Sistematik kelâM

426 Janet, Paul ve Seallies, Gabriel, Metâlib ve Mezâhib, s. 19-24; Krş. er-Râzî. Kelâm'a Giriş (el-Muhassal), s. 219; İbn Rüşd, Menâhicu'l-Edile fî Akâidi'l-Mille, s. 219; Abduh, Muhammed. Risaletü't-Tevhîd, Mısır 1315. s. 92 vd.

427 el-En'âm: 6/57

428 el-İsrâ: 17/15.

429 Burada özetlenen üç ekolün görüşü için bkz. Hallâf, Abdulvehhâb, İslâm Hukuk Felsefesi, çev. Doç. Dr. Hüseyin Atay, Ankara Üniversitesi Basımevi 1973, s. 249-253.

430 Bkz. Şeyhzâde Abdurrahim, Nazmul-Feraid, Mısır 1317, s. 35; İbnu’l-Hümâm, el-Masnyere, Bulak 1317, s. 157-158; el-Beyâzî, İşûrâtu'l-Merâm, s. 75.

431 et-Taftazânî, Şerhu'l-Makâsıd, c. II, s. 133; Krş. İbn Sina, en-Necât, Mısır 1938, c. II, 303-304.

432 İbn Sînâ, en-Necât, c. II, 303-304; et-Taftazânî, Şerhu'l-Makâsıd, c. II, s. 133; İbn Rüşd, Menâhicu'I-EdiIe fi Akâidi'l-MiIIe, s. 216; el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkıf, c. II, s. 416

433 et-Taftazânî, Şerhu'I-Makâsıd, c. II, s. 133.

434 en-Neml: 27/65

435 el-A'râf: 7/188.

436 es-Sâbûnî, Nureddin, Mâtüridiyye Akaidi, Terc.: Bekir Topaloğlu, Diyanet İşi. Bşk. Yayınları, Ankara 1979, s. 45 (metin), s. 109 (türcüme).

437 el-Mercânî, Harun b. Bahaeddin. Kitâbu'l-Hikmeti't-Bâliğati'l-Cenniyye fi Şerhi'l-Akâidi’l-Hanefiyye, Kazan '356 h., s. 73.

438 Taftazânî, Şerhu’1-Makâsıd, c. II. s. 138.

439 Saff: 62/4.

440 el-En'âm: 6/124.

441 en-Nisâ: 4/165.

442 Taha: 20/134.

443 et-Taftazânî, Şerhul-Makâsıd, c. II, s. 128; el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkıf, c. II, s. 413.

444 el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkif, c. II, s. 413; et-Taftazânî, Şerhu'l-Makâsıd, c. II, s. 128.

445 el-Bâcûrî, Tuhfetu'I-Mürid, s.106; es-Sâbûnî, Mâturidiyye Akaidi, s. 45-46 (metin), s. 109 (terc.); ayrıca bakınız: Prof. Dr. İlan Kutluer'in Akıl ve fi İkad, İz Yayıncılık, İstanbul, 196'da yayınlanan eserinin "Berâhime'den İbn Sina'ya Nübüvvetin İnkâr ve İsbâtı" adı altıdaki 2. Kısımda (s. 69-108) değerli analitik bilgiler yer almaktadır.

446 el-Bağdâdî, Usûlu'd-Din, s. 158; Akseki, İslâm, s. 416.

447 el-Bağdâdî, Usûlu'd-Din, s. 158; Akseki, İslâm, s. 416.

448 el-Hucurât: 49/13

449 Yûnus: 10/47

450 er-Rûm: 30/47.

451 Fâtır: 35/24.

452 ez-Zuhruf: 43/6.

453 İbrâhîm: 14/4.

454 el-Bakara: 2/285.

455 Al-i İmrân: 3/84.

456 Gâfır: 40/78.

457 Firuzabâdî, Kamus, c. IV, s. 1212; Kadı 'lyâz, eş-Şifa, c. I, s. 489-490; Bilmen. Ö. Nasuhi, Tefsir Tarihi, Birinci Kısım, Ankara 1955, s. 17.

458 Firuzabâdî, Kamus, c. IV, s. 1212; Abduh, M., Risâletu't-Tevhîd, s. 109; Ersal, Vahiy ve Risâlet, s. 104-105.

459 Meryem: 19/11.

460 el-Nahl: 16/68.

461 el-Kasas: 28/7.

462 el-En"âm: 6/121.

463 eş-Şûrâ: 42/51.

