateji sonuçlarını da içeren önceden mevcut test verilerinin delil ispat kuvveti analizi ve sıralı test uygulama strateji sonuçlarını da kapsar:
Test maddesi:
Taşıyıcı:
Test hayvanları:
Test koşulları:
Sonuçlar:
Sonuçların tartışılması
|