Mühazirə konspekti

Şəkil 6.1. Kondensator tipli elektron
tezlikölçənlərinin sxemləri 
 
Bəzi hallarda tezliyi yüksək dəqiqliklə ölçmək tələb olunur. Bu zaman müqayisə metodunu 
(döyünmə metodunu) realizə edən tezlikölçənlərdən istifadə olunur. Bu metodla tezliyin 
ölçülməsinin struktur sxemi 6.2. şəklində göstərilmişdir. Adətən bu ölçmə metodu yüksək 
tezlikləri ölçdükdə istifadə olunur.
Şəkil 6.2. Müqayisə metoduna əsaslanan tezlikölçənin struktur sxemi 
Nümunəvi f
N
və ölçülən f
x
tezlikləri mənbələrinin çıxışları Q qarışdırıcısının girişlərinə 
verilir. Q-nin çıxışında ölçmə üçün istifadə olunan f = | f
N
- f
x 
| fərqinə bərabər tezlikli siqnal alınır. 
NTM 
ÖTM 
Q 
S 
DG 
İ 
f
N 
fx 

---

f
N 
= f
x 
olanda f  tezliyi yox olur (sıfır döyünmələri alınır). f tezlikli siqnal aşağı tezliklər süzgəci S 
vasitəsi ilə aşağı tezliklər gücləndiricisinə (DG) verilir. Tezliklərin bərabərliyi DG-nin çıxışında 
qoşulmuş indikatorun (İ) kö-məyi ilə müəyyən olunur. Süzgəc (S) gücləndiricini yüksək tezlikli 
maneələrdən qorumaq üçündür. Əgər səs indikasiyası zamanı f
x
  tezlikli siqnalın hər hansı yüksək 
harmonik təşkiledicisi f
N 
tezliyinə bərabər olarsa və ya iki siqnalın yüksək harmonikası üst-üstə 
düşərsə, İ indikatorunda siqnal (səs) yaranacaqdır. Başqa sözlə, indikatorda siqnal aşağıdakı şərtdə 
yaranır: 
a f
N 
= bf
x ,
 
burada a və b – tam ədədlərdir. 
Indikatorun göstərişləri çoxqiymətli alına bilər. Birqiymətli nəticə elektron ossiloqrafının 
köməyi ilə alına bilər. Göstərilən şərt ödənilən kimi ossiloqrafın ekranında müəyyən 
konfiqurasiyalı tərpənməz Lissaju fiquru alınır. Fiqurun ətrafında şaquli və üfüqi istiqamətlərdə 
çəkilmiş düzbucaqlıya toxunmalarının sayını bilərək, sadə şəkildə tezliklərin nisbətini müəyyən 
etmək olar.
Rəqəm tezlikölçənləri periodik siqnalın tezliyinin orta və yaxud ani qiymətini ölçmək 
üçündür. Orta qiymət rəqəm tezlikölçənin iş prinsipi naməlum f
x
tezliyinin T
x
periodlarının nümu-
nəvi T
0
 zaman intervalında sayılmasına əsaslanır. Ölçmə nəticəsi
N = T
0
/T
x 
= T
0
f
x 
Cihazın struktur sxemi 6.24 şəklində verilmişdir.
Nümunəvi zaman intervalı generatoru (NZİG) impulslar generatorundan İG və zaman 
intervalı formalaşdırıcısından ZİF təşkil olunmuşdur. Bu qurğu T
0 
intervalını yaradır və bu 
zaman intervalı ərzində K açarı açıqdır. 
Tədqiq olunan periodik siqnal gücləndirici-formalaşdırıcıya GF daxil olur,onun çıxış 
siqnalı U
T
(t) f
x
tezlikli düzbucaqlı impulslardır: T
x
 = 1/f
x
. 
T
0 
müddəti ərzində T
x
  periodlu impulslar açıq K açarından keçərək,impulslar sayğacına 
(Sc) daxil olur; sayılan impulsların sayı ölçülən tezliyə mütənasib olacaqdır: N = T
0
f
x.
 
Fazaca müqayisə olunan U
1
və U
2
gərginlikləri əvvəlcə qısa U
3
və U
4
impulslarının
periodik ardıcıllığına