Summa caietana de pctis Et noui testamẽti iẽtacula
Yüklə 5,7 Mb.
|
gratia dei non solum intus habitans sed exteriori affistentia custodiens: que proprijs & alienis orationibus/ieiunijs & elemosynis continue<-P> @@0@ @@1@ <-P>querenda est humiliter/deuote & cum fiducia diuine largitatis ex ipsius misericordia immensa. Humana autem medicina est consulere & acquiescere. rursus vitare principia scrupulorum/ hoc est vitare cogitationem de illis in quibus est scrupulosus: quoniam in hoc videtur consistere naturalis causa scrupulorũ, scilicet ꝙ mota vna phātasia oportet multos motus consequi/ita ꝙ non est in potestate sua compescere sequentes commotiones: sicut in lateribus ordinate herentibus est videre / ꝙ moto vno ceteri sequuntur cadendo vnus post alium. Ipsa siquidem atten tio ad scrupulum vitandum/scrupulum parit: quia mouet phan tasiam impedientem libere incipere vel prosequi. ¶ Medicina autem particularis contra preteritorum peccatorũ reconfessionem/est habere credulitatem propriam ꝙ de illo pec cato confessus sit pro certitudine ita ꝙ non amplius confiteatur. Et in hoc acquiescant consilio meo omnes scrupulosi timorem dei habentes / qui confessionem suam diligenter perfecerunt. Nec hoc dico volũtarie sed rationabiliter: quia que apud istos est credulitas/apud ipsosmet si non essent impediti habere{t$} pro certitudine. In cuius signum multi horum fatentur se pluries de eisdem oportere confiteri/quia pluries post confessionẽ occur= runt vt dubia. timor. n. facit eos dubios, sed consilium hoc ratio nabile reddat eos quietos vt certos. Medicina rursus vniuersalis scrupulosos sanans aut quasi sa/ nans est quotidiana examinatio cum diligentia & contritione proprie conscientie, notando commissa & suas inclinationes seu passiones cum frequenti confessione. Est & magna ac vtilis medicina solicitudo cum factis ad cauendum ea que sunt manifeste pctā. qui. n. parum curat com mittere venialia (ita ꝙ quum scit aliquid non esse mortale/par uifacit incurrere illud) solicitus non est ad curam anime sue vt fructũ reddat in tꝑesuo. Et ꝑꝑea mirũ non est si angelica deest custodia ad preseruandũ illũ/qui sibijpsi deesse paruipendit. @@0@ @@1@ ¶ Et quia scurrilitas non est mortalis ex suo genere, considera= bis si admixtum habet aliquid cōtra dilectionẽ dei aut proximi/ ad hoc vt discernas si in aliquo casu est mortalis: nam ex sola tali admixtione potest effici mortalis. discordātibus cōtra seinuicẽ partibus illius multitudinis) pctm̃ est mortale: vtpote cōtra pacem multitudinis vnite. Vñ seditiosi sunt non solũ authores discordie, sed ẽt sequaces scindentes ciuitatẽ/regnũ/exercitũ/aut etiā domũ. Et si vtra pars hoc malo gaudet (ꝗa neutra ad cōe bonũ sed ꝓpriũ tendit) vtri seditiosi sunt. Si vero vna ex ꝑte conatus est ad cōe bonũ/et ideo resistũt seditiosis, nō inuoluun{t$} seditionis vitio/sed tuẽtur laudabiliter cōe bonũ pugnādo cōtra seditiosos. Sicut. n. quũ ꝑsona vna inuadi{t$} / licite pugnat ad sui cōseruationem illesam, ita quũ cōe ciuitatis bonum precipuum (quod est vnitas/pax/libertas) inuadi{t$} aut inuasio p̃para{t$} a seditiosis/licite ciuitatis pars bona tuetur cōe bonũ & p̃parando se & alios & pugnando vt illesum seruetur cōe bonum. spũalis rei) pctm̃ est morta= le: ꝗa iniuriosa est religioni/vilipendendo res spũales dũ sub p̃cio ponun{t$}. Vt aũt clara casuũ notitia habea{t$}/tria sunt capita pertra= ctanda. s. res spũalis/emptio vel venditio ex= trinseca/& rursus emptio vel venditio interior seu mentalis tm̃. @@0@ @@1@ ¶ Sunt autem res spirituales multis modis. Vel quia sunt mere spirituales: vt dona dei gratuita que ad vitam ecclesie spectant/ virtutes/gratie gratis date/potestas spiritualis tā ordinis ꝗ̈ iuris= dictionis/ sacramentales effectus, ius spirituale quodcun etiam viuendi ex altari/habendi decimas/bñficia ecclesiastica & simi lia. Vel quia sunt cōposite ex spũali & corporali/ sed formaliter ac principaliter sunt spũales: vt sacr̃a ecclesie omnia: & simili= ter sacr̃alia, vt consecrationes virginum/ bñdictiones nubentiũ/ misse / orationes vocales / ecclesiasticus cultus/predicare/oleum sanctum/chrisina/ecclesiastica bñficia/ & alia hmōi. Vel quia composite sunt ex spũali & corporali / sed principale in illis est corporale: vt calices/cruces: officia ecclesiastica, vt officium iudi cis/doctoris/sacriste/economi/ & huiusmodi. Multis igitur modis quũ inueniantur res spirituales, notande sunt regule sex/ vt non erretur in istis. ¶ Prima regula est. Nulla res spũalis quatenus spũalis/est licite venalis aut ratio maioris precij. Ita ꝙ ex hac regula habes tria. Primo ꝙ res pure spiritualis non potest emi aut vendi. Secũdo ꝙ res composita ex corporali & spirituali / non potest emi aut vendi ex ea parte qua spiritualis est, quātũcun spũalitas illius sit minima. Tertio ꝙ si aliqua res composita ex spirituali & corporali vendi aut emi licite potest (vt calix consecratus / aut officium docendi &c.) non tamen potest pluris estimari / nec pluris vendi aut locari &c. ratione spiritualitatis, sed solum/ modo tanti quantum valet ratione rei corporalis: alioquin simo nia committitur. @@0@ @@1@ ¶ Secunda regula est. Nulla res composita ex spirituali & cor porali sic vt principale illius sit spirituale / potest vendi vel emi absolute: quia ex quo principale in istis est spirituale, si simpli= citer & absolute sub precio ponitur/intelligitur vendi spirituale. Vnumquod nan quum absolute tractatur & iudicatur/intel ligitur tractari & iudicari secundum suum principale: vt quũ tractatur de homine/tractatur de homine secundum ꝙ est ratio nalis: & quum tractatur de naui/tractatur de illa secundum ꝙ quid artificiale: & quum tractatur de episcopo/tractatur de illo secundum ꝙ pastor ouium christi: & sic de alijs. Et ex hac regula habes, ꝙ non licet predicatori pro predicatione/sacerdoti pro celebratione/pro officio mortuorũ/ ordinatori pro collatione ordinum & ceteris similibus pro similibus pacisci / aut quouis modo hec sub precio ponere absolute. ¶ Tertia regula est. Res quecun composita ex spirituali & corporali sic vt principale in illa sit corporale, potest abs simo= nie vitio vendi vel emi absolute/nisi ex positiuo iure inhibea{t$}. Ratio regule est: quia ex eo ꝙ principale est corporale/non in/ telligitur vendi nisi corporale quum absolute venditur, & ser= uatur antedictum moderamen ꝙ non pluris estimatur ratione spiritualitatis / sed pure tanti venditur quantum corporalis res valet. Addidi autem nisi ex positiuo iure inhibeatur: quia quan tuncun res secundum se venalis sit, si iura disponunt ibi inter uenire simoniam/ non quia secundum se sit sed quia prohibita oportet parere iuri: vt de multis officijs canonica iura sic dispo= nunt: vt sunt economi/castaldi &c. ¶ Quarta regula est. Stipendium sustentationis exercentium spiritualia/licitum est velle & accipere/& in articulo necessita tis etiam pacisci. In hac regula dicuntur duo. Primum ꝙ pro sustentatione ministrantium spiritualia licitum est accipere temporalia. Et hoc satis clare patet ex doctrina