Blogumuzu ziyarYt etmYyi unutmayın: utopiaderslik blogspot com

Yüklə 15,57 Mb.

səhifə	11/43
tarix	21.11.2018
ölçüsü	15,57 Mb.
	#84324

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 43

_Bu_,_iri_firmalar_ı_n_bir_зox_ьstьnlьyY_malik_olmalar_ı_ilY_ba_ğ_l_ı_d_ı_r_:

_{İstehsalın miqyasının bцyьk olması firma daxilindY ictimai YmYk bцlgьsьnьn ьstьnlьklYrindYn istifadY etmYyY imkan verir. ЏmYk mYhsuldarlığı artır.}
_İ_stehsal_x_Y_rcl_Y_rini_azaltmaq_m_Y_qs_Y_dil_Y_ixtisasla_ş_m_ı_ş_avadanl_ığı_ancaq_iri_firmalar_ala_bil_Y_r_.
_{İri firmalar topdansatış anbarlarından böyük partiyada resurslar almaq hüququna vY imkanına malikdir.}
_{İri firmalar elmi-tYdqiqat vY tYcrübY-konstruktor proqramlarına vYsait qoymaq imkanına malikdir. Bu isY istehsal xYrclYrini azaltmağa vY mYhsulun keyfiyyYtini artırmağa imkan verir.}

_Bьtьn_bunlar_ı_QYrb_iqtisadз_ı_lar_ı_«_Miqyas_effekti_»_adland_ı_r_ı_rlar_._Ancaq_iri_istehsal_ı_n_{ьstьnlьyь}_firmalar_ı_n_hYddYn_зox_bцyьk_olmas_ı_na_haqq_qazand_ı_rm_ı_r_._Firmalar_optimal_hYcmdY_olduqda_daha_sYmYrYli_fYaliyyYt_gцstYrirlYr_.

_{Ancaq son onilliklYrdY inkişaf etmiş цlkYlYrdY kiзik biznes fYaliyyYti genişlYnmişdir. Bunun sYbYblYri: birincisi, elmi-texniki inqilabın mьasir mYrhYlYsi kiзik firmaların effektli fYaliyyYti ьзьn maddi baza yaratmışdır; ikincisi dY, Yhalinin gYliri artdığı bir şYraitdY xidmYt sferasının genişlYnmYsinY tYlYbat yaranmışdır.}

_{Kiзik firmaların bir зox ьstьnlьklYri vardır: - o зevikdir, dYyişYn şYraitY daha tez uyğunlaşır, istehlakзıların dYyişYn tYlYbini operativ Yks etdirir; - kiзik sahibkarlığın inkişafı iş qьvvYsi vY kapitalın Yrazi vY sahYlYr ьzrY axınını asanlaşdırır; - kiзik firmalar elmi-texniki tYrYqidYki yeniliyi daha tez duyur vY tYtbiq edY bilir; - kiзik firmalar unikal mYhsulların istehsalına tez uyğunlaşır, texniki cYhYtdYn ucuz xYrclY tez silahlana bilir, зYkilYn xYrclYr tez цdYnilir; - kiзik firmalar ixtisaslaşmanın inkişafına sYbYb olur, iri korporasiyaları kiзik seriyalı mYhsulların istehsalından azad edir; - kiзik firmalar ьзьn yeni mYhsulun layihYlYşdirilmYsindYn onun tYtbiqinY vY bazara зıxmasına qYdYrki vaxt daha qısa olur. ЏgYr kiзik firmalar ьзьn bu mьddYt 2, 3 ildirsY, iri firmalar ьзьn 3,5 ildir. SYmYrYli ixtiralar kiзik firmalara ucuz başa gYlir.}

_{Kiзik bizneslY mYşğul olmaq işsizliyin azalmasına sYbYb olur vY buna gцrY dY kiзik firmaların yaradılması dцvlYt tYrYfindYn mьdafiY olunur, onlara kredit verilir, vergidY gьzYştlYr olunur.}

_{AzYrbaycanda da inkişaf etmiş цlkYlYrin bu tYcrьbYsindYn istifadY olunmalıdır.}

_{Firmalar istehsal xarakteristikası vY quruluşuna gцrY dY fYrqlYnirlYr.}

_{İstehsal – firmaların fYaliyyYtinin Ysas sahYsidir. Mцvcud firma hansı mYhsulu istehsal edir, nY kimi istehsal vasitYlYrindYn istifadY olunur, istehsal amillYrindYn hansı nisbYtlYrdY istifadY edilir vY s. bьtьn bunlara YsasYn xarakterizY olunur. Bu zaman istehsal olunan mYhsulun hYcmi, keyfiyyYti dY nYzYrY alınır. İstehsal xarakteristikası firmanın fYaliyyYt sferasından asılıdır.}