464 Bu üç çeşit vahiy yoluyla ilgili olarak bkz. Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, c. VI, s. 4255-4257; Ebu'l-Bekâ, el- Külliyât, s. 677; Izutsu, Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve İnsan, çev.: Doç, Dr. Süleyman Ateş, Ankara 1975, s.

165-166; Atay. Kur'an'a Göre İman Esasları, s. 72.

465 el-Bakara: 2/97.

466 Yazır, Hak Dini Kur'un Dili. c. I, s. 433-434.

467 Krş. Atay, Kur'an'a Göre İman Esasları, s. 73.

468 Bkz. ez-Zebîdî. Sahih-i Buhari Muhtesan Tecrid-i Sarih, c. I, s. 2; Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, c. 1. s. 434.

469 Bkz. ez-Zebîdî. Sahih-i Buhari Muhtesan Tecrid-i Sarih, c. I, s. 2; Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, c. 1. s. 434.

470 Atay. Kur'an 'a Göre İman Esasları, s. 74.

471 ez-Zebîdî. Sahîh-i Buhârî'Muhtesan Tecrîd-i Sarih, c. I, s. 3.

472 et-Tekvîr: 81/23.

473 en-Necm: 53/6.

474 en-Necm: 53/13-14.

475 Vahyin mertebeleriyle ilgili olarak bkz. ez-Zebîdî, Sabih-i Bahari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi, c. I, s. 3-9; Krş. Ersal, Vahiy ve Risalet, s. 109; Keskioğlu, Osman, Kur'an Tarihi, İstanbul, (tsz.), s. 44-46; Okiç, M. Tayyib, Tefsir Notları, A.Ü. İlahiyat Fak., Ankara 1965 (teksir), s. 8-10; Cerrahoğlu, İsmail, Tefsir Usûlü, A.Ü. İlahiyat Fak. Yay., Ankara 1971, s. 45-47.

476 Izutsu, Kur'ân'da Allah ve İnsan, Çev.: Doç. Dr. S. Ateş, s. 168-169; Atay, Kur'an'a Göre İman Esasları, s. ll '1-73.

477 el-A'râf: 7/61-62.

478 el-Mâide: 5/92. Ayrıca bkz. el-İsrâ: 17/105; el-Furkan: 25/56; Fâtır: 35/24; Fussilet: 41/4.

479 Peygamberlerin sıfatlarına dair bilgi için bkz. el-Bâcûrî, Tuhfetu'I-Mürid 'alâ Cevhereti't-Tevhîd, s. 107-

480 el-Bâcûrî, a.g.e., s. 110-111.

481 Aynı eser, s. 112; Manastırlı İsmail Hakkı, Telhis u’’1-Kelâm fî Berahîni Akâidi’l-İslâm, İstanbul 133 l h., s. 73-

482 el-Cürcânî, Şerhu'1-Mevâkif, c. II, s. 432; et-Taftâzânî, Şerhu'I-Makasıd, c. II, s. 143.

483 en-Neml: 27/65.

484 Hatputî, Tenkihu'l-Kelâm, s. 285-286.

485 Şerhu '1-Mevâkıf, II, s. 429; et-Taftâzânî, Şerhu 'I-Makâsıd, II, s. 142.

486 Aynı eserler ve yerler.

487 el-Cürcâni, Şerhu'1-Mevâkıf, II, s. 429.

488 A.g.e, II, s. 429.

489 Sırrı Giridî, Nakdu'l-Kelüm, s. 311; Krş. es-Sâbûnî. Maturtdiyye Akaidi, Metin, s. 54; Tercüme, s. 122.

490 el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkif, II, s. 429.

491 İbnu'l-Hümam, Kitûbu'I-Müsâmere, s. 196.

492 A.g.e., II, s. 429.

493 Aynı yer.

494 Aynı eser, II, s. 430

495 Aynı yer.

496 Aynı yer . Bu ismet konusunda zikredilen eserlerden başka bak. İbn Hazm, et-FasI, IV, s. 29; el-Bağdâdî. Usâla'd-Dîn, s. 167-169; el-Beyâzî, İşârâtu'I-Merâm, s. 319 vd; İsmail Gelenbevî, Hûşiyelu'l-Gelenbevîata Şerfu'l-Celâl, II, s. 279-280; et-Taftâzânî, Şerhu'l-'Akaid, Dersaadet, 1313 h., s. 170-171; er- Râzî, Muhassal. s.157 vd.; el-Mercânî, Şerhu'l-'Akâid, s. 78-81; Ali Kuşçu, Şerha Tecridi'l-Kelâm, s. 463 vd.; Gardet, Dieaet la Destinee de'l Homme, s. 184-186.