domini in euan= gelio/& pauli apostoli. Et ex ratione: quia hoc non est vendere<-P> @@0@ @@1@ Secundum est/ꝙ in articulo necessitatis licitum est deducere in pactum stipendium sustẽtationis. Hoc nan articulus necessi tatis tunc supplet quod & iustitia deberet efficere apud popu= lum recipientem spiritualia (quia tenetur sustentare ministros spiritualium) & ad quod superiorum authoritas deberet coge= re populum. Et licet hoc licitum sit, quia tamen habet speciem mali/& prohibitum regulariter est ex iure positiuo pacisci in hmōi/ideo non est faciendum. Habes tamen ex hac regula/ꝙ licitum est cogere ad subuen= tiones statutas authoritate superiorum vel cōsuetudine exhiben das in consecratione ecclesiarum / virginum / in benedictione nubentium / in visitationibus & alijs huiusmodi: quia hec in subsidium ministrorum intelliguntur statuta vel consueta/sicut decime & prouentus alij ecclesiastici. Debent tamen prelati & eorum officiales prius exhibere gratis spiritualia hec / & post cogere ad seruandas laudabiles consuetudines: ne nomen clericorum blasphemetur tanꝗ̈ auarum / & quasi venalia spi ritualia reputans. ¶ Quinta regula est. Locare operas suas ad exercitia spiritua= lia que principaliter sunt spiritualia/non est licitum nisi per ac cidens. Vbi scito ꝙ tribus titulis res qualitercun spirituales contingit afficere. Primus est venditionis & emptionis: secun= dus est sustentationis ministrorum: tertius est locationis & conductionis non spiritualium sed operarum suarum. Primus qui (vt in fra declarabitur) comprehendit sub se omnem con tractum debiti legalis/est totaliter prohibitus: vt in primis tribus regulis declaratum est. Secundus est secundum se totaliter lici tus: vt in quarta regula explanatum est. Tertius autẽ qui secun dum rem species est venditionis & emptionis (quia locare est<-P> @@0@ @@1@ Secundum est/ꝙ per accidens (hoc est propter adiunctum vinculum) locum habet in istis locatio operarum consueta & approbata ab ecclesie consuetudine: multi. n. sacerdotes locant operas suas ad officiandum aliquam ecclesiam per annum vel menses/toties celebraturi in hebdomada &c. Quāuis enim nō liceat sacerdoti locare operam suam ad celebrandum missam (quia hoc esset locare spirituale: quia missa secundum suũ prin cipale est spiritualis/vt dictum est) licet tamen eidem locare libertatem suam, contra quam toties debet occupatum se tenere/ & impeditum ab operibus alijs. & breuiter tot concurrunt tem poralia in istiusmodi annuis / menstruis / hedomadarijs &c. obligationibus/vt intelligatur non spiritualem rem aliquam sed temporalia locari & conduci. ¶ Sexta regula est. Locatio operarum in illis exercitijs spiritua libus que principaliter sunt corporalia/ locum habet abs scru= pulo cōscientie: vt patet de officio vicarij/sacriste/iudicis/docto= ris etiam in theologia/& alijs huiusmodi quibus debentur certa stipendia. Et possunt in istis interuenire conuentiones ac pacta<-P> @@0@ @@1@ Ex eo vero ꝙ commutatio voluntaria est / oportet conuenire vtrin de precio. Nec refert vtrum tunc disceptando cōueniāt/ an primo verbo conueniant / an sciendo precium seu mutuum affectum detur & accipiatur precium: semper enim interuenit conuentio vel prius statuta aut scita aut tunc facta / etiam si subito & imperceptibiliter fiat / & breuiter explicita vel im= plicita: alioquin resileretur ab altera parte, & non subseque/ retur emptio & venditio: vt patet in quotidianis venditionibus & emptionibus. Ex eo aũt ꝙ actus talis exterior ad alterũ est, exigi{t$} ad sui con summationem datio & acceptio rei que vendi{t$} & p̃cij. non. n. cōsummata est venditio nisi de{t$} res que vendi{t$}, & siłiter non est cōsummata emptio nisi detur preciũ: quia neutrũ ab altero cōsummate transfer{t$} nisi trada{t$}, & similiter neutrum cōsum= mate acquiritur nisi habeatur: constat aũt per emptionem & venditionem cousummatam debere transferri hinc rem / inde precium, & similiter acquiri hinc precium/inde rem. @@0@ @@1@ ¶ Vnde iuxta hec habeto pro regula / ad simoniam que ab ec= clesia punitur exigi duo. Vnum ex parte venditoris: scilicet ven ditionem consummatā rei spiritualis. Alterum ex parte empto ris: scilicet conuentionem implicite vel explicite de precio / aut traditionem precij. Vbi nota quin. Primo differentiam partium penes hoc ꝙ ex parte rei spũalis exigitur actus consummatus ad hoc ꝙ ecclesie censuris subsit: ex parte vero precij non exigitur actus consum= matus. ita ꝙ si simoniaca conuentio inter aliquos sit de ordine/ beneficio/sepultura/missa &c. pro tali precio, si ordo/bñficiũ/ & breuiter res spiritualis non datur etiam si pecunia pro precio fuerit data / non incurritur simonia subiecta censuris ecclesie: ꝗ̈uis incurratur crimen simonie. Et ratio est: quia non est con= summata venditio rei spiritualis, sed inchoata & in mente & in conuentione. Pene siquidem restringende sunt ad consum= matos actus. Secundo disiunctiuam seu alternatiuā equiualentem ex parte precij penes conuentionem vel traditionem precij: ita ꝙ ex parte emptoris equipollent pactio vel traditio precij. Ita ꝙ licet simo= nia punita ab ecclesia exigat conuentionem seu pactum, si tamẽ concurrit traditio precij/equipollet conuentioni. Immo (vt me lius loquar) inuenitur plusꝗ̈ pactio: quia ipsa traditio precij clau dit in se conuentionem/vtpote consummatio illius: nam cōsum mata emptio conuentionem explicitam vel implicitā adimplet. Et propterea non fallaris inspiciendo solum ad pacta explicita: sed intuere si interuenit solutio seu traditio precij: & perspice pessimam ibi simoniam. Tertio formalem loquutionem de precio. quum. n. dicimus traditionem precij includere pactionem/ loquimur de precio in= quantum precium: hoc est sub ratione precij. Potest siquidem multis modis tradi aliquod temporale: scilicet vel per modum liberalis doni/ vel per modum sustentationis / vel per modum<-P> @@0@ @@1@ Quarto nota qui timoratam habes conscientiam/ꝙ licet sacer dos minus bene faciat exigendo id quod secundum laudabilem consuetudinem solet dari/si ante collationem spiritualiũ exigat/ aut si negat aut differt spũalium collationẽ vt illud habeat, non tñ propterea simoniacum iudices: quoniam si vt conseruet se in/ demnem/cognoscens precipue ꝙ postea oportebit illum litigare hoc facit, simoniacus nō est secundũ rẽ: quia nō vendit spũale. Nec hmōi exactio inducit modum precij, qm̃ non mutat modũ debiti. ꝗ̈uis speciem quasi simonie habeat hmōi preuentio & cautela: & propterea reprehenditur. Quinto nota ꝙ triplex muneris genus (scilicet a manu: vt pecunia & alia bona mobilia vel immobilia. ab obsequio: vt ser uitia. & a lingua: vt laus/adulatio/preces &c.) ad hoc vt simo niam ab ecclesia punitam constituat/exigitur ꝙ precij rationem habeat: alioquin ad venditionem spiritualium non spectabit vt emptio. Et propterea si laus/adulatio / preces non nisi per modũ laudis/per modum adulationis/per modum precũ concurrunt, quantũcun sint nepharie & carnales/ ac pro indigno & effi= caces ita ꝙ inducant prelatum ad dandum beneficium / ad