_{İstehsal sferasından vY istehsal amillYrindYn istifadY dYrYcYsinY gцrY firmalar «kapital tutumlu», «material tutumlu», «enerji tutumlu», «YmYk tutumlu» vY mьasir dцvrdY «elm tutumlu» olmaqla fYrqlYnirlYr. Sonuncuya o mьYssisYlYr aid edilir ki, onların mYhsulları elm vY texnikanın Yn yeni nailiyyYtlYrindYn istifadY etmYklY hazırlanır (mYs.; kompьterlYr, tibbi avadanlıqlar).}

_{Firmaların istehsal xarakteristikasına istehsalın miqyasının mьYyyYn edilmYsi dY daxildir. Bu cYhYtdYn «iri seriyalı», «seriyalı», «tYk», vY «fYrdi» istehsallar fYrqlYnirlYr.}

_{İstehsal xarakteristikası zamanı firmaların fYaliyyYtinin digYr tYrYflYri dY nYzYrdYn keзirilY bilYr (istehsal amillYrinin vYziyyYti vY s.).}

_{Mьasir iqtisadiyyatda biznesin tYşkilinin зoxsaylı forması vardır. Hьquqi cYhYtdYn bьtьn tYşkilatlar hьquqi şYxs statusuna malikdir vY iki qrupa ayrılır: 1) kommersiya firmaları; 2) qeyri-kommersiya firmaları. Kommersiya firmalarının mYqsYdi mYnfYYt YldY etmYkdir. Kommersiya fYaliyyti ilY mYşğul olan, hьquqi şYxs kimi ьз nцv firma xьsusi fYrqlYndirilir:}

_{fYrdi sahibkarlıqla mYşğul olan;}
_{partnyorluq (tYrYfdaşlıq) Ysasında fYaliyyYt gцstYrYn;}
_{korporasiyalar.}

_{Birinci firma bir mьlkiyyYtзiyY mYxsusdur. Bu cьr firmanın sahibi mьYssisYni tYkbaşına idarY edir, YldY etdiyi mYnfYYtY цzь sYrYncam verir. ABŞ-da qeydiyyatdan keзmiş bьtьn firmaların 74 %-ni fYrdi sahibkarlıqla mYşğul olurlar (bunlar 13 milyon tYşkil edir). Bьtьn hьquqlar firma sahibinY mYxsusdur.}

_{Biznesin tYşkilinin ikinci forması partnyorluqdur. Bu cьr firmaların mьlkiyyYti 2-3 şYxsin YlindY olur. Sahibkarlıq birlikdY hYyata keзirilir. ЏldY olunan mYnfYYt payı nizamnamY kapitalına qoyulmuş paya uyğun bцlьnьr. Firmanın цhdYliyinY hamı cavabdehdir, birlikdY mYsuliyyYt daşıyırlar.}

_{Firmaların tYşkilinin mьrYkkYb forması korporasiyadır. ABŞ firmalarının yalnız 19 %-i korporasiyalardır. Ancaq onların illik dцvriyyYsi 89 %-dir. Bu cьr firmaların illik dцvriyyYsi orta hesabla 2,1 mlyard dollardır.}

_{Korporasiya цzь mьrYkkYb tYşkilati struktura malikdir vY iştirakзıların sayı minlYrlYdir. Korporasiyalar bizim tanıdığımız sYhmdar cYmiyyYtlYridir. Onun nizamnamY kapitalı mьxtYlif firmaların vY vYtYndaşların iştirak payının cYmindYn ibarYtdir. SYhmdar cYmiyyYtinin iştirakзıları aldıqları sYhmY gцrY gYlirin bцlgьsьndY iştirak edir vY dividend alır. Џn зox sYhmi olan şYxs nYzarYt paketinY sahib olur (50 + 1). SYhmdarların ьmumi yığıncağı cYmiyyYtin idarYedici rYhbYrlYrini seзir.}

_{Korporasiyanın bir зox ьstьnlьklYri vardır: - daha зox vYsait toplaya bilir;}

_{- iştirakзıların firmanın цhdYliklYri ьзьn mYsuliyyYti azdır; - geniş bazarlarda fYaliyyYt imkanına malikdir; - dцvlYt hakimiyyYtindYn цz maraqları ьзьn istifadY etmYk imkanı vardır.}

_{Firmaların tYşkilinin hYr bir formasının цzьnьn dY strukturu vY hYcmi mьxtYlif olur. Bunların haqqında YvvYldY danışılmışdır.}
_{§2. Firmanın sahibkarlıq fYaliyyYti vY istehsal funksiyası.}