497 İbn Bâbeveyh el-Kummî, Ebû Cafer Muhammed b. Ali '"Şeyh Sadûk" (381/991), RisûIetu'I-İ'tikadî'l-

İmâmiyye (Şiî İmâmiyye'nin İnanç Esasları), Önsöz ve notlarla çev.: Doç. Dr. E. Ruhi Fığlalı, Ank. Üni Basımevi, Ankara 1978. s. 113.

498 Mevlana Şiblî, Asr-ı Saadet, Müt.: Ö. Rıza Doğrul, Günümüz Türkçesine uygulayan: Osman Zeki Mollamehmedoğlu, İstanbul 1974. c. II, s. 191.

499 Fırûzâbâdî, Kamusal, s. 821; Krş. el-Bağdâdî, Usûlu'd-Dîn. s. 170.

500 et-Taftâzanî. Şerhu’1-Akaid, s. 166; Wensinck, A. J.. "Mucize", İ. A., c. VIII, s. 444-445.

501 el-Cürcânî, Şerhu’1-Mevakif, II, s. 410-411; Krş. el-Bağdâdî, Usûlu'd-Din, s. 171; el-Cüveynî. el-İrşâd, s. 308-315; Kadi Abdulcebbâr, Şerhu Üsûli'l-Hamse, s. 569-571; Wensinck, a.g.mad., İ.A., c. VIII, s. 445; Gardet, Dieu et La Destine'e de I 'Homme, s. 196.

502 Mevlânâ Şibli, Asr-ı Saadet, c. II. s. 190-191.

503 Pike, E. Royston, Diktionnaire Des Religions. Adaptation Fransça ise de Serge Hutin, P.U.F., Paris 214. (Miracles).

504 el-Curcânî, Şerhu'I-Mevakıf, c. II, s, 412; İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 222: Manastırlı İsmail Risale-i Hamidiyye Zeyli, Sadeleştiren: Ahmed Gül, İstanbul (tsz.), s. 510.

505 el-Ahzâb: 33/62.

506 Bkz. İsmaiI Fenni, Lügatçe-i Felsefe, İstanbul 1341h., s. 424-427.

507 Abduh, Risaletu’t-Tevhid, s. 88-89; Krş, Ersal, Vahiy ve Rialet, s. 111.

508 İbn Haldun, Mukaddime, c. I, s. 225-226; el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevakıf, c. II, s. 412; Mevlânâ Şiblî, Asr-ı Saadet, c. II, s. 197; Gardet, La Pensee Religieuse d'Avicenne (İbn Sina), Paris 1951, s. 122-123; Dieu et la Destînee del'Homme, s. 199-200; ez-Zerkân, Fahreddin Râzî, s, 559-561.

509 Bolay, S. Hayri, Aristo Metafiziği ile Gazzâlî Metafiziğinin Karşılaştırılması. Ankara 1976, s. 151-152; Tüker. Üç Tehafüt Bakımından Felsefe ve Din Münasebeti, s. 65.

510 Türker, Üç Tehafüt Bakımından .... s. 66-67; Bolay. a.g.e., s. 152-153.

511 Ülken, Felsefeye Giriş, Birinci Kısım, İkinci Baskı, Ankara 1963, s. 175 vd. Not: Tabiat kanunlarının kesinsizliği konusunda bkz. Boufrou. Emile. Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu Hakkında, çev.: H. Z. Ülken, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1947.

512 Ülkümen, Lütfü, Makaleler, Atatürk Ünîv. Basımevi, Erzurum 1974. s. 2.

513 Ülken. Varlık ve Oluş, s. 184-185; Felsefeye Giriş, Birinci Kısım. s. 188.

514 Oruç, M. Tayyib, Kur'ân-ı Kerim'in Üslûb ve Kıraati, Ank. Üniv. Basımevi, 1963, s. 3.

515 Aynı eser aynı yer.

516 El-Îsrâ: 17/88.

517 el-Bakara: 2/23-24.

518 Hûd: 11/13.

519 Hûd: 11/44.

520 Berki. Ali Himmet, Kur'ân, Ankara 1963, s. 22.

521 Keskioğlu. Kur’an Tarihi, s. 134. Kur'ân-ı Kerim'in icazına ilişkin birçok müstakil eser meydana gelmişti . Bunlar için bkz. Aynı eser, s. 139.

522 Al-i İmrân: 3/37

523 Matürîdî, İslâm Akaidine Dair Eski Metinler (Tevhid Kitabı ve Akâid Risalesi), Çev,: Y. Ziya Yörükan, Ankara Üniv. İlahiyat Fakültesi Yay.. İstanbul 1953, s. 30

524 Taftâzânî. Şerhu'l-Makâsıd, c. II, s. 150.

525 İbn Haldun, Mukaddime, c. I. s. 224.

526 el-En'âm: 6/44.

527 et-Taftâzânî, Şerhu'1-Makâsid, c. II, s. 149 vd.

528 Mevtana Şiblî, Asr-ı Saadet, c. 11, s. 244-246.

529 İbn Haldun. Mukaddime, c. I, s. 223.

530 Abdulhamid, Muhsin. İslama Yönelen Yıkıcı Hareketler, çev.: M. Saim Yeprem. Hasan Güleç. Diyanet Başkanlığı Yayınları. Ankara 1981. s. 118-119.

531 el-Mâide: 5/3.

532 Al-i İmrân: 3/85.

533 el-Bakara: 2/44.

534 en-Nisâ: 4/135.

535 en-Nevevî, Muhyiddin, Kırk Hadis, Nâkili: Ahmed Naim, İstanbul .1341, s. 27, not: 1

536 Hud: 11/112.

537 el-A'râf: 7/158.

538 Sebe': 34/28.

539 el-Enbiyâ: 21/107.

540 ez-Zebidî, Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi, c. II, s. 245-46.

541 Mektuplar için bkz. Akseki, İslâm, s. 518-520; Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, Çev.: Prof. Dr. Salih Tuğ, 4. Baskı, İstanbul 1980. c. I, s. 323 vd.

542 el- Ahzâb: 33/21.

543 el-Kalam: 68/4.

544 el-Ankebût: 29/48.

545 el -A râf: 7/157; Krş. el-Cumu'a: 62/2.

546 el-Ankebût: 29/51

547 el-Hicr: 15/9.

548 Hz. Muhammed'in Peygamberliği ile ilgili olarak bkz. Muhammed Abduh, Risaletü't-Tevhîd, 128vd.; İbn Rüşd Menâhicü'l'Edille, s. 217vd.; ez-Zebîdî, Sahih-i Buhari Muhtesan Tecrid-i Sarih, c. IX, s. 326-335; el-Cürcânî, Şerhu'I-Mevâkıf. c. II, s. 420 vd.; et-Taftazânîl Şerhu'l-Makâsıd, II, s. 135vd.; Harputî, Tenkihu'l Kelâm, s. 287 vd.; İzmirli, el-Cevabu's-Sedid, s. 37 vd.; Azzam, Abdurrahman, Ebedi Risalet, çev.: H. Hüsnü Erdem, Mukaddime: A. H. Akseki, İstanbul 1961; Ersal, Vahiy ve Risalet, s. 116 vd.; Işık, Kemal, Matüridi'nin Kelâm Sisteminde İman Allah ve Peygamberlik Anlayışı, Ankara 1980, s. 119 vd.; es-Sabûnî, el-Bidaye min el-Kifaye fi'I-Hiyade Fi Usuli'd-Diyane, Tahkik: Dr. Fethullah Huleyf, Mısır 1969, s. 89 vd; Akgün A. Zerrin, İlim Bakımından İslâmiyet, İkinci Baskı. Ankara 1955.

549 es-Secde: 41/53.

550 er-Rûm: 30/30.

551 Âl-i İmrân: 3/19.

552 Âl-i İmrân: 3/83.

553 İzmirli, el-Cevabu's-Sedid, s. 183.

554 Hezekiel: 37/12-14

555 İşaya: 66/18

556 Mezmurlar: 1/5

557 Eyub: 19/25-26

558 Daniel: 12/2

559 Bkz. Ktuluay, Yaşar, İslâm ve Yahudi Mezhepleri, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1965, s. 131. 156, 163; Pike, E. Royston, Dictionnaire Des Religions, Adaptation Française de Serge Hutın, P.U.F., Fam 1954, pp. 270, 251.

560 Kutluay, İslam ve Yahudi Mezhepleri, s. 126 .

561 Kutluay, a.g.e., s. 123, 127.

562 Kutluay, İslâm ve Yahudi Mezhepleri, s. 129; Pike, Dictionnaire Des Religions, p. 181. Not: Prof Dr. Hüseyin Atay, Mûsâ b. Meymûn'un öldükten sonra dirilme ile ilgili "Makale am'1-Ba's" isimli Arapça bir makalesinin olduğunu bildirmektedir. Bkz. Mûsâ b. Meymûn el-Kurtubî, Delâletü'l-Hâmn, Tenkitli Basıma hazırlayan: Prof. Dr. Hüseyin Atay, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1974, s. XV.

563 Matta:12/37

564 Matta: 12/41

565 Matta: 11/22; 22-24

566 Luka: 12/5

567 Luka: 18/18-22

568 Matta: 25/46

569 Markos: 1/15

570 Markos: 12/25

571 Yuhanna: 3/36

572 Yuhanna: 5/28-29 Aynı emirler için bkz. Eski Ahit, Çıkış, 20/12-16; Tesniye. 5/16-20.

573 İzutsu, Toshihiko, Kur'ân'da Allah ve İnsan, çev.: Süleyman Ateş. A. Ü. İlahiyat Fak. Yayınlan Ankara 1975, s-84; Krş. ez-Zevzenî, Şerhu'l-Mu'allakâtı's- Seb'a, Dar Sader, Beyrut, (tsz.). s. 8.

574 İzutsu, Kur'ûn'da Allah ve İnsan. s. 86.

575 ez-Zebidî, Sahihi Buhari Muhtasarı Tecridi Surih Tercemesi ve Şerhi, c. 10. s. 40; Berki. Ali Himmet, Beskioğlu, Osman. Hz. Muhammed ve Hayatı, İkinci Baskı. Diyanet İşleri Reisliği Yayınları, Ankara 1960, s. 22; Çağatay, Neşet. İslâm’dan Önce Anıp Tarihi ve Cahiliye Çağı, A.Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara

576 A.g.e. s. 153: Krş. Berki-Keskioğlu, Hz. Muhammed'in Hayatı, s. 54-55; Ahmed Cevdet, Kısas-ı Enbiya Hazırlayan: Mahir İz, M.E. B., İstanbul 1972. c. I, Kısım I. s. 76.

577 Bunlar; Varaka b. Nevfel, Cahş oğlu Ubeydullah, Huveyris oğlu Osman, Amr oğlu Zeyd'dir

578 İbn Hişâm, Hz. Muhammed'in Hayatı (es-Siret'ün-Nebeviyye), çev.: Prof. Dr. İzzet Hasan, Prof. Dr. Neşel Çağatay, A. Ü. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1971, c. I, s. 141-42

579 Bkz. Ahmed Cevdet, Kısas-ı Enbiya, c. 1, s. 142-143.

580 Bkz. el-Bakara: 2/135; Âl-i İmrân: 3/67; en-Nisâ: 4/125; el-En'âm: 6/162; Yûnus: 10/105; en-Nahl: 16/120,123; er-Rûm: 30/30.

581 el-Hac: 22/31; el-Beyyine: 98/5. Hanîr deyiminin anlamları için bakınız. Kuzgun, Şaban, "Hanîf", Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul 1997, c. XVI, s. 33 vd.; Krş. Uğur, Mücteba, Hicri Birinci Asırda İslam Toplumu, Çağrı Yayınları. İstanbul 1980, s. 12 vd.

582 İbn Hişâm, Hz. Muhammed'in Hayatı, c. I, s. 146.

583 İbn Hişâm, a.g e. c. I. s. 146-147.

584 Krş. Furat, Ahmet Subhi, Arap Edebiyat Târihi (Başlangıçtan XVl. Asra Kadar), l. V. Edebiyat Fakültesi Yayınları. İstanbul 1996. c. I, s. 59 vd.; Çağatay, İslam'dan Önce Arap Tarihi, s. 147 vd.

585 el-İsrâ: 17/85.

586 el-Vakıa: 56/57-61.

587 el-Câsiye: 45/23.

588 Yâsîn: 36/77-79.

589 el-Ehwany, Ahmed Fouad, "Kindî", çev.: Prof. Dr. Emrulah Yüksel, Atatürk Üni. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 1990, sayı: 9, s. 29-30.

590 en-Neml: 27/67-68.

591 es-Sebe: 34/7-8.

592 Hûd: 11/7.

593 es-Sâfât: 37/16-18.

594 el-Ahkâf: 46/33.

595 Ankebût: 29/19-20.

596 ez-Zâriyat: 51/47.

597 Evrene ait verdiğimiz bu bilgiler için bakınız: Temel Britannica, Humye Ofset Ocak 1993, c. 6, s 236 vd 7, s 275 vd- Aralık 1992, c. 2, s. 75 vd; Krş. Büyük Ansiklopedi, Milliyet, Şubat 1991, c. 1. s Thema Lrousse Tematik Ansiklopedi Bilim ve Teknoloji, Milliyet, 1993-1994. c. 3, s. 35; Muslu, Yılmaz, Yaşayan Gezegen, Yeni Asya Yayınları İstanbul 1979, s. 8 vd.

598 el-Enbiyâ: 21/30.

599 Büyük Ansiklopedi, Milliyet Tesisleri Basımı, Şubat 1991, C.3, s. 852vd.

600 Bkz. Songar, Ayhan, Enerji ve Hayal, Yeni Asya Yayınları, İstanbul 1979, s. 3 l 35

601 el-Enbiyâ: 21/104.

602 el-Meâric: 70/8-9.

603 er-Rûm: 30/27.

604 el-Mü'min: 40/57.

605 er-Rûm: 30/50.

606 Fâtır: 35/9; el-A'râf: 7/57; et-Hac: 5/7; ez-Zuhruf: 43/11.

607 Yâsîn: 36/81

608 el-Cürcânî, Şerhu'1-Mevâkıf, c. II, s. 582.

609 et-Taftazânî, Şerhu'1-Makâsid, c. II, s. 155.

610 Yâsîn: 36/81. ed-Devvânî, İlm-i Kelâm'dan Akâid-i Adûdiyye Şerhi Celâl Taremesi, Mütercimi: Ahmed Hamdi, Trabzon 1311h., s. 474. (Mercârrî'den naklen).

611 Aynı eser, aynı yer.

612 İbn Sînâ, Tis'a Resâil fi'1-Hikmet ve't-Tabi'iyyât, er-Risâletü'1-Hâmise fi Ulûmi'l-Aksâmi'l-Akliyye, Mısır 1908, s. 115; Krş. M. Şemseddin, Felsefe-i Ûlâ, Şehzadebaşı 1339, s. 354 vd.; Atay, Hüseyin, "Bazı İslâm Filozof ve Düşünürleri", A.Ü, İlahiyat Fak. İslâm İlimleri Enstitüsü Dergisi, A.Ü. Basımevi, Ankara 1980, VI s. 23; Mehmet Dalkılıç, İslam Mezheplerinde Ruh, İstanbul 2004, s. 296-328.

613 İbn Sînâ, en-Necât, Mısır 1938, c. III, s. 291.

614 Krş. ed-Devvânî, İlm-i Kelâm'dan Akâid-i Adûdiyye Şerhi Celal Tercemesi, s. 480; M. Şemseddin, Felsefe-i Mâ, s. 355-56.

615 el-Cürcânî, Şerhu'l-Mevâkıf, c. II, s. 583; Harputî, Tenkihu'l-Kelâm, s. 337; el-Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdulkâhir b. Tâhir b. Muhammed, Mezhepler Arasındaki Farklar, Önsöz ve notlarla çev.: Doç. Dr. Ethem Ruhi Fığlah, İstanbul 1979, s. 246 vd.

616 Hançerlioğlu, Orhan, İnanç Sözlüğü, Renizi Kitabevi, İstanbul 1975, s. 544. Krş. Hilmi Ziya Ülken, Varlık ve Oluş, Ank. Üni. İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara Üni. Basımevi, 1968, s. 402; E. Royston Pike, Pictionnaire des Religiens, Adapîation Française de Serge Hutin, Presses Universitaires de France, Paris. 1954, (Reincarnation maddesi).

617 Doğrul, Ömer Rıza, Yeryüzündeki Dinler Tarihi, İkinci Basılış, Ege Matbaası, İstanbul 1958, s. 90.

618 Hilmi Ziya Ülken, Varlık ve Oluş, s. 402; Ayrıca ilkel insanların Ruh ve tenasüh hakkındaki inançları ve buların geçirdiği safhalarıyla ilgili olarak daha geniş bilgi için bk. Mehmet Şemseddin. Felsefe-i Ûlâ, Şehzadebaşı, Evkâf-ı İslâmiyye Matbaası, 1341 h., s. 177 vd.