con ferendum ordinem &c. simonia vere & proprie non incurri{t$}/ ꝗ̈uis crimen aliud incurratur: quia nulla est hic venditio aut emptio nisi mentalis, si intentio adulantis aut prelati est adula= tionem vt precium ponere. & sic de alijs. mentalem) scito simoniam mentalem cōsistere in intentione precij: ita ꝙ ex hocipso ꝙ homo intendit sub precio ponere siue emendo siue vendendo rem spũalem/aut vt venalẽ rem aut vt rōnẽ app̃ciandi, simoniā mentalem incurrit. Et hoc est qñcun intendit prospũalibus temporalia hr̃e aut ecōtrario,<-P> @@0@ @@1@ (vt contingit in elemosynis / oblationibus / legatis / & quasi stipendijs sacerdotum & orantium ac predicantium/& in ser= uitijs honestis que prelatis exhibentur / & alijs hmōi) simonia nulla in animo est: quia gratis dandum spirituale expectatur/ & temporalia non vt precium intenduntur. ¶ Potest autem mentalis simonia tripliciter inueniri. Primo ex eo ꝙ in solo actu interiori consistit: vt sicut homicidiũ men tale est deliberatus animus occidendi, ita simonia mentalis sit deliberata voluntas emendi vel vendendi rem spiritualem. Secundo ex eo ꝙ exterius imperata latet intus: vt quũ aliquis seruit aut munus offert pro spirituali consequendo/vel econtra= rio spirituale dat pro temporali consequendo, nō tamen declarat prauam suam intentionem / scilicet ꝙ intentione emendi seu vendendi hoc facit. Est siquidem tunc simonia nō solum intus/ sed in exteriori actu imperata et exercita, sed latente intus vene noso semine: & propterea inter mentales simonias locatur. Tertio ex eo ꝙ non est consummata ex parte rei spiritualis: vt quum conueniunt simoniace aliqui, & postmodum aut penitentia ducti/aut propter impotentiam aut quāuis aliam cau sam receditur a pacto / & breuiter non mandatur exequutioni promissum spirituale. Hec etiam simonia quo ad crimen/non mentalis sed exterior est, sed quo ad penas censurarum inter mentales collocatur: quia non est simonia consummata. Quod si pecunia in hoc casu vt precium recepta fuisset / restituenda<-P> @@0@ @@1@ <-P>proculdubio est. Et ꝗ̈uis prima facie appareat ꝙ danda esset ec= clesie & non emptori/quia datio fuit contra legem, rōni tamen magis consonat vt reddatur illi qui dedit / vtpote adhuc ipsius: quia nō plene abdicata ab eo intelligi{t$} pendente cōsummatione cōtractus simoniace emptionis & venditionis. Vt sic & pene simonie non amplientur sed restringantur ad cōsummatā simo niā, & fides naturalis qua venditor receptũ ab emptore preciũ tenetur illi si nō sequi{t$} exequutio venditionis restituere/serue{t$}: quasi perfidus nan hr̃etur si promissum spũale non dans/nec acceptũ preciũ redderetsub ecclesie vel pauperũ obtentu. Et hoc intellige ꝗ̈tum est ex parte illius qui accepit: nam si authoritas iudicis interueniret, non crederem ei restituendam / sed in penā ab illo tollendam & pro christi honore exponendam. ¶ Aduerte simoniacos nō teneri ad resignationẽ tam spũalium ꝗ̈ tꝑalium que nullo pacto sed affectu animi precedente vtrin acquiruntur: qm̃ pro hmōi simonia sufficit delinquentibus per solā penitentiam suo satisfacere creatori. Textus est clarus & vniuersalis ac vniuersaliter intelligendus extra de simonia ca. vlti. Et hinc habes vñ infinitas qōnes de seruitoribus/de preci= bus carnalibus &c. soluas: quia hinc clare patet nō teneri ad re= signationẽ bñficio℟ sic adepto℟ abs pacto aliquo, nulla facta dr̃ia inter manũ/ obsequiũ/linguā/ & ꝗcquid aliud tꝑale inter= uenire pōt, & similiter nulla facta dr̃ia spũalium. Yüklə 5,7 Mb. Dostları ilə paylaş:
|