_{MYhsuldarlıq vY mYhsuldarlıq hYddi}
_{HYr bir firma mьlkiyyYtзidir, mьlkiyyYt sahibidir. O цz mьlkiyyYtini reallaşdırmaqla gYlir gцtьrmYk mYqsYdinY зatmaq istYyir vY buna gцrY dY sahibkarlıq fYaliyyYti ilY mYşğul olur. Bu zaman o istehsal amillYrinin qarşılıqlı fYaliyyYtini tYşkil edir. O nY istehsal etmYk, necY istehsal etmYk vY kim ьзьn istehsal etmYk prinsiplYrinY Ysaslanmaqla fYaliyyYt gцstYrir.}

_Firma_sahibkarl_ı_q_f_Y_aliyy_Y_ti_il_Y_m_Y_ş_ğ_ul_olan_hüquqi_ş_Y_xsdir_v_Y_m_Y_nf_YY_t_Y_ld_Y_etm_Y_k_m_Y_qs_Y_dil_Y_,_{qanunvericilikd}_Y_qada_ğ_an_olunmayan_,_t_Y_s_Y_rrüfat_f_Y_aliyy_Y_tinin_bütün_növl_Y_ri_il_Y_,_o_cüml_Y_d_Y_n_m_Y_hsul_istehsal_ı_,_sat_ı_ş_ı_v_Y_xidm_Y_tl_Y_r_göst_Y_rilm_Y_si_formas_ı_nda_f_Y_aliyy_Y_t_göst_Y_rir_._Onun_bu_f_Y_aliyy_Y_ti_müst_Y_qildir_v_Y_Y_sas_Y_n_bazar_qanunlar_ı_il_Y_t_Y_nzim_olunur_.

_{Firmanın sahibkarlıq fYaliyyYti onun hYyata keçirdiyi funksiyalarda ifadY olunur. Sahibkar kimi firmanın Ysas funksiyalarından aşağıdakıları qeyd etmYk olar:}

_{1.İstehsal funksiyası. Bu, mYhdud (mövcud) resurslar şYraitindY, mYnfYYt YldY etmYk mYqsYdilY, istehsal amillYrini YmtYY istehsalı vY xidmYt prosesindY vahid halda birlYşdirmYk funksiyasıdır. Bu zaman firma mövcud resurslardan istifadY etmYklY maksimum miqdarda mYhsul istehsalına nail olmalıdır. Burada resursların sYrfi ilY mYhsul buraxılışı arasında bir asılılıq vardır. Buna YsasYn Yn az mYsrYflY nYzYrdY tutulan qYdYr mYhsul buraxılışının mümkünlüyünü müYyyYn etmYk olar. Firma istehsalın miqyasını genişlYndirmYklY dY buraxılışın hYcmini artıra bilir.}

_{2.mYk (YmYyin tYşkili) mYhsuldarlığını yüksYltmYk funksiyasıdır.}

_{Bunun üçün ilk növbYdY istehsalın texnikası vY texnologiyası tYkmillYşdirilir, istehsalın tYşkili vY YmYk şYraiti yaxşılaşdırılır, işçilYrin ixtisası artırılır vY maddi cYhYtdYn hYvYslYndirilir. Firma daxilindY ixtisaslaşmanın dYrinlYşdirilmYsi vY yeni texnologiyadan istifadY etmYklY dY mYhsuldarlığı artırmaq mümkündür. MüYssisY daxilindY YmYk bölgüsünün dYrinlYşmYsi mYhsuldarlığı artırır.}

_{3.Firmanın yenilikçilik funksiyası. Sahibkar firma daim axtarışda olmalı, yeni metodlar, ideyalar, ixtiralar tYtbiq etmYklY özünün rYqabYt gücünü, istehsal etdiyi mYhsulun keyfiyyYtini artırmağa nail olmalıdır. Yeniliyin tYtbiqinin iqtisadi sYmYrYsi, onun tYtbiqindYn alınan xeyir ona çYkilYn xYrclYrdYn çox olur. Yenilikçiliyin geniş tYtbiqi firmanın innovasiya fYaliyyYti kimi qiymYtlYndirilir. Yeni ideya, ixtira, yeni mYhsul növü vY xidmYt istehlakçı tYrYfindYn yeni keyfiyyYt halında qYbul olunursa, demYli, firma öz funksiyasını yerinY yetirib.}

_{4.Firmanın kommersiya funksiyası. Bir sahibkar olmaqla firma bazarın subyektidir. O, YmtYY istehsalçısı olmaqla yanaşı hYm dY istehlakçıdır. O, hYm alır vY hYm dY satır, yYni kommersiya fYaliyyYti ilY mYşğul olur. Bu funksiya istehsal edilmiş mYhsulların vaxtında reallaşdırılmasına xidmYt edir. Bunun üçün firma bazarın tYlYbinY uyğun YmtYYlYr istehsal etmYli, alıcını özünY cYlb etmYklY mYhsulunu reallaşdırmalıdır.}

_Gцst_YrilYn_funksiyalar_ı_yerinY_yetirmYklY_firma_цzьnьn_Ysas_mYqsYdinY_–_yьksYk₍_maksimum₎_mYnfYYt_YldY_etmYk_mYqsYdinY_зata_bilYr_._Firma_istehsalз_ı_d_ı_r_,_o_istehsal_amillYrinin_mьxtYlif_{kombinasiyalar}_ı_nda_istifadY_etmYklY_mYhsulun_burax_ı_l_ı_ş_ı_n_ı_nYzYrdY_tutulan_hYddY_зatd_ı_rma_ğ_a_sYy_gцstYrir_._O_,_burax_ı_l_ı_ş_ı_n_hYcmini_art_ı_rmaq_istYyirsY_,_istehsal_amillYrini_art_ı_rmal_ı_d_ı_r_._İ_stehsal_amillYrini_art_ı_rmaqla_burax_ı_l_ı_ş_ı_n_hYcminin_art_ı_r_ı_lmas_ı_«_miqyas_effekti_»_adlan_ı_r_._Ancaq_firman_ı_n_inzibati_xYrclYri_art_ı_rsa_onda_miqyas_ı_n_effekti_artm_ı_r_,_YksinY_azal_ı_r_._Зьnki_,_зYkilYn_xYrclYrY_nisbYtYn_burax_ı_l_ı_ş_ı_n_hYcmi_azal_ı_r_.

_İ_qtisadç_ı_lar_istehsal_amill_Y_rinin_m_Y_hsuldarl_ığı_n_ı_n_h_Y_ddini_v_Y_m_Y_hsuldarl_ığı_n_h_Y_ddinin_azalmas_ı_problemini_öyr_Y_nirl_Y_r_._Bu_zaman_istehsal_amill_Y_rinin_nisb_Y_tl_Y_rinin_d_Y_yi_ş_ildiyi_ş_Y_raitd_Y_bir_amilin_m_Y_hsuldarl_ığı_n_ı_n_mümkün_h_Y_ddini_mü_Y_yy_Y_n_edirl_Y_r_._V_Y_m_Y_lum_olur_ki_,_dig_Y_r_amill_Y_r_Y_nisb_Y_td_Y_amill_Y_rin_birinin_çox_artmas_ı_onun_m_Y_hsuldarl_ığı_n_ı_azald_ı_r_._Buradan_da_istehsal_amill_Y_rinin_m_Y_hsuldarl_ığı₍_g_Y_lirliyinin₎_h_Y_ddinin_azalmas_ı_n_ı_n_qanun_oldu_ğ_unu_mü_Y_yy_Y_n_edirl_Y_r_._M_Y_s_Y_l_Y_n_,_firma_i_ş_çil_Y_rin_say_ı_n_ı_d_Y_yi_ş_m_Y_z_saxlay_ı_b_,_d_Y_zgahlar_ı_n_say_ı_n_ı_art_ı_r_ı_rsa_,_onda_d_Y_zgahlar_ı_n_gücünd_Y_n_tam_istifad_Y_olunmayacaq_v_Y_onlar_ı_n_m_Y_hsuldarl_ığı_azalacaqd_ı_r_.

_{BelYliklY, mYhsuldarlıq hYddi nYzYriyyYsi istehsal amillYrinin optimal nisbYtinY nail olmaqla istehsalı tYşkil etmYk baxımından çox faydalıdır.}
_{§3. Firmanın istehsal xYrclYri. Firmanın istehsal fondları,}

_{onların dцvranı, dцvriyyYsi vY amortizasiyası}

Yüklə 15,57 Mb.

Dostları ilə paylaş:

1 ... 7 8 9 10 11 12 13 14 ... 43

Blogumuzu ziyarYt etmYyi unutmayın: utopiaderslik blogspot com

Bu, iri firmaların bir зox ьstьnlьyY malik olmaları ilY bağlıdır:

_Bu_,_iri_firmalar_ı_n_bir_зox_ьstьnlьyY_malik_olmalar_ı_ilY_ba_ğ_l_ı_d_ı_